Hạch toán kinh tế môi trường – Chìa khóa quản lý hiệu quả rác thải nhựa

Đánh giá về việc triển khai các giải pháp quản lý rác thải nhựa hiện nay, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cho biết, thời gian qua Viện chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong triển khai giảm rác thải nhựa với kết quả khả quan như tỉ lệ chôn lấp giảm từ 64% xuống 53% trong năm nay (theo định hướng của Chính phủ, năm 2030 còn 10%). Tỉ lệ thu gom rác cũng đã vượt mục tiêu 95% vào năm 2030. Những kết quả này cho thấy sự nỗ lực rất lớn của Chính phủ, các bộ, ban, ngành và cộng đồng trong triển khai giảm rác thải nhựa.

Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường cũng đã triển khai nhiều chương trình như “Túi xanh đi chợ”, “Chợ thông minh”, khuyến khích không sử dụng túi nhựa một lần tại các siêu thị, đồng thời đơn vị cũng thuyết phục các đô thị lớn trong đó có Hà Nội cam kết từ 1/1/2028 không sử dụng túi ni lông một lần trong các siêu thị.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Mạnh Hưng

Ngoài ra Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn và được Thủ tướng Chính phủ thông qua nhiều nội dung quan trọng như phân loại xanh “Green Classification”. Theo đó bổ sung những tiêu chí để thực hiện tốt trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất thông qua những hiệp hội như Hiệp hội Tái chế hay các công ty tái chế.

Ngoài ra, trong đề xuất và kế hoạch “Chiến lược phát triển kinh tế xã hội đến năm 2030” Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường đã đưa yêu cầu hạch toán kinh tế môi trường vào trong định hướng, đặc biệt là hạch toán vốn tự nhiên.

“Đây là một trong những giải pháp quan trọng, bởi muốn kiểm soát được quản lý ô nhiễm nhựa thì việc đầu tiên là phải hạch toán được nguyên vật liệu, xác định được lượng nhựa nhập khẩu, lượng nhựa hàm chứa trong các vật liệu và tỉ lệ thu gom - tái chế”, Phó Viện trưởng Nguyễn Đình Thọ chia sẻ.

Đồng tình với nhận định của các đại biểu về công tác quản lý rác thải nhựa của Việt Nam còn nhiều khó khăn, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ thông tin, một hộ gia đình trung bình một ngày sử dụng 4 túi ni lông, trên tổng số 25 triệu hộ gia đình, như vậy một ngày có hàng trăm triệu túi ni lông được thải ra môi trường. Cùng với đó, việc phân loại rác tại nguồn cũng chưa được thực hiện tốt, hạ tầng thu gom tại các thành phố lớn chưa được tổ chức triển khai hiệu quả, người dân vẫn sử dụng túi ni lông làm túi đựng rác… Những điều này sẽ để lại nhiều hệ lụy về lâu dài.

Túi ni lông bị thải bỏ đang trở thành lượng rác thải lớn, gây cản trở quá trình tái chế rác thải. Ảnh minh họa

Lấy ví dụ rác về rác thải hữu cơ, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh, nếu xử lý tốt loại rác này có thể tái chế và xử lý được đến 90% rác thải của một hộ gia đình cá nhân. Tuy nhiên khi chất thải hữu cơ này được đựng trong túi rác nhựa sẽ làm giảm hiệu quả xử lý.

Một trong những giải pháp đang được Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường triển khai là khuyến khích các siêu thị không dùng túi ni lông, thay vào đó người dân có thể dùng làn để đi chợ để giảm thiểu triệt để lượng rác thải nhựa thải ra môi trường. Ngoài ra, các túi đựng thực phẩm, đóng gói, trưng bày đồ ăn, đồ uống tại các siêu thị hay các cửa hàng đồ ăn nhanh cũng được phát động thay thế bằng các vật liệu thân thiện với môi trường.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cũng bày tỏ quan ngại về rác thải nhựa trong lĩnh vực nông nghiệp như vải lót nền, lưới đánh cá, bao bì thuốc trừ sâu, phân bón... đang làm ảnh hưởng đến việc đảm bảo quy trình tuần hoàn trong lĩnh vực nông nghiệp “từ trang trại đến bàn ăn”.

“Nếu những giải pháp chúng ta đưa ra có thể được áp dụng triệt để, tôi tin rằng chúng ta có thể quay về mức sử dụng nhựa như năm 1990. Nếu hệ thống phân loại thu gom thực hiện tốt thì dù có sử dụng các chai nhựa cũng vẫn có thể tái chế, tái sử dụng”, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh.

Thực tế, có nhiều giải pháp được Chính phủ quy định cụ thể nếu hiện triệt để có thể làm tốt hơn công tác quản lý và thu gom rác thải nhựa như cấm sản xuất, nhập khẩu túi nhựa một lần có kích thước dưới 50x50cm, mở rộng trách nhiệm của nhà sản xuất, bỏ màng bọc trên chai nước, không sử dụng ống hút nhựa một lần, thực hiện tốt công tác truyền thông cộng đồng, xây dựng hạ tầng thu gom…

“Tất cả các giải pháp này nếu được thực hiện một cách đồng bộ thì năm 2026 sẽ đạt những kết quả rõ rệt và những bước tiến này sẽ được ghi nhận nếu chúng ta thực hiện hạch toán nguyên vật liệu từ đầu vào đến đầu ra, đến việc tái chế, từ đó tính toán chính xác lượng nhựa thải ra môi trường và đưa ra giải pháp quản lý hiệu quả hơn”, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ tin tưởng.

Linh Chi