Hải quan rốt ráo các giải pháp tăng thu ngân sách cuối năm

Tăng trưởng tích cực nhưng áp lực về đích rất lớn

Trao đổi với phóng viên, bà Phạm Thị Thu Hương - Chánh Văn phòng Cục Hải quan cho biết, ngành Hải quan đang tăng tốc đồng bộ các giải pháp cải cách thủ tục hành chính theo tinh thần Bộ tứ nghị quyết của Bộ Chính trị và các chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Tài chính về tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp trong bối cảnh sắp xếp lại tổ chức đáp ứng chính quyền địa phương 2 cấp, phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách được giao năm 2025 là 411.000 tỷ đồng.

Theo phân tích của Cục Hải quan, trước yêu cầu hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách nhà nước 411.000 tỷ đồng trong năm 2025, trong khi kim ngạch xuất nhập khẩu bắt đầu có dấu hiệu chững lại, ngành Hải quan đang bước vào giai đoạn tăng tốc mạnh mẽ nhất. Dữ liệu 10 tháng của năm 2025 cho thấy nguồn thu cải thiện nhờ kim ngạch chịu thuế tăng, nhưng áp lực những tháng cuối năm vẫn rất lớn.

Nguồn: Cục Hải quan. Đồ họa: Phương Anh

Theo số liệu mới nhất, thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu tiếp tục duy trì đà tăng ổn định, là điểm sáng trong điều hành tài chính - ngân sách 2025. Thống kê đến hết tháng 10/2025, số thu từ hoạt động xuất nhập khẩu đạt 379.816 tỷ đồng, bằng 92,4% dự toán, bằng 80,8% chỉ tiêu phấn đấu, tăng 9,3% so với cùng kỳ 2024. Kết quả này dựa nhiều vào sự phục hồi thương mại quốc tế và nỗ lực không ngừng của các cục hải quan địa phương trong công tác giám sát, chống thất thu và hỗ trợ doanh nghiệp.

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt 761,4 tỷ USD, tăng 17,5% so với cùng kỳ, trong đó xuất khẩu tăng 16,3%, phản ánh sự phục hồi của một số ngành hàng chủ lực như dệt may, điện tử, đồ gỗ. Nhập khẩu tăng 18,7%, cho thấy sự mở rộng sản xuất, nhu cầu nguyên liệu, máy móc tăng.

Đáng chú ý, kim ngạch nhập khẩu chịu thuế tăng mạnh lên 127,2 tỷ USD, tăng hơn 5,3% so với cùng kỳ năm 2024, góp phần quan trọng vào tăng thu ngân sách nhà nước. Các nhóm hàng đóng góp trực tiếp là nguyên liệu, máy móc, thiết bị, phụ tùng: chiếm 48,8% kim ngạch nhập khẩu chịu thuế, tăng 10,5%, làm tăng thu khoảng 17.240 tỷ đồng. Ô tô nguyên chiếc lượng tăng 20,1%, trị giá tăng 30,2%, tăng thu khoảng 10.589 tỷ đồng. Phân bón lượng tăng 208,9%, trị giá tăng 139,7%, tăng thu 1.216 tỷ đồng. Thuế giá trị gia tăng hàng giá trị nhỏ tăng thu thêm 1.258 tỷ đồng.

Mặc dù số thu ngân sách nhà nước 10 tháng qua thể hiện nỗ lực vượt bậc của ngành Hải quan trong tạo thuận lợi thương mại nhưng diễn biến thương mại quốc tế gần đây cho thấy áp lực trong hai tháng cuối năm là rất lớn. Theo số liệu kỳ 1 tháng 11, kim ngạch giảm hơn 11% so với nửa cuối tháng 10, tập trung ở nhóm hàng công nghiệp và nguyên liệu sản xuất. Chi phí vận tải, tỷ giá và lãi suất tại một số thị trường lớn vẫn ở mức cao, khiến doanh nghiệp hạn chế nhập khẩu nguyên liệu cuối năm 2025. Đây là nhưng thách thức đòi hỏi ngành Hải quan phải có giải pháp tăng tốc thu ngân sách nhà nước chặng nước rút về đích.

Triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp trọng tâm

Phân tích của Cục Hải quan cho thấy, bên cạnh việc số thu ngân sách chịu ảnh hưởng của hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của doanh nghiệp, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tác động đáng kể tới số thu.

Cụ thể, áp lực giảm thu của ngành Hải quan đến từ các chính sách miễn, giảm thuế hỗ trợ doanh nghiệp tạo sức ép lên số thu, nhất là khi nhiều ngành xuất khẩu chưa hồi phục hoàn toàn. Chỉ riêng giảm thuế GTGT theo Nghị định 174/2025/NĐ-CP đã giảm khoảng 28.200 tỷ đồng, thực hiện 3 nghị định liên quan thuế xuất nhập khẩu làm giảm thêm 1.783 tỷ đồng. Điều này đòi hỏi ngành Hải quan phải nỗ lực mạnh mẽ hơn để bù đắp các khoản giảm do chính sách.

Xác định, nhận diện được thách thức nêu trên, Cục Hải quan đã và đang chỉ đạo các chi cục hải quan khu vực đồng loạt triển khai các nhóm giải pháp trọng tâm, nhằm đảm bảo mục tiêu hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách được giao, đồng thời duy trì môi trường thương mại minh bạch, thông suốt. Theo đó, ngành Hải quan triển khai đồng bộ bốn nhóm giải pháp trọng tâm.

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế, cải cách mạnh thủ tục hành chính; rà soát, sửa đổi văn bản pháp luật liên quan kiểm tra chuyên ngành, thuế xuất nhập khẩu, quản lý hải quan. Cắt giảm 30% thủ tục hành chính, 30% thời gian xử lý, 30% chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Hoàn thiện mô hình Hải quan số - Hải quan thông minh, giảm tiếp xúc trực tiếp, tăng minh bạch. Tăng cung cấp dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4, đảm bảo thông quan 24/7.

Thứ hai, ngành Hải quan tập trung vào nhóm giải pháp tăng cường kiểm soát, chống thất thu quyết liệt thông qua việc kiểm tra trị giá, mã số, xuất xứ.

Cơ quan hải quan đã nhận diện hoạt động gian lận mã HS, gian lận trị giá, khai sai xuất xứ diễn biến tinh vi hơn, đặc biệt ở các nhóm hàng có thuế suất cao như ô tô, mỹ phẩm, hàng thời trang, linh kiện điện tử. Chính vì vậy, trong thời gian tới, cơ quan hải quan sẽ mở rộng kiểm tra sau thông quan, đặc biệt nhóm hàng rủi ro cao này. Kiểm soát buôn lậu, gian lận thương mại qua biên giới, đường biển, sông và bưu chính quốc tế. Thu hồi nợ thuế, thực hiện cưỡng chế. Phân tích dữ liệu để nhận diện bất thường trong chu kỳ nhập hàng, trị giá khai báo và hồ sơ doanh nghiệp.

Thứ ba, trong thời gian tới, cơ quan hải quan đẩy mạnh các hoạt động đồng hành và hỗ trợ doanh nghiệp, nâng cao mức độ tuân thủ của doanh nghiệp thông qua các hoạt động thiết thực như đối thoại thường xuyên với doanh nghiệp tại địa bàn; hướng dẫn từ sớm các quy định mới, hạn chế sai sót, công khai chỉ số tuân thủ doanh nghiệp. Đồng thời đó, cơ quan hải quan tích cực hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thúc đẩy hàng giá trị gia tăng cao.

Thứ tư, để tạo thuận lợi thương mại, ngành Hải quan đẩy mạnh việc nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, đồng bộ hóa dữ liệu trung ương, địa phương. Triển khai soi chiếu container tự động, camera giám sát, seal GPS, hệ thống quản lý cảng thông minh. Kết nối dữ liệu xuyên biên giới với hải quan ASEAN, Hàn Quốc, Nhật Bản; áp dụng chuẩn quản lý rủi ro quốc tế. Hoàn thiện cơ chế giám sát tự động tại cảng biển, sân bay, ICD, cửa khẩu đường bộ, góp phần tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của doanh nghiệp, tăng thu ngân sách đạt hiệu quả hơn.

Song Linh