Hàm Hạ, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh Thanh Hóa

Tự hào truyền thống anh hùng

Đầu thế kỷ 19, cùng với cả nước, nhiều phong trào yêu nước chống thực dân Pháp và phong kiến tay sai đã nổ ra ở khắp các địa phương của tỉnh Thanh Hóa. Những người con ưu tú của quê hương như: Đinh Chương Dương, Lê Hữu Lập, Nguyễn Văn Đắc, Nguyễn Văn Khang, Lê Công Thanh, Nguyễn Doãn Chấp,... với lòng yêu nước nồng nàn đã đi ra tỉnh ngoài, nước ngoài chắp nối với các tổ chức cách mạng để tiếp thu và tích cực truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lê nin đến các tầng lớp nhân dân trong tỉnh.

Nhà đồng chí Lê Oanh Kiều, nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Thanh Hóa

Giai đoạn 1925-1929, đình làng Hàm Hạ là nơi các thanh niên yêu nước tụ họp. Ngày 25/6/1930, tại căn buồng phía Nam nhà đồng chí Lê Oanh Kiều, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Doãn Chấp, Chi bộ Hàm Hạ - Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Thanh Hóa chính thức được thành lập. Đồng chí Lê Thế Long được bầu làm Bí thư Chi bộ.

Không chỉ là nơi thành lập chi bộ đầu tiên, Hàm Hạ còn là nơi ra đời cơ quan báo chí cách mạng đầu tiên của Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa. Tháng 10/1930, cơ quan báo “Tiến lên” được chuyển về nhà đồng chí Phạm Văn Huống – một trong những đảng viên đầu tiên của Chi bộ Hàm Hạ. Tại đây, báo “Tiến lên” cùng nhiều tài liệu cách mạng được in ấn, góp phần quan trọng vào việc tuyên truyền, vận động cách mạng trên địa bàn toàn tỉnh.

Hàm Hạ (xã Đông Tiến, huyện Đông Sơn cũ), nay là phường Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa không đơn thuần là một địa danh hành chính, mà đã trở thành biểu tượng tinh thần cách mạng kiên cường của nhân dân Thanh Hóa. Từ nơi đây, ánh sáng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng cách mạng đã lan tỏa, góp phần đưa phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Thanh Hóa đi đến thắng lợi.

Sự kiện thành lập Chi bộ Hàm Hạ là tiền đề quan trọng để chỉ trong vòng một tháng sau, các chi bộ khác như Phúc Lộc (Thiệu Hóa), Yên Trường (Thọ Xuân) cũng lần lượt ra đời, tạo thành một hệ thống tổ chức Đảng bước đầu tại Thanh Hóa.

Bộ bàn ghế dùng trong Hội nghị thành lập Chi bộ Hàm Hạ ngày 25/6/1930 (hiện vật làm lại)

Để thống nhất lãnh đạo phong trào cách mạng trong tỉnh, theo chỉ đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ, ngày 29/7/1930, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Doãn Chấp, Hội nghị hợp nhất 3 chi bộ Đảng đầu tiên để thành lập Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa được tổ chức tại làng Yên Trường, xã Thọ Lập, huyện Thọ Xuân (nay là xã Thọ Lập). Đồng chí Lê Thế Long, được cử làm Bí thư đầu tiên của Đảng bộ tỉnh.

Sự ra đời của Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa là một dấu mốc lịch sử quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới trong phong trào cách mạng của tỉnh. Từ đây, phong trào đấu tranh của nhân dân Thanh Hóa được đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, thống nhất của tổ chức Đảng – một lực lượng chính trị tiên phong, có đường lối rõ ràng, mục tiêu đúng đắn, phù hợp với nguyện vọng của quần chúng nhân dân.

Việc thành lập Đảng bộ tỉnh đã tạo nên sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của các tầng lớp nhân dân; tập hợp, đoàn kết lực lượng yêu nước dưới ngọn cờ cách mạng của Đảng, góp phần tích cực vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng bộ Thanh Hóa trở thành hạt nhân lãnh đạo, là chỗ dựa vững chắc cho các phong trào đấu tranh qua các thời kỳ.

Giá trị thiêng liêng cần tiếp nối

Với những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, năm 1994, cụm di tích đình Hàm Hạ được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia, gồm 3 điểm: đình Hàm Hạ – nơi hội họp, che chở cán bộ cách mạng; nhà đồng chí Lê Oanh Kiều – nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên; và nhà đồng chí Phạm Văn Huống – nơi đặt cơ quan báo “Tiến lên”.

Di tích lịch sử quốc gia Đình Hàm Hạ.

Hiện nay, cụm di tích lịch sử cách mạng Hàm Hạ đã được tỉnh và địa phương quan tâm đầu tư, tu bổ, tôn tạo khang trang, thể hiện sự tri ân của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh Thanh Hóa nói chung, huyện Đông Sơn (cũ) nói riêng đối với các thế hệ ông cha đi trước. Đồng thời cụm di tích cũng đã trở thành điểm đến giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Không chỉ là nơi ghi dấu mốc son lịch sử, Hàm Hạ hôm nay đã đổi thay mạnh mẽ, khoác lên mình diện mạo mới với đường phố khang trang, đời sống nhân dân ngày một nâng cao. Người dân Hàm Hạ hôm nay, đặc biệt là thế hệ trẻ, luôn khắc ghi trong tim truyền thống vẻ vang của cha ông. Họ ý thức sâu sắc rằng, được sống trên mảnh đất từng ghi dấu bước chân những người cộng sản đầu tiên là một vinh dự lớn lao, đồng thời là trách nhiệm để gìn giữ, phát huy giá trị truyền thống cách mạng trong thời đại mới. Những đổi thay tích cực trên mảnh đất Hàm Hạ hôm nay là minh chứng sinh động cho tinh thần kế thừa và phát huy truyền thống cách mạng.

Bức tranh "Thành lập Chi bộ Hàm Hạ" được vẽ trên các tuyến đường phố Hàm Hạ.

Bà Trịnh Thị Minh Thanh, cháu dâu đồng Lê Oanh Kiều (ngôi nhà đồng chí Kiều là nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Thanh Hóa) cho biết: Tôi về làm dâu trong gia đình họ Lê từ năm 1987. Nhà di sản của người ông được sửa sang lại dựa trên nếp nhà cũ năm 2017, hiện đã rất khang trang, sạch sẽ. Gần 40 năm qua, được trông nom ngôi nhà di sản của ông cha để lại, tôi vô cùng tự hào và biết ơn. Tôi luôn dạy bảo con cháu phải luôn nỗ lực học tập, rèn luyện, tích cực tham gia các hoạt động của địa phương, giữ gìn và phát huy những giá trị cách mạng, tiếp bước truyền thống cách mạng cao đẹp mà cha ông đã dày công vun đắp."

Được biết, nhiều hoạt động tưởng niệm, dâng hương và tham quan tìm hiểu lịch sử thường xuyên được tổ chức tại vùng đất cách mạng này, nhất là vào các dịp lễ lớn như ngày thành lập Đảng 3/2, ngày Cách mạng Tháng Tám 19/8 hay Quốc khánh 2/9. Những hoạt động nhằm tri ân, tưởng niệm, ôn lại lịch sử thành lập Chi bộ Hàm Hạ, điểm sáng đầu tiên trên bản đồ cách mạng Thanh Hóa.

Đổi mới trên quê hương Hàm Hạ hôm nay.

Ông Nguyễn Văn Tứ, Bí thư Đảng ủy phường Đông Sơn chia sẻ: Hàm Hạ không chỉ là quê hương giàu truyền thống cách mạng, nơi ghi dấu mốc son lịch sử, là niềm tự hào của người dân Đông Sơn, mà còn là biểu tượng tinh thần cách mạng, yêu nước, ý chí kiên cường và truyền thống quật khởi của người dân Thanh Hóa. Chính từ mảnh đất này, những hạt giống cách mạng đầu tiên đã được gieo mầm, hun đúc tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh giành độc lập dân tộc. Chính vì vậy, việc giữ gìn và phát huy truyền thống cách mạng của Hàm Hạ là nhiệm vụ chính trị quan trọng đối với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương.

"Đông Sơn đã, đang và sẽ tiếp tục quan tâm bảo tồn, tôn tạo cụm di tích cách mạng Đình Hàm Hạ. Tự hào với quá khứ vẻ vang, trước yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay, lãnh đạo phường Đông Sơn sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về giá trị lịch sử của Chi bộ Hàm Hạ, coi đó là nền tảng tinh thần để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, từng bước biến truyền thống thành sức mạnh, biến tự hào thành hành động, cụ thể hóa bằng những chương trình, hành động thiết thực để phát triển địa phương trong giai đoạn mới.", Bí thư Đảng ủy phường Đông Sơn tin tưởng.

Đinh Huê