Hamas có thể không đủ con tin còn sống để đáp ứng thỏa thuận ngừng bắn

Mơ hồ số phận các con tin

40 con tin dân sự, nghĩa là chỉ bao gồm phụ nữ, trẻ em, người già và những người có sức khỏe kém… sẽ được thả theo trong giai đoạn đầu của một kế hoạch được Mỹ ủng hộ nhằm đạt thỏa thuận ngừng bắn kéo dài 6 tuần trong cuộc chiến ở Gaza. Đổi lại, Israel sẽ thả hàng trăm tù nhân Palestine.

Nhưng theo báo Wall Street Journal, phía Hamas hiện không thể xác nhận rằng họ có đủ con tin dân sự để hoàn thành thỏa thuận. Một quan chức Hamas cho biết lực lượng này sẽ không cam kết thả 40 con tin còn sống mà chỉ có thể thả tổng cộng 40 con tin nói chung. Điều đó đồng nghĩa rằng những người được trao trả có thể còn sống hoặc đã chết.

Một bức tường tại thủ đô Tel Aviv (Israel) dán ảnh của những con tin chưa được giải cứu cùng lời cầu nguyện cho họ sớm trở về - Ảnh: WSJ.

Sự thừa nhận của Hamas, vốn đã bắt giữ hơn 240 con tin trong cuộc tấn công nhằm vào Israel ngày 7/10/2023, đang làm dấy lên lo sợ đối với gia đình các con tin, những người đang gây áp lực lên chính phủ Israel yêu cầu sớm có một thỏa thuận nhằm tạm dừng cuộc chiến và giải thoát ít nhất một số tù nhân còn lại. “Mỗi ngày không có thỏa thuận đều gây nguy hiểm cho người thân của chúng tôi. Trong nửa năm, họ đã đánh đu với mạng sống của mình, để cho máu của mình đổ ra”, Hadas Kalderon, mẹ của hai đứa trẻ bị Hamas bắt cóc và sau đó được trả tự do, phát biểu tại một cuộc biểu tình bên ngoài Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuần trước. Cha của hai đứa trẻ vẫn bị giam cầm.

Số lượng chính xác con tin còn sống là vấn đề trọng tâm trong các cuộc đàm phán hướng tới một thỏa thuận ngừng bắn. Các đề xuất của Mỹ và các quốc gia Arập đều đưa ra phương án Israel thả tù nhân Palestine, với số lượng khác nhau, để đổi lấy các loại con tin Israel khác nhau bao gồm dân thường, nữ quân nhân, binh sĩ nam và thi thể của những người bị bắt. Nhưng, sự mơ hồ xung quanh số lượng con tin còn sống và danh tính của họ đang là một rào cản đối với tiến trình đàm phán.

Bà Rachel Goldberg-Pol, người có con trai đang bị giam giữ ở Gaza, đã phát biểu tại một cuộc biểu tình kêu gọi thả con tin - Ảnh: Zuma Press.

Áp lực giải cứu tăng cao mỗi ngày

Ước tính có khoảng 130 con tin bị bắt trong vụ tấn công ngày 7/10 vẫn đang mắc kẹt ở Gaza. Tại Israel, một ủy ban pháp y & y tế được giao nhiệm vụ xác định cái chết của các con tin từ xa bằng cách sử dụng thông tin tình báo mật. Các thành viên của ủy ban sẽ dựa vào cảnh quay và video từ camera an ninh cũng như các thiết bị được thu hồi được ở Gaza khi chiến sự diễn ra, đồng thời kết hợp với những nguồn tin tình báo để xác định danh tính, số phận các con tin.

Theo tiến sĩ Ofer Merin, Tổng giám đốc Trung tâm y tế Shaare Zedek ở Jerusalem và là thành viên của ủy ban, chính ủy ban đã xác định cái chết của 34 con tin bị bắt hôm 7/10. Việc xác định cái chết phải đáp ứng tiêu chuẩn cao và không bao giờ chỉ dựa trên một phần thông tin tình báo. Israel đã thu hồi riêng thi thể của 12 con tin khác, nâng tổng số con tin được xác nhận đã chết lên 46. Tuy nhiên, một số các quan chức Israel và Mỹ ước tính riêng rằng số người chết có thể còn cao hơn nhiều.

Gần đây nhất là vào tháng 2, các quan chức Israel và Mỹ tin rằng ít nhất 50 con tin đã bị giết, nghĩa là chỉ còn khoảng 80 người vẫn còn sống. Phần lớn người chết do vết thương mà họ phải gánh chịu trong vụ tấn công ngày 7/10. Những người khác được cho là đã bị Hamas giết chết khi bị giam cầm. Quân đội Israel hồi tháng 12 cũng cho biết họ bắn nhầm và giết chết 3 con tin. Ít nhất một con tin đã chết trong sứ mệnh giải cứu thất bại của Israel.

Hadas Kalderon Ofer mang theo biểu ngữ kêu gọi chính quyền Israel sớm giải cứu chồng cũ của cô khỏi nơi giam giữ của Hamas - Ảnh: EPA.

Các ước tính mới nhất này đánh dấu sự gia tăng đáng chú ý so với các đánh giá gần đây của Mỹ, đồng thời gây ra lo lắng thêm cho thân nhân của những con tin người Mỹ (phần lớn là gốc Israel) bị Hamas bắt đi trong cuộc tấn công ngày 7/10.

Gia đình của một số con tin người Mỹ hiện đang gia tăng áp lực dư luận lên chính quyền Tổng thống Joe Biden, yêu cầu Nhà Trắng phải làm nhiều hơn nữa để đảm bảo Hamas sẽ thả người thân của họ. Hôm thứ Ba, Phó tổng thống Mỹ, bà Kamala Harris đã gặp một số gia đình kể trên. Rachel Goldberg-Polin, người có con trai 23 tuổi, Hersh Goldberg-Polin, đang bị Hamas giam giữ, mô tả cuộc họp tại Nhà Trắng là một cuộc thảo luận hiệu quả nhưng cũng cho biết các gia đình “muốn có kết quả”.

Orna Neutra, mẹ của con tin người Mỹ gốc Israel Omer Neutra, nói với chương trình “State of the Union” của CNN: “Không còn nghi ngờ gì nữa, cuộc chiến phải thắng và Hamas phải bị tiêu diệt. Nhưng các con tin sắp hết thời gian”. Trong khi đó, thông cáo của Nhà Trắng sau cuộc gặp cho biết: “Phó tổng thống Kamala Harris đã nhấn mạnh rằng Tổng thống Biden và bà không có ưu tiên nào cao hơn việc đoàn tụ các con tin với người thân của họ. Bà cũng tái khẳng định cam kết của Mỹ trong việc đưa hài cốt của những người được xác nhận đã thiệt mạng về nước”.

Còn tại thủ đô Tel Aviv của Israel hôm thứ Bảy tuần trước, hàng ngàn người đã xuống đường biểu tình yêu cầu Thủ tướng Benjamin Netanyahu ngừng cuộc chiến kéo dài nửa năm ở Gaza trong bối cảnh các nỗ lực ngoại giao nhằm giải cứu con tin bị Hamas bắt giữ vẫn bế tắc.

Phát biểu với báo giới, các nhà tổ chức cuộc biểu tình cho biết: “Ngay trước Ngày lễ Tự do, với 133 con tin, nam và nữ, vẫn đang bị giam giữ sâu trong các đường hầm của Hamas ở Gaza, không có tự do và hy vọng, một cuộc biểu tình ủng hộ gia đình các con tin sẽ tiếp tục được tổ chức vào kỳ nghỉ lễ cuối tháng 4 này”.

Cuộc biểu tình hôm thứ Bảy vừa qua tại Tel Aviv nhằm kêu gọi chính phủ Israel sớm đạt thỏa thuận đưa các con tin trở về. Ảnh: Times of Israel.

Ngày đoàn tụ vẫn còn mờ mịt

Trong một phân tích gần đây, các quan chức Mỹ và Israel tin rằng một số con tin còn lại đang bị Hamas bắt giữ và dùng làm lá chắn sống xung quanh lãnh đạo của nhóm, những người mà quân đội Israel cho rằng đang ẩn náu trong các đường hầm ở phía nam Dải Gaza.

Nhận định này càng được củng cố bởi sự thiếu rõ ràng trong những tuyên bố của Hamas về số phận các con tin. Những quan chức Hamas trong nhiều tuần qua đã nói với các nhà đàm phán Ai Cập và Qatar rằng nhóm này không thể xác nhận có bao nhiêu con tin còn sống.

Hamas cũng nhiều lần tuyên bố cần tạm dừng giao tranh để truy tìm và bắt giữ con tin. Lực lượng này từng đưa ra lập luận như vậy trước khi đồng ý với thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 11, một thỏa thuận cuối cùng đã sụp đổ một phần vì Hamas không đưa ra danh sách 10 phụ nữ và trẻ em còn sống bị giam giữ ở Gaza, và đến thứ năm tuần trước, họ cũng lặp lại lập luận quen thuộc.

“Một phần của cuộc đàm phán là đạt được thỏa thuận ngừng bắn để có đủ thời

gian và an toàn nhằm thu thập dữ liệu cuối cùng và chính xác hơn về những người Israel bị bắt, bởi vì họ đang được giữ ở những nơi khác nhau bởi các nhóm khác nhau, một số trong số họ nằm dưới đống đổ nát và bị giết cùng với chính người dân của chúng tôi”, Basem Naim - một thành viên của Văn phòng chính trị Hamas ở Gaza, cho biết trên kênh Telegram của lực lượng này.

Không ai biết chính xác còn bao nhiêu con tin đang bị giam giữ, nhiều khả năng là ở những đường hầm bên dưới các tòa nhà đổ nát, tại dải Gaza. Ảnh: WSJ.

Những nhà hòa giải Arập nhận định, phần lớn các con tin còn sống đều là những thanh niên, bao gồm cả binh lính. Và, một giải pháp cho việc Hamas từ chối cung cấp danh sách 40 con tin dân sự dự kiến được thả trong giai đoạn đầu của thỏa thuận, là số con tin được trao trả sẽ bao gồm cả binh sĩ Israel bị giam giữ.

Hamas thì đang miễn cưỡng bàn về điều đó vì tổ chức này đang đòi một cái giá cao hơn nhiều cho binh lính, chẳng hạn như Isrel phải trả tự do cho các tù nhân Palestine đang thụ án dài hạn vì các cáo buộc liên quan đến khủng bố. Theo các quan chức quen thuộc với cuộc đàm phán gần đây, Hamas muốn Israel thả các nhà lãnh đạo chính trị và dân quân cấp cao của Palestine, bao gồm cả lãnh đạo phong trào Fatah, ông Marwan Barghouti, như một phần của giai đoạn cuối trong thỏa thuận ngừng bắn tiềm năng.

Điều đáng nói hơn, theo các nhà đàm phán, đôi khi Hamas lập luận rằng việc cung cấp thông tin về những con tin còn lại đồng nghĩa họ đang từ bỏ đòn bẩy trong các cuộc đàm phán. Với Hamas, những con tin là quân bài cực kỳ quan trọng trong nỗ lực gây sức ép với Israel để đạt được một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh ở Gaza và yêu cầu Tel Aviv rút quân hoàn toàn khỏi vùng đất này. Và, như trong một ván poker, việc khiến cho đối thủ hoang mang về những gì nằm ở mặt dưới lá bài, luôn là chiến thuật hiệu quả giúp người chơi giành thắng lợi.

Ở góc nhìn đó, có lẽ ngày đoàn tụ của những con tin bị Hamas bắt giữ, hay ngược lại, những tù nhân Palestine đang thụ án ở Israel, đều còn rất mịt mờ.

Nguyễn Khánh