Hàn Quốc cân bằng mối quan hệ với Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc

Cuộc gặp thượng đỉnh Hàn - Nhật vừa diễn ra tối qua (23/8), chuyến công du Mỹ sẽ diễn ra từ ngày mai, và những tín hiệu từ quan hệ Seoul - Bắc Kinh cho thấy rõ sự nỗ lực của chính phủ Hàn Quốc hiện nay trong việc định hình vai trò của nước này giữa những sức ép và kỳ vọng khác nhau trong bối cảnh cục diện khu vực Đông Bắc Á liên tục biến động.

Lãnh đạo Hàn - Nhật thỏa thuận thúc đẩy hợp tác ổn định bền vững. (Ảnh: Jiji Press)

Ông Lee Jae Myung là Tổng thống Hàn Quốc duy nhất trong 60 năm qua chọn Nhật Bản, thay vì Mỹ, làm điểm đến đầu tiên sau khi nhậm chức. Bên cạnh ý nghĩa biểu tượng, sự lựa chọn này cho thấy Hàn Quốc đang cố gắng theo đuổi mối quan hệ ổn định. Ở chiều ngược lại, Nhật Bản cũng đang có những nỗ lực tương tự.

Giải quyết các vấn đề mà không gây tổn hại cho bất kỳ bên nào

Có thế nói tất cả các thỏa thuận đạt được trong hội đàm thượng đỉnh Nhật – Hàn vừa diễn ra chiều tối 23/8 đều thể hiện nỗ lực, thiện chí, động lực của hai nước trong việc cải thiện quan hệ, tăng cường hợp tác một cách thực chất, hướng tới tương lai ổn định lâu dài.

Tại hội đàm, Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung đã tập trung trao đổi ý kiến và đạt được thỏa thuận về hàng loạt các vấn đề mang tính chiến lược trong quan hệ hai nước như việc thực hiện kế hoạch “ngoại giao con thoi” song phương của lãnh đạo thượng đỉnh 2 nước nhằm tạo dựng mối quan hệ tin cậy, các biện pháp tăng cường hợp tác kinh tế, giao lưu nhân dân, hợp tác chống lão hóa dân số và thiếu hụt nhân lực, hợp tác an ninh 3 bên Nhật - Hàn - Mỹ, xung đột Nga - Ukraine, vấn đề hạt nhân - tên lửa của Triều Tiên…

Đặc biệt, hai nhà lãnh đạo đều mong muốn tạo dựng được một mối quan hệ cá nhân tin cậy. Ngay từ trước chuyến thăm, khi trả lời báo chí về quan hệ Hàn - Nhật, ông Lee đã dẫn dụng câu thành ngữ “xa mặt cách lòng” để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp xúc thường xuyên giữa lãnh đạo cấp cao Hàn - Nhật, đồng thời, gợi ý nhà lãnh đạo Nhật Bản có thể thăm Hàn Quốc bất cứ khi nào quỹ thời gian cho phép, để làm sâu sắc thêm quan hệ song phương. Về phần mình, ông Ishiba cũng nhấn mạnh với báo giới mong muốn giống như ông Lee.

Đây là điểm trùng khớp đầu tiên trong thái độ của ông Ishiba và ông Lee. Điểm trùng khớp này là tiền đề và điều kiện cho những thỏa thuận khác giữa hai bên, khi cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều đang có những “mối lo chung” liên quan đến hàng rào thuế quan của Mỹ, sự thúc ép gia tăng chi phí quốc phòng từ Nhà Trắng, phục hồi và phát triển nền kinh tế đang ở trong bối cảnh nguy cơ cao, các mối đe dọa an ninh…

Ông Lee Jae Myung đã từng ví von Hàn Quốc và Nhật Bản “giống như hai gia đình cùng dùng chung một cái sân”. Sự ví von này nhận được sự đồng tình từ phía dư luận do phản ánh đúng thực tế. Hiện nay, tình thế hiện nay của cả Nhật Bản và Hàn Quốc đang khó khăn đến mức cả hai nước phải tạm gác lại các khúc mắc để chung tay giải quyết các vấn đề mang tính chiến lược trước mắt, bằng không tình hình sẽ khó khăn hơn.

Gác lại quá khứ, hướng tới tương lai

Dưới góc nhìn của giới quan sát khu vực, việc Hàn Quốc và Nhật Bản gác lại những vướng mắc trong lịch sử để hướng tới một mối quan hệ gần gũi, hợp tác hơn sẽ mang lại những lợi ích cụ thể. Như đã nêu trên, Nhật Bản và Hàn Quốc đều đang có những “mối lo chung” và chia sẻ nhiều lợi ích mang tính chiến lược. Do đó, việc tăng cường hợp tác Hàn - Nhật theo quan điểm “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”, được coi là cách duy nhất đúng để đối phó với những thách thức về kinh tế, an ninh - quốc phòng và sẽ mang lại lợi ích to lớn cho 2 quốc gia láng giềng ở khu vực Đông Bắc Á này.

Trong đó, vấn đề an ninh - quốc phòng được coi là ưu tiên hàng đầu. Tokyo và Seoul vẫn đồng thuận về tầm quan trọng của việc Mỹ tiếp tục hiện diện tại khu vực, nhưng cũng coi trọng yếu tố “tự lực tự cường” trong phòng vệ quốc gia trước các mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng về an ninh.Việc hai nước chung sức sẽ tạo ra một đối trọng mới trong cán cân lực lượng của khu vực, giúp hai nước tránh được thế “cháy nhà hai đầu”, thậm chí sẽ thiết lập một trật tự khác trong thế “kiềng ba chân” Nhật – Hàn – Mỹ. Mặc dù vẫn coi trọng vai trò Mỹ, nhưng tình thế hiện nay, cùng những chính sách khó đoán định của Nhà Trắng buộc Tokyo và Seoul phải có những thay đổi cơ bản, và những thay đổi này sẽ tác động tới thứ tự của quan hệ ba bên nêu trên, cũng như sức ảnh hưởng và vai trò trung tâm của Mỹ.

Lợi ích từ việc hợp tác kinh tế song phương cũng là điều khá rõ ràng, khi Nhật Bản và Hàn Quốc đều đang phải đối diện với những khó khăn và thiệt hại to lớn do hàng rào thuế quan của Mỹ gây ra. Thậm chí, có chung nhiều ngành kinh tế chiến lược đang bị chao đảo với “cơn bão thuế” từ Nhà Trắng như công nghiệp ô tô, ngành thép, công nghiệp bán dẫn, nông sản...

Cũng liên quan đến vấn đề kinh tế, hợp tác và sự cải thiện quan hệ Hàn – Nhật sẽ là đòn bẩy, đưa ngành du lịch của cả hai nước lên những tầm cao mới. Theo thống kê của Tổng cục du lịch Nhật Bản, từ nhiều năm nay, Hàn Quốc luôn nằm trong nhóm 3 nước có số du khách đến Nhật Bản đông nhất, với con số trung bình hàng tháng lên tới khoảng trên dưới 800.000 lượt. Ở chiều ngược lại, số người Nhật đi du lịch Hàn Quốc cũng không ngừng lập những kỷ lục mới. Tới đây, với mức độ thiện cảm giữa người dân 2 nước tăng lên, cũng như sự hợp tác trở nên mật thiết hơn, “du lịch không khói” sẽ là “mỏ vàng” cho cả hai nước khai thác chung.

Cân bằng quan hệ vì lợi ích quốc gia bền vững

Sau chuyến thăm Nhật Bản, Tổng thống Hàn Quốc sẽ tiếp tục công du Mỹ và đồng thời cử một phái đoàn tới Trung Quốc. Từ lịch trình ngoại giao dày đặc và liên tục này, có thể thấy rõ định hướng chính sách đối ngoại của Seoul dưới thời Tổng thống Lee Jae-myung. Định hướng này chỉ có một cụm từ duy nhất. Đó là “lợi ích quốc gia”. Ông Lee đã nhiều lần khẳng định điều này trước công luận.

Ngay như đối với chuyến thăm Nhật Bản lần này, ông Lee Jae Myung cũng đặt lợi ích quốc gia lên trên hết. Chính sách ngoại giao, hợp tác an ninh - quốc phòng của Hàn Quốc hiện nay cũng thể hiện rõ quan điểm này. Thay vì tuyên bố thắt chặt quan hệ với Mỹ và Nhật Bản cùng các nước khác để đóng góp cho hòa bình, ổn định của thế giới, Hàn Quốc lại nhấn mạnh mong muốn tạo dựng một môi trường hòa bình, ổn định cho chấn hưng đất nước.

Còn đối với Mỹ, câu chuyện sẽ đi theo một chiều hướng khác, không giống như với Nhật Bản và Trung Quốc. Seoul đã phải đánh đổi nhiều thứ để đạt được thỏa thuận về việc Mỹ sẽ hạ mức thuế đối ứng bổ sung dành cho Hàn Quốc từ 25% như tuyên bố trước đây xuống 15%. Để đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ, Hàn Quốc đã phải cam kết một mức đầu tư gấp 3,5 lần so với 100 tỷ USD dự định ban đầu.Các yếu tố cấu thành thỏa thuận này lên tới 350 tỷ USD, trong đó, 150 tỷ USD là dành cho các dự án liên quan đến công nghiệp đóng tàu và 200 tỷ USD khác sẽ được dành cho các lĩnh vực mà Hàn Quốc có sức cạnh tranh cao như: chất bán dẫn, điện nguyên tử, pin thứ cấp và các sản phẩm sinh học...

Tuy nhiên, Hàn Quốc chỉ coi thỏa thuận này mới là khởi điểm chứ chưa phải là đích cuối cùng. Seoul vẫn sẽ tiếp tục theo đuổi các cuộc đàm phán tiếp theo, lồng ghép giữa hợp tác kinh tế và hợp tác an ninh - quốc phòng, với định hướng nhấn mạnh lợi ích chiến lược của Mỹ tại khu vực Đông Bắc Á nói riêng và châu Á nói chung thông qua hợp tác Hàn - Mỹ, cũng như Hàn - Nhật - Mỹ. Cũng vì những định hướng ngoại giao này, chắc chắn tới đây, thế giới sẽ chứng kiến sự thay đổi về chất trong quan hệ Hàn - Mỹ, Hàn - Nhật và Hàn - Nhật - Mỹ dựa trên 2 trụ cột chính là kinh tế và an ninh - quốc phòng.

Tuy nhiên, có điểm cần nhấn mạnh, để đảm bảo lợi ích quốc gia lâu dài, chính sách ngoại giao của Hàn Quốc không chỉ hướng tới quan hệ với Nhật Bản và Mỹ, mà còn tính đếm đến sự cân bằng với các nước lớn và các khu vực có tầm quan trọng chiến lược như Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)…. Sự thay đổi này được kỳ vọng sẽ mang lại lợi ích cho khu vực và cả thế giới.

Tuấn Nhật/VOV-Tokyo