Hàng giả khó thoát

Ngày 18-6, tại buổi họp báo quý II/2025 do Sở Công Thương TP HCM tổ chức, ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) TP HCM, thông tin sau một tháng cao điểm kiểm tra, xử lý hàng giả, hàng lậu (từ ngày 15-5 đến 15-6), lực lượng QLTT đã phát hiện và xử lý 137 vụ vi phạm. Con số này giảm gần 70% so với cùng kỳ năm ngoái nhưng điều đáng lo là vi phạm ngày càng tinh vi, nhắm vào các mặt hàng thiết yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Vi phạm ngày càng tinh vi

Trong đó, các nhóm hàng hóa bị làm giả, làm nhái phổ biến gồm thực phẩm chức năng, mỹ phẩm làm đẹp, thực phẩm không rõ nguồn gốc... Vi phạm không giảm về tính chất mà ngày càng tinh vi, khó phát hiện và xử lý. Một số vụ điển hình như tại phường Bình Trị Đông, quận Bình Tân, TP HCM, cơ quan chức năng thu giữ hơn 4.300 sản phẩm thực phẩm chay đóng gói như vịt quay chay, gân bò chay… không nhãn mác, không hạn sử dụng. Còn tại phường An Lạc, cũng thuộc quận Bình Tân, lực lượng chức năng phát hiện lô hàng 2.000 kg táo đỏ sấy khô không bao bì, không nhãn gốc, không thông tin sản xuất.

Theo ông Huy, một trong những "điểm nóng" hiện nay là hoạt động mua bán hàng giả, hàng nhái qua thương mại điện tử. "Các đối tượng thường ẩn danh, không để lại dấu vết giao dịch, dùng tiếng lóng hoặc ứng dụng nhắn tin ngoài luồng để liên hệ với khách. Livestream bán hàng tại một nơi nhưng trữ hàng ở nơi khác, thậm chí trong hẻm sâu hoặc căn hộ riêng để né kiểm tra" - ông Huy nói.

Nhiều hộ kinh doanh ở TP Hà Nội đóng cửa, né kiểm tra do hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Ảnh: THÙY LINH

Không chỉ vậy, hàng giả hiện nay còn được thiết kế, đóng gói rất tinh vi, khiến người tiêu dùng khó phân biệt. "Nhiều người mua phải hàng giả nhưng vì giá rẻ nên chấp nhận sử dụng, không khiếu nại. Điều này vô tình tiếp tay cho các hành vi vi phạm" - ông Huy chia sẻ.

Theo ông Huy, lực lượng QLTT TP HCM đang nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) để sàng lọc, phát hiện hành vi rao bán hàng giả, hàng lậu trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, từ đó kiểm tra đúng trọng tâm và cảnh báo sớm.

Báo cáo từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương cũng cho thấy sau một tháng triển khai cao điểm phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, lực lượng QLTT cả nước đã kiểm tra 3.891 vụ việc, phát hiện và xử lý 3.114 vụ vi phạm với tổng số tiền xử lý hơn 63 tỉ đồng. Trong đó, số tiền xử phạt hành chính vượt 32 tỉ đồng, hàng hóa bị tịch thu trị giá gần 31 tỉ đồng và đã thu nộp ngân sách gần 36 tỉ đồng.

Đáng chú ý, có tới 26 vụ việc có dấu hiệu hình sự đã được chuyển cho cơ quan điều tra, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước. Phân tích cơ cấu vi phạm cho thấy hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ chiếm tỉ lệ lớn nhất với 1.580 vụ, tương đương 52% tổng số vụ, kéo theo số tiền xử phạt vượt 16 tỉ đồng. Tiếp đến là 648 vụ buôn lậu, chiếm hơn 21%, với số tiền xử phạt hơn 6 tỉ đồng.

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, cho biết sẽ tiếp tục chỉ đạo lực lượng QLTT trên cả nước đẩy mạnh kiểm tra hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh.

Cơ hội cho doanh nghiệp chân chính

Ở góc độ doanh nghiệp (DN), bà Nguyễn Bính, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Sản xuất Thương mại Dịch vụ Nguyễn Bính, cho rằng việc siết chặt quản lý hàng giả, hàng nhái là cơ hội lớn để thanh lọc thị trường, tạo điều kiện cho DN làm ăn chân chính phát triển.

Bà chia sẻ thị trường bún, phở ở Việt Nam rất tiềm năng nhưng truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng vẫn còn nhiều bất cập. "Công ty Nguyễn Bính cam kết không dùng hóa chất, bán sản phẩm với giá 15.000 đồng/kg. Trong khi đó, nhiều nơi bán chỉ 6.500 đồng/kg khiến hàng sạch rất khó cạnh tranh" - bà Bính nói. Ngoài ra, tình trạng một số đơn vị trung gian trà trộn sản phẩm kém chất lượng rồi gắn mác "Bún Nguyễn Bính" đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của DN.

Để đối phó, công ty đã triển khai chương trình bán hàng trực tiếp, giao tận tay người tiêu dùng từ 1 kg, kết hợp các ưu đãi như mua 2 tặng 1 nhằm khuyến khích dùng thử sản phẩm sạch. "Tôi ủng hộ xử phạt nặng hàng giả, hàng nhái vì đây là hành vi đe dọa sức khỏe cộng đồng" - bà Bính khẳng định.

Ông Huỳnh Văn Pháp, Phó Chủ tịch HĐQT Công ty CP Hàng tiêu dùng Biên Hòa, cũng nhấn mạnh việc kiểm soát hàng giả, đặc biệt trên các sàn thương mại điện tử, là yếu tố then chốt giúp DN chân chính phát triển. Tuy nhiên, quá trình này cần gắn liền với giám sát thị trường, kiểm định chất lượng và quy trình cấp phép.

Theo ông Pháp, minh bạch truy xuất nguồn gốc chính là "giấy thông hành" của sản phẩm. "Chúng tôi áp dụng công nghệ để truy xuất từng lô hàng. Người tiêu dùng ngày nay không chỉ nhìn sản phẩm mà còn nhìn vào giá trị và sự minh bạch của DN" - ông nói.

TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, cũng cho rằng các DN cần kiểm soát chất lượng từ nguồn, toàn chuỗi cung ứng, nhằm bảo đảm hàng hóa ra thị trường đạt chuẩn.

Điều quan trọng là phải tạo được môi trường kinh doanh công bằng, xử lý nghiêm các hành vi liên quan hàng giả và gian lận thương mại. Ngoài ra, công tác kiểm soát hàng giả cần làm thường xuyên, tránh buông lỏng quản lý. "Thủ tướng đã từng nói: Hàng giả chỉ lộng hành khi cán bộ không còn ý chí chiến đấu hoặc bị mua chuộc. Phải chặn từ gốc những điều đó" - ông Thành nhấn mạnh.

THÙY LINH - THANH NHÂN