Hàng rong và mã QR

Trong một lần ngồi với bạn bè tại quán nước vỉa hè ở phường Đạo Thạnh, tôi bất ngờ khi gặp một cô bán vé số chìa ra tập vé số cầm tay, bên cạnh là một tấm bảng nhỏ in sẵn mã QR cùng thông tin tài khoản ngân hàng. Cả nhóm bật cười vì sự mới lạ, nhưng cũng phải gật gù thừa nhận: thời đại 4.0 đã thật sự tiến đến rất gần, gần hơn chúng ta từng nghĩ.

Từ gánh xôi đầu hẻm, xe bán trái cây ven đường đến chiếc thau bánh tráng trộn trên hè phố, giờ cũng thấy lấp ló tấm bảng QR nhỏ xíu. Một chi tiết tưởng như chẳng có gì to tát, nhưng lại đánh dấu một bước chuyển lớn: công nghệ đã bước ra khỏi phòng kính, hòa vào đời sống và trở thành một phần tự nhiên của việc mua - bán hằng ngày.

Việc người bán hàng rong sử dụng mã QR mang lại lợi ích rõ rệt cho cả hai phía. Với người mua như tôi chẳng hạn, việc “cháy ví tiền mặt” là chuyện thường xuyên, trong khi chiếc điện thoại thì lúc nào cũng có sẵn, chỉ cần mở máy, quét mã vài giây là thanh toán xong, không cần đổi tiền lẻ, không lo trả thiếu, trả thừa hay làm gián đoạn câu chuyện.

Còn với người bán, việc hạn chế mang theo nhiều tiền mặt giúp giảm rủi ro mất cắp, rơi rớt, đồng thời tạo sự chuyên nghiệp và đáng tin cậy hơn nhờ tấm bảng mã QR được chuẩn bị chỉnh chu. Dù hoạt động trong mô hình buôn bán nhỏ lẻ, sự hiện diện của công nghệ đã giúp hình ảnh người bán hàng rong trở nên văn minh và hiện đại hơn.

Vậy câu hỏi đặt ra: “Liệu đây có phải là một bước tiến mới của xã hội?” Tôi tin là có. Đây chính là bằng chứng sống động cho thấy chuyển đổi số không chỉ là khẩu hiệu mà đang thực sự biến thành thay đổi thói quen và hành vi của mọi tầng lớp trong cộng đồng.

Sự hiện diện của công nghệ đã giúp hình ảnh người bán hàng rong trở nên văn minh và hiện đại hơn.

Tuy nhiên, công nghệ đi đến đâu, tội phạm công nghệ thông tin bám theo đến đó. Khi người bán hàng rong bắt đầu dùng mã QR, cũng đồng nghĩa với việc rủi ro lừa đảo xuất hiện ngay trên vỉa hè. Nếu như trước đây người dân chỉ lo bị đếm nhầm tiền hay trả thiếu tiền lẻ, thì giờ đây lại phải đối diện với những chiêu lừa tinh vi hơn nhiều lần.

Một số rủi ro đã bắt đầu lộ diện khi mã QR xuất hiện trong giao dịch vỉa hè. Nguy cơ phổ biến nhất là mã QR giả mạo, vốn rất khó nhận biết bằng mắt thường. Trong bối cảnh thanh toán nhanh, người mua thường chuyển khoản theo cảm tính mà không kiểm chứng thông tin, tạo điều kiện cho đối tượng xấu dễ dàng lợi dụng chỉ bằng một tấm bảng được trình bày sạch đẹp và thái độ thân thiện, đặc biệt tại các khu vực đông người như: Chợ đêm, quán nhậu hay điểm du lịch.

Đáng cảnh báo hơn là nguy cơ đánh cắp dữ liệu qua mã QR. Không phải QR nào cũng dùng để thanh toán; một số có thể gắn link độc hại nhằm chiếm quyền kiểm soát thiết bị, thu thập thông tin cá nhân, thậm chí truy cập vào tài khoản ngân hàng. Hình thức tấn công này không còn xa lạ và cũng đang âm thầm xuất hiện trong các giao dịch dân sinh ở nước ta.

Chuyển đổi số là xu thế tất yếu, song nếu thiếu biện pháp bảo vệ, kiểm soát và truyền thông kịp thời, tiện ích công nghệ rất dễ trở thành “con dao hai lưỡi”. Để đảm bảo an toàn, cần sự chủ động từ ba phía: người dân nâng cao nhận thức, người bán tuân thủ quy chuẩn và cơ quan quản lý tăng cường giám sát, định hướng. Khi đó, tiện ích mới đi đôi với an toàn và văn minh số mới thật sự bền vững.

Việc áp dụng mã QR vào hoạt động buôn bán nhỏ lẻ, đặc biệt là hàng rong, mang lại nhiều lợi ích thiết thực: nhanh chóng, gọn nhẹ, hiện đại và văn minh hơn. Tuy nhiên, để tiện lợi không trở thành rủi ro, cần có cơ chế bảo vệ toàn diện chứ không thể chỉ trông chờ vào ý thức cá nhân. Chuyển đổi số chỉ bền vững khi dựa trên ba yếu tố song hành: kiến thức - trách nhiệm - kiểm soát; thiếu một trong ba, công nghệ có thể trở thành cơ hội cho tội phạm. Người bán hàng rong sử dụng mã QR cho thấy xã hội đang chuyển mình mạnh mẽ trong phổ cập công nghệ. Nhưng để hành trình ấy thật sự tốt đẹp, cả cộng đồng phải cùng đi với tinh thần hiểu biết - tỉnh táo - chủ động bảo vệ mình; đừng để sự văn minh của thời đại bị lợi dụng bởi những hành vi xấu.

Chuyển đổi số là tương lai, nhưng an toàn và niềm tin mới là nền tảng của tương lai đó. Công nghệ không có lỗi, vấn đề nằm ở cách chúng ta vận hành và bảo vệ mình trong môi trường số. Khi toàn xã hội cùng nâng cao nhận thức và xây dựng hành lang an toàn, chuyển đổi số sẽ không chỉ dừng lại ở sự tiện lợi, mà trở thành bước tiến bền vững, văn minh, xứng đáng với kỳ vọng của một xã hội hiện đại.

H. NAM