Hàng triệu người chưa có vaccine, nước giàu chưa nên tiêm mũi 3

Giáo sư Andrew Pollard là giám đốc của Nhóm nghiên cứu Vaccine của Đại học Oxford, một trong nhiều đơn vị nghiên cứu đứng sau sự ra đời của vaccine AstraZeneca. Trong khi đó, Seth Berkley là giám đốc của Liên minh Vaccine Gavi. Hai chuyên gia này vừa có bài đăng trên Guardian để kêu gọi các nước giàu giúp các nước khác tiếp cận nguồn cung vaccine thay vì thực hiện tiêm mũi thứ 3 bổ sung.

"Kể từ đầu năm 2020, chúng ta phải đối mặt với thực tế đau lòng khi đại dịch Covid-19 lây lan khiến hàng triệu người chết, phá vỡ sự tương tác thường ngày trong xã hội, làm mất ổn định các nền kinh tế và đẩy thế giới vào tình trạng bất ổn.

Ước tính có khoảng từ 4,3 đến 11,6 triệu người đã chết vì đại dịch. Giữa sự u ám đó, sự xuất hiện của vaccine đã mang lại hy vọng.

Vaccine là chìa khóa giúp các quốc gia thoát khỏi đại dịch Covid-19. Ảnh: Reuters.

Chưa có cơ sở khoa học cho mũi tiêm thứ 3

Việc phát triển vaccine Covid-19 là một chiến thắng của khoa học. 4,4 tỷ liều vaccine đã được sản xuất và tiêm cho người dân trên thế giới chỉ bởi một số ít nhà phát triển, và đó là điều đáng vui mừng. Chỉ tính riêng ở Vương quốc Anh, 87 triệu liều vaccine đã được tiêm cho người dân, giúp cứu sống hơn 84.000 người.

Trên phạm vi toàn cầu, số người được cứu sống nhờ vaccine dự đoán sẽ lên đến hàng triệu.

Nhưng tại sao chúng ta vẫn thấy sự đau khổ trên khắp thế giới? Hàng nghìn người vẫn đang chết vì Covid-19 mỗi tuần. Bệnh viện quá tải và nhiều quốc gia đang phải vật lộn, khẩn cầu vaccine vì họ gần như không có.

Chúng ta lâm vào tình trạng này đơn giản là vì những liều thuốc mà chúng ta đang có không được phân phối cho những người có nguy cơ cao nhất bị bệnh nặng, hoặc tệ hơn là những người đang chết vì Covid-19.

Phần lớn nạn nhân của đại dịch trong năm nay có thể đã được cứu nếu chúng ta làm điều đúng đắn. Tiêm vaccine cho những người có nguy cơ ở mọi nơi trên thế giới sẽ đem lại lợi ích cho chúng ta.

Điều đó cũng giúp làm giảm nguy cơ phát sinh các biến chủng mới, giảm bớt áp lực lên hệ thống y tế, hồi sinh hoạt động du lịch, phục hồi nền kinh tế toàn cầu. Hỗ trợ vaccine cũng sẽ giúp nâng cao vị thế quốc tế của các chính trị gia sẵn sàng nhận lấy trách nhiệm lãnh đạo về mặt đạo đức.

Trên toàn thế giới, ước tính sẽ có thêm 1 triệu người chết vì Covid-19 cho đến cuối năm nay. Nhiều hơn số đó là những người phải sống trong sợ hãi vì không có cơ hội tiếp cận vaccine. Bất chấp thực tế đó, chính phủ nhiều quốc gia phương Tây đang xem xét kế hoạch tiêm mũi thứ 3 bổ sung cho những người đã được tiêm 2 mũi.

Trong thời kỳ mà nhân loại đang rất cần vaccine, chúng ta rõ ràng phải có lý do khoa học chính đáng cho việc tiêm bổ sung. Và chúng ta cũng cần phải căn thời gian một cách chuẩn xác, nếu có ai đó cần tiêm mũi thứ 3, việc đó không có nghĩa là từ chối một liều vaccine giúp cứu mạng một người khác.

Những lý do về mặt khoa học và y tế công cộng để tiêm mũi thứ 3 trên quy mô lớn là không đầy đủ và cũng không rõ ràng. Mức độ kháng thể sẽ luôn giảm theo thời gian sau khi tiêm chủng, và nhờ một số nghiên cứu, chúng ta biết rằng liều tiêm bổ sung sẽ đảo ngược sự suy giảm đó.

Nếu mức độ kháng thể thực sự cao là tốt hơn trong việc ngăn ngừa triệu chứng nhẹ, đó sẽ là lý do thích hợp để tiêm mũi thứ 3. Nhưng trọng tâm của chính sách tiêm chủng không thể đặt vào việc duy trì mức độ kháng thể rất cao chỉ để ngăn ngừa triệu chứng nhẹ.

Các nước nghèo và các nước đang phát triển đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt vaccine, trong khi một số nước phát triển cân nhắc tiêm mũi thứ 3. Ảnh: Reuters.

Nếu tập trung vào mức độ kháng thể, chúng ta sẽ phải tiêm chủng liên tục cho mọi người để đối phó với một loại virus có khả năng đột biến liên tục. Tuy nhiên, mục đích của tiêm chủng không phải là ngăn ngừa triệu chứng nhẹ, mà là ngăn ngừa việc phải nhập viện và bị tử vong.

Như chúng ta đã thấy, virus gây bệnh Covid-19 vẫn có thể lây nhiễm cho những người đã được tiêm chủng. Việc lây nhiễm theo chu kỳ đối với các cá thể đã miễn dịch là điều cơ bản về mặt sinh học với virus corona ở người. Đây không phải là điều đáng báo động.

Các loại vaccine vẫn đang có tác dụng cao trong việc chống lại tình trạng bệnh nặng. Hệ thống miễn dịch của chúng ta đã được vaccine huấn luyện để phản ứng khi tiếp xúc với virus, ngay cả khi mức độ kháng thể đã giảm.

Hãy ưu tiên cho mũi tiêm đầu tiên

Vì vậy, thay vì lo lắng về việc liệu mọi người có bị nhiễm bệnh hay không, chúng ta nên quan tâm đến việc liệu sự lây nhiễm đó có khả năng dẫn đến triệu chứng nặng, phải nhập viện hay tệ hơn là tử vong.

Thông tin mà chúng ta cần - nhưng chưa có - là mức độ kháng thể cũng như lượng tế bào T cần thiết để ngăn các ca bệnh nặng. Nếu có thể xác định thông tin này, và phát hiện mức độ bảo vệ giảm đến gần mốc đó, thì sẽ có cơ sở để tiêm mũi bổ sung.

Nhưng chúng ta vẫn chưa thể đo lường các yếu tố này, trong khi đó trên khắp thế giới, các nhóm có nguy cơ cao vẫn đang chờ để được tiêm mũi đầu tiên.

Những gì chúng ta có thể làm là phân tích dữ liệu lâm sàng để xem có một mốc nào đó mà việc tiêm mũi thứ 3 là cần thiết. Việc này đang được theo dõi sát sao bởi các cơ quan y tế công cũng như Tổ chức Y tế Thế giới. Chúng ta sẽ có đáp án, dù theo cách này hay cách khác, và sẽ có chính sách phù hợp để thích ứng.

Hiện tại, chúng ta chưa có kết luận. Chúng ta có thể cần phải tiêm những mũi nhắc lại để kéo dài khả năng miễn dịch, hoặc có thể không cần. Đã có tiền lệ theo cả hai hướng.

Đối với bệnh sốt vàng (yellow fever), chúng ta chỉ cần một liều là có sự miễn dịch cả đời. Trong khi đó, đối với bệnh uốn ván, chúng ta cần từ 5 đến 6 liều vaccine để đạt miễn dịch trọn đời. Ở chiều còn lại, chúng ta cần tiêm vaccine cúm mùa hàng năm. Covid-19 sẽ ở đâu trong thang đó?

Rất khó có khả năng sự bảo vệ của vaccine sẽ đột ngột giảm và đại dịch sẽ chết chóc trở lại. Các đột biến nhỏ trong virus sẽ diễn ra để giúp nó tồn tại trong các quần thể được tiêm chủng, nhưng không có nghĩa là những đột biến đó sẽ khiến khả năng miễn dịch của chúng ta bị phá hủy. Chúng ta vẫn sẽ được bảo vệ khỏi những triệu chứng nặng từ các biến chủng chính của virus SARS-nCoV-2, ít nhất là cho đến nay.

Các chuyên gia kêu gọi ưu tiên vaccine cho những người chưa được tiêm thay vì tiêm mũi thứ 3 cho những người đã tiêm đủ 2 mũi. Ảnh: Reuters.

Đây là thời điểm quyết định đối với những nhà làm chính sách. Việc thúc đẩy tiêm mũi bổ sung trên quy mô lớn ở một nước giàu sẽ gửi đi thông điệp cho toàn thế giới rằng việc tiêm bổ sung là cần thiết. Điều đó sẽ khiến nhu cầu vaccine tăng cao và nhiều người nữa sẽ chết vì họ không bao giờ có cơ hội được tiêm liều đầu tiên.

Nếu hàng triệu người được tiêm mũi thứ 3 khi không có cơ sở khoa học rõ ràng, lịch sử sẽ ghi nhớ thời điểm này như là lúc các nhà lãnh đạo quyết định từ chối trách nhiệm của họ với phần còn lại của nhân loại, trong cuộc khủng hoảng lớn nhất mà chúng ta phải đối mặt.

Khi đã tiêm đủ 2 liều, thời gian đứng về phía chúng ta, và chúng ta không nên tiêm bổ sung trong khi thời gian không còn nhiều cho những người chưa được tiêm chủng. Mũi đầu tiên phải được ưu tiên, đơn giản là vậy".

Sơn Trần

Theo Guardian