Hành động hôm nay, bền vững mai sau

Giảm thiểu rác thải nhựa, hướng tới lối sống xanh và nền kinh tế tuần hoàn vì tương lai bền vững qua việc tổ chức và lan tỏa phong trào phân loại rác tại nguồn, thu gom, tái sử dụng, tái chế rác nhựa ở các hộ gia đình, cơ quan, doanh nghiệp, gắn với “Nói không với nhựa dùng một lần”.

Kiểm soát ô nhiễm nhựa

Theo Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP), mỗi năm, hơn 400 triệu tấn nhựa được sản xuất, một nửa trong số đó là nhựa dùng một lần và chỉ gần 10% đồ nhựa dùng một lần được tái chế; ước có khoảng 19 - 23 triệu tấn rác thải nhựa đang đọng lại ở sông, hồ và biển trên thế giới. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa thải ra môi trường, trong đó có từ 0,28 - 0,73 triệu tấn bị thải ra biển.

Theo báo cáo hiện trạng môi trường biển và hải đảo của Cục Biển và Hải đảo (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thì, dù rác nhựa thủy sản có xu hướng giảm nhưng vẫn chiếm ưu thế trong tổng số rác thải nhựa trên các bãi biển, với 47% về số lượng và 46% về khối lượng; trong đó phao xốp và dây thừng, lưới nhỏ chiếm tỷ lệ cao nhất.

Thay đổi thói quen sử dụng nhựa dùng một lần góp phần hiệu quả vào công cuộc giảm thiểu rác thải nhựa.

Ngư dân N.V.S, ở phường Phổ Quang (TX.Đức Phổ) cho hay, trước mỗi chuyến ra khơi, ngoài ngư lưới cụ, đá lạnh, thực phẩm cho thuyền viên thì tôi cũng chuẩn bị một lượng lớn bia, nước ngọt, mì ăn liền và một số loại thức ăn chế biến sẵn đựng trong các hộp, lọ nhựa. Sau khi sử dụng, thuyền viên xả luôn xuống biển các loại rác thải sinh hoạt, cũng như túi ni lông, chai lọ nhựa, kể cả ngư lưới cụ bị hư hỏng.

Thói quen tưởng chừng vô hại ấy cứ tiếp diễn đã ảnh hưởng đến cuộc sống mưu sinh trên biển của chính ngư dân, làm suy giảm đáng kể về số lượng và chất lượng nguồn lợi hải sản, cũng như gây ô nhiễm môi trường biển.

Theo Chương trình biển và vùng bờ của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) tại Việt Nam, hiện có 25/34 bãi biển trong cả nước đang bị ô nhiễm nhựa, với 10 loại rác thải nhựa ở các sông và ven biển, gồm: Mảnh nhựa mềm, ngư cụ, túi nhựa dưới 5kg, hộp xốp đựng thức ăn, ống hút, bao bì, thực phẩm khác... Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đây không chỉ là rác, mà còn là tác nhân khởi đầu cho chuỗi tác động về mất đa dạng sinh học, đứt gãy sinh kế. Câu chuyện 1 túi ni lông dùng vài phút nhưng tồn tại hàng trăm năm không còn mới, nhưng vẫn chưa có lời giải rốt ráo, bởi phần lớn người dân, cộng đồng chưa thay đổi hành vi. Vì vậy, chỉ trong vòng 3 năm (2023 - 2025), “Chống ô nhiễm nhựa” được UNEP 2 lần lựa chọn là chủ đề của ngày Môi trường thế giới, nhằm kêu gọi cộng đồng hành động kiểm soát ô nhiễm nhựa.

Hành động nhỏ để bảo vệ tương lai

Việc giảm thiểu rác thải nhựa sẽ gặp không ít thách thức, trong đó có nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng đầu tư vào công nghệ do chi phí cao, trong khi thói quen sử dụng nhựa một lần vẫn phổ biến trong cộng đồng. Bên cạnh đó, hành lang pháp lý tuy đã hình thành nhưng khâu thực thi còn hạn chế, nhất là việc phân loại ngay tại nguồn và tái chế rác thải. Chủ tịch UBND xã Tịnh Kỳ (TP.Quảng Ngãi) Nguyễn Hoài Thanh chia sẻ, dù đã được luật hóa nhưng phân loại rác tại nguồn chưa đạt hiệu quả. Các mô hình giảm nhựa, chống ô nhiễm nhựa tại địa phương còn mang tính thử nghiệm. Do đó, cần tăng cường tuyên truyền, lan tỏa thông điệp sống xanh đến người dùng thông qua các sản phẩm tái chế từ rác thải nhựa.

Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương cần phát động và lan tỏa các phong trào như: “Chợ dân sinh xanh”, “Đô thị không rác thải nhựa”, “Phân loại rác tại nguồn”... Qua đó, hạn chế, tiến tới chấm dứt hoàn toàn việc vứt bỏ ngư cụ xuống biển; không còn nhựa dùng một lần tại các cơ sở du lịch, khu bảo tồn biển. Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, chống ô nhiễm nhựa cần sự đồng lòng của người dân, doanh nghiệp và chính quyền qua các hành động từ thói quen cá nhân, như thu gom chai nhựa, nhặt vải vụn, ủ phân compost từ rác hữu cơ hay từ chối đồ nhựa dùng một lần, thay thế bằng vật dụng bền vững. Cơ quan chức năng, chính quyền địa phương tuyên truyền, kết nối người tiêu dùng với các sản phẩm tái chế, mở rộng thị trường cho hàng hóa thân thiện với môi trường. Qua đó, giúp doanh nghiệp chuyển đổi sang vật liệu sinh học, bao bì tái chế, ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất.

Bài, ảnh: MỸ HOA