Hành trình chuyển đổi xanh của nông nghiệp Thủ đô: Bước chuyển mạnh mẽ từ tư duy đến hành động

Giữa nhịp đô thị hóa gấp gáp, Hà Nội vẫn giữ cho mình những khoảng xanh, nơi nông nghiệp không chỉ là sinh kế, mà còn là cách gìn giữ bản sắc và kiến tạo tương lai. Từ tầm nhìn trong Luật Thủ đô (sửa đổi), cùng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang vận hành hiệu quả, đến việc cụ thể hóa Nghị quyết số 57-NQ/TƯ về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - tất cả đang mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp Thủ đô: Xanh, thông minh và bền vững.

Không còn là “phần còn lại” của đô thị, nông nghiệp Hà Nội đang được đặt vào “không gian chức năng” trong quy hoạch phát triển, nơi công nghệ số kết nối chuỗi giá trị từ cánh đồng đến bàn ăn, nơi người nông dân trở thành chủ thể của đổi mới, và mỗi mùa vụ là một câu chuyện về khát vọng vươn tầm của Thủ đô xanh.

Báo Hànôịmới trân trọng giới thiệu tới độc giả loạt bài: Hành trình chuyển đổi xanh của nông nghiệp Thủ đô: Bước chuyển mạnh mẽ từ tư duy đến hành động.

Một nền nông nghiệp đa giá trị đang hình thành trong lòng thành phố nghìn năm văn hiến với những vườn rau trên mái nhà, những vườn hoa len giữa khu dân cư. Nông nghiệp xanh-đô thị đang góp phần hình thành những khối tích xanh trong lòng thành phố, không chỉ mang đến những không gian thân thiện cho cư dân, mà còn tạo nên diện mạo mới trong lòng đô thị. Nông nghiệp không còn là chuyện của nông thôn, mà là một nhu cầu nội tại của đời sống đô thị, khi những mảng xanh đang hiện dần trong “bức tranh” kinh tế Thủ đô.

Cuối tháng 9-2025, Hà Nội vinh dự đón nhận Quyết định công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2024 - một dấu mốc quan trọng trên hành trình phát triển của Thủ đô. Tại buổi lễ, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh nhấn mạnh: “Hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới không phải là điểm kết thúc, mà là khởi đầu cho một chặng đường phát triển mới”.

Trong bối cảnh Hà Nội đang triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cùng định hướng phát triển đô thị bền vững, thành phố tiếp tục xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn là nền tảng quan trọng trong tiến trình đi lên. Hướng đến tương lai, Hà Nội tập trung phát triển kinh tế nông thôn bền vững, hiện đại, chú trọng nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm.

Khi Hà Nội lựa chọn con đường nông nghiệp xanh, đa giá trị, đó không chỉ là sự đổi mới trong cách làm, mà còn là bước chuyển căn bản trong tư duy phát triển. Từ sản xuất vật chất đơn thuần, nông nghiệp Thủ đô đang dần tái cấu trúc thành một hệ thống kinh tế - sinh thái - văn hóa - công nghệ, lấy con người và môi trường làm trung tâm. Đây chính là hướng đi thể hiện tầm nhìn chiến lược, khát vọng xanh và bền vững của Hà Nội - một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn giữ hồn quê, nơi cánh đồng không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn nuôi dưỡng bản sắc và tương lai.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng trao Bằng công nhận thành phố Hà Nội hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, ngày 26-9-2025. Ảnh: VGP

Và một nền nông nghiệp xanh - đô thị đa giá trị đang phát triển trong lòng thành phố với các mô hình như trồng rau sạch, cây ăn quả, hoa và cây cảnh. Trong đó phải kể đến 406 mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, tập trung tại các xã ven đô, như: Mê Linh, Gia Lâm, Đông Anh…, không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thực phẩm tươi sạch, mà còn góp phần tạo cảnh quan đô thị, cải thiện môi trường sống. Nông nghiệp đô thị không chỉ thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn qua việc tái sử dụng chất thải đô thị làm phân bón hữu cơ, mà còn tạo nên những giá trị mới cho đô thị hiện đại.

Trang trại Mê Linh F-Farm trồng hoa lan hồ điệp đang vận hành theo chuỗi sản xuất khép kín, ứng dụng công nghệ 4.0 của Israel, kết hợp với hệ thống làm mát, thông gió và điều khiển vi khí hậu thông minh, bảo đảm điều kiện sinh trưởng tối ưu cho hơn 50.000 gốc lan hồ điệp. Giám đốc trang trại Nguyễn Thị Thúy cho biết, không chỉ cung ứng hoa lan cho thị trường, trang trại còn đáp ứng nhu cầu thưởng ngoạn, trưng bày và chơi hoa của người dân Thủ đô và các tỉnh, thành lân cận.

Chuyển đổi xanh đang hiện hữu trong từng mô hình nông nghiệp của Hà Nội. Ảnh: Tùng Nguyễn

Những trái ngọt, quả thơm từ thành quả chuyển đổi xanh, đa giá trị tại Hà Nội. Ảnh: Tô Quý

Mô hình lúa phát thải thấp gắn với tín chỉ Carbon tại xã Ứng Hòa. Đây là mô hình trồng lúa thân thiện môi trường đang hình thành tại Hà Nội. Ảnh: Sơn Tùng

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường, đến năm 2024, Hà Nội có hơn 1.200 mô hình nông nghiệp đô thị, trong đó, gần 2/3 ứng dụng công nghệ cao, 40% gắn với du lịch và giáo dục trải nghiệm. Cùng với đó, thành phố hơn nghìn năm tuổi đang hình thành một bản đồ sản xuất trong lòng đô thị, với nhiều không gian đặc trưng.

Chẳng hạn như ở xã Vĩnh Thanh, khu Chimi Farm được xem là “phòng thí nghiệm nông nghiệp xanh” và ở đây, mỗi cây rau, bông hoa đều có mã QR, cho phép người tiêu dùng truy xuất quy trình trồng đến từng ngày. Mô hình này vừa sản xuất, vừa đón học sinh, khách tham quan, mở ra một không gian giáo dục sống động về nông nghiệp 4.0.

Cũng không thể không nói đến việc xã Đan Phượng đã chuyển đổi hàng trăm héc-ta đất lúa sang trồng hoa, cây cảnh, cây ăn quả chất lượng cao. Phó Trưởng phòng Kinh tế xã Đan Phượng Bùi Doãn Hùng cho biết, nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao, như hoa lan Đan Hoài, nấm Nghĩa Minh, bưởi tôm vàng Thượng Mỗ… không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản địa phương, mà quan trọng hơn là tạo ra những không gian xanh, hình thành "vành đai sinh thái" cho đô thị hiện đại.

Cùng với đó, người dân Hà Nội còn kết hợp sản xuất nông nghiệp với dịch vụ du lịch như mở quán cà phê, dựng homestay, khu trải nghiệm cho trẻ em nhằm đa dạng hóa nguồn thu nhập. Với khát vọng vươn mình, Hợp tác xã Rau hữu cơ công nghệ cao Cuối Quý đang đề xuất quy hoạch khu nông nghiệp công nghệ cao tại bãi sông Đáy, nhằm khai thác tiềm năng đất đai, vị trí địa lý, truyền thống văn hóa để phát triển du lịch sinh thái - trải nghiệm, tạo nên những giá trị mới cho Đan Phượng.

Mặt khác, để tạo ra những không gian xanh cho đô thị, Hà Nội đã phát động phong trào “Trường học xanh - cơ quan xanh - cộng đồng xanh”, khuyến khích người dân tận dụng không gian để trồng cây, tạo không gian xanh. Tại Trường THCS Nguyễn Tri Phương, vườn rau nhỏ hơn 100m² đã trở thành “phòng học mở” cho học sinh. Các em tự gieo hạt, chăm sóc, thu hoạch rau sạch cho bữa ăn bán trú. Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Tri Phương Lê Hồng Nhung cho biết: “Trẻ em được học bài học về lao động, hiểu quy luật tự nhiên và trân trọng giá trị bữa ăn. Khi các em chạm vào đất, thành phố cũng trở nên gần gũi hơn”.

Có thể thấy, những mô hình nông nghiệp đa giá trị đang len lỏi trong đời sống đô thị và có vẻ như giữa nhịp sống nhanh, con người lại muốn chạm tay vào đất, nhìn cây lớn lên mỗi ngày.

Trong những câu chuyện về không gian xanh trong lòng đô thị, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Tạ Văn Tường chia sẻ, hiện tại, nông nghiệp không còn là chuyện của nông thôn, mà là một nhu cầu nội tại của đời sống đô thị.

Nhận định nông nghiệp đô thị là ngành kinh tế sản xuất, chế biến và cung ứng lương thực, thực phẩm, hoa, sinh vật và thực vật cảnh cho người dân, tăng thêm không gian xanh và cơ hội thư giãn cho người dân đô thị, GS.TS Trần Duy Quý, Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học phát triển nông thôn Việt Nam cho rằng, Hà Nội có nhiều đặc điểm nổi bật của nền nông nghiệp đô thị với những lợi thế, tiềm năng để phát triển. Mặt khác, vành đai xanh còn là “bộ lọc” cho chất lượng sống, giảm đảo nhiệt, giữ nước mưa, tạo không gian mở cho dân cư đô thị.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, trong giai đoạn 2025-2030, Hà Nội sẽ triển khai “bản đồ khối tích xanh” nhằm quản lý và hỗ trợ kỹ thuật cho các hộ gia đình có mô hình sản xuất nhỏ trong đô thị. Cùng với đó là chính sách tín dụng xanh, ưu tiên vốn cho các mô hình sản xuất rau hữu cơ, hoa, thủy canh, năng lượng mặt trời. Mỗi mét vuông xanh sẽ được định giá bằng cả giá trị môi trường và xã hội - đây có thể nhìn nhận như một thước đo mới cho văn minh đô thị.

Về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh: “Nông nghiệp ven đô không phải để lùi lại, mà để tiến lên như một ngành dịch vụ sinh thái. Muốn vậy, quy hoạch - dữ liệu - thị trường phải khớp như bánh răng”.

Nếu kinh tế xanh là động lực thì văn hóa xanh chính là linh hồn của nông nghiệp đô thị. Các địa phương tại Hà Nội không chỉ duy trì phong trào trồng cây xanh bảo vệ môi trường, như: "Tết trồng cây", "Mỗi phụ nữ một cây xanh"… hướng tới hoàn thành Đề án "Trồng 1 tỷ cây xanh" của Chính phủ và nâng cao độ phủ xanh, cải thiện môi trường đô thị và nông thôn. Cùng với việc trồng cây, trồng hoa, xây dựng lối sống xanh, sử dụng năng lượng tái tạo, những giá trị mới được hình thành cùng mục tiêu phát triển bền vững.

Trong câu chuyện với Báo Hànôịmới, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho rằng: Hà Nội nên phát triển nông nghiệp đa giá trị, đây là giải pháp nền tảng, giúp thành phố khai thác tối đa tiềm năng của từng khu vực. Ngoại thành với lợi thế về quỹ đất, tài nguyên và làng nghề sẽ tập trung vào nông nghiệp tích hợp, sản xuất hàng hóa quy mô và nông nghiệp sinh thái. Khu vực nội đô sẽ phát triển nông nghiệp đô thị, hướng đến giá trị tinh thần, môi trường và giáo dục.

Nhiều nhà quản lý cho rằng, việc phân khúc rõ ràng bảo đảm nguồn lực được phân bổ hợp lý, tránh lãng phí và tạo ra sự phát triển cân bằng. Hà Nội nên thông qua du lịch nông nghiệp và biến du lịch nông nghiệp trở thành một trải nghiệm toàn diện. Nông sản sẽ được gắn với các giá trị văn hóa, lịch sử của địa phương.

Để làm được điều đó, trước hết, thành phố cần đào tạo người dân trở thành "người kể chuyện", truyền tải được linh hồn của làng nghề, của mỗi sản phẩm nông nghiệp. Việc này không chỉ góp phần tăng thu nhập cho người dân, mà còn bảo tồn được những giá trị văn hóa truyền thống, tạo ra sự khác biệt cho du lịch Hà Nội so với các địa phương khác.

Nhiều mô hình trồng hoa của Hà Nội ứng dụng công nghệ số trong điều khiển nhiệt độ, ánh sáng. Ảnh: AI

Chuyển đổi số trong nông nghiệp đang tạo ra những khoảng xanh, nơi cây trồng không chỉ có giá trị kinh tế, mà còn là điểm nhấn trong không gian Thủ đô nghìn năm văn hiến. Ảnh: AI

Việc phát triển nông nghiệp đô thị, nông nghiệp đa giá trị có ý nghĩa đặc biệt quan trong với Hà Nội. Ảnh: AI

Mô hình nông thôn xanh tại xã Phúc Thịnh. Ảnh: Phúc Thịnh

Từ góc nhìn đó, có thể thấy, nông nghiệp đô thị, nông nghiệp đa giá trị có ý nghĩa đặc biệt quan trong với Hà Nội. Đó chính là hạ tầng tinh thần của thành phố, nơi lưu giữ ký ức làng quê giữa nhịp sống hiện đại, nơi công nghệ phục vụ con người và gắn chặt con người với thiên nhiên, thúc đẩy xã hội phát triển theo chiều sâu nhân văn. Mỗi vườn rau, giàn hoa, mái nhà xanh là một tuyên ngôn về văn hóa sống của người Hà Nội: Hiện đại mà vẫn gìn giữ gốc rễ, tăng trưởng mà vẫn an hòa với môi trường. Và đương nhiên, nông nghiệp xanh, đa giá trị không đứng ngoài tiến trình phát triển của kỷ nguyên số.

Theo Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XVIII Đảng bộ thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 2025-2030, thành phố Hà Nội thực hiện 10 nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, nhiệm vụ thứ hai là về mô hình phát triển: Hà Nội phát triển mạnh dịch vụ logistics, trung tâm phân phối, thương mại điện tử và hình thành các trung tâm tài chính - công nghệ số. Du lịch được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn; hỗ trợ phát triển nông nghiệp đô thị - sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, trải nghiệm…

XEM TIẾP

Bài 2: Số hóa thúc đẩy chuyển đổi xanh

Nhóm phóng viên