Hành trình xóa nhà tạm: Nâng cao sinh kế, kiến tạo tương lai - Bài 3: Từ mái nhà đến sinh kế: Chặng đường thoát nghèo bền vững (Tiếp theo và hết)

Sau “3 cứng”, cần thêm “3 ổn”

Một mái nhà kiên cố giúp che mưa nắng, chống chọi với thiên tai, nhưng chưa thể giải tỏa hết nỗi lo cơm, áo, gạo, tiền. Với nhiều hộ dân nghèo, có được ngôi nhà đó mới chỉ là một nửa hành trình. Khi gánh nặng nợ nần vẫn chồng chất, việc làm thiếu ổn định, thì “an cư” vẫn chưa thể chuyển hóa thành “lạc nghiệp”. Vì vậy, sau “3 cứng”, cần thêm “3 ổn”: Ổn định thu nhập, ổn định việc làm, ổn định cuộc sống.

Gia đình anh Lưu Hồng Sự ở xã Hòa An, tỉnh Cao Bằng, người từng sống trong căn nhà tạm lụp xụp, nay đã bắt tay vào gây dựng sinh kế sau khi nhận được kinh phí hỗ trợ xây nhà mới. Hơn hai năm qua, anh Sự đầu tư nuôi bồ câu, đến nay đàn chim đã hơn 100 con, vừa cung cấp thực phẩm giúp gia đình anh cải thiện bữa ăn hằng ngày, vừa mang lại nguồn thu ổn định với giá bán khoảng 80.000 đồng/con. Ngoài ra, anh Sự còn sử dụng khoản hỗ trợ 2 triệu đồng làm chuồng trại, mạnh dạn vay thêm 16 triệu đồng để mở rộng chăn nuôi lợn, hiện đang nuôi 30 con. “Nhà nước giúp rồi, nhưng tôi vẫn phải nỗ lực từng ngày để nuôi con học hành, vươn lên khỏi cảnh đói nghèo”, anh Sự tâm sự.

Những trường hợp nỗ lực như anh Sự không phải là hiếm trong xã hội. Thế nhưng, không phải hộ nào cũng đủ năng lực, điều kiện và thông tin để tổ chức sản xuất hiệu quả. Chính vì vậy, chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát chỉ có thể thành công trọn vẹn nếu đi kèm với chính sách đồng hành sinh kế, không chỉ cấp vốn mà còn là hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ kết nối thị trường, đào tạo kỹ năng, tổ chức lại sản xuất.

Tại Hội nghị tổng kết Chương trình “Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định: Việc xóa nhà tạm mới chỉ là một khâu quan trọng trong chính sách an sinh xã hội. Cái gốc vẫn là đẩy mạnh sản xuất, tạo việc làm, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân. Thủ tướng kêu gọi các địa phương cần khơi dậy ý chí tự lực vươn lên của người dân, tận dụng “bàn tay, khối óc, mảnh đất, khung trời, cửa biển” để làm giàu chính đáng, giảm nghèo bền vững.

Có chỗ ở ổn định, anh Lưu Hồng Sự ở xã Hòa An, tỉnh Cao Bằng đã phát triển mô hình nuôi chim bồ câu.

Tại Cao Bằng, địa phương miền núi có địa hình khó khăn, đời sống người dân còn nhiều vất vả, nhưng các cấp chính quyền đã triển khai đồng bộ nhiều chính sách hỗ trợ người dân sau khi được xây nhà, với trọng tâm là tạo sinh kế. Đồng chí Nông Quốc Hùng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cao Bằng, cho biết: “Tỉnh tổ chức hàng trăm lớp đào tạo nghề sát với điều kiện thực tế từng vùng, như trồng trọt, chăn nuôi, sửa chữa máy nông nghiệp, làm dịch vụ... Chúng tôi cũng kết nối cung-cầu lao động, tổ chức phiên giao dịch việc làm, hỗ trợ xuất khẩu lao động có thời hạn... Các hộ còn được tiếp cận vốn ưu đãi, tham gia mô hình hợp tác, OCOP... nhằm tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm”.

Không chỉ ở Cao Bằng, nhiều địa phương khác cũng chủ động triển khai các chương trình hỗ trợ người dân sau khi được xây nhà. Đồng chí Lữ Quang Ngời, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long, cho biết: “Tỉnh đã xây dựng chương trình tạo sinh kế cho các hộ nghèo được hỗ trợ nhà ở, đặc biệt là các hộ chưa đủ khả năng tự vươn lên sản xuất. Mục tiêu được chúng tôi xác định là không để xảy ra tái nghèo”.

Về đích nhưng không dừng lại

Sau hơn một năm phát động chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát đã hoàn thành 334.234 căn nhà trên toàn quốc, về đích sớm hơn 5 năm 4 tháng so với mục tiêu được xác định trong Nghị quyết số 42-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII và trước 4 tháng so với mục tiêu khi phát động phong trào thi đua, nhưng với các địa phương, công việc không dừng lại ở đó. Đồng chí Nguyễn Thị Loan, Phó chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên cho biết: “Dù đã về đích, nhưng tỉnh vẫn tổ chức rà soát định kỳ để bảo đảm không bỏ sót hộ khó khăn. Người dân còn phải ở nhà tạm, tỉnh còn tiếp tục huy động ngân sách để tiếp tục giúp đỡ. Cùng với đó, Thái Nguyên tập trung hỗ trợ sinh kế cho người dân vùng sâu, vùng xa để họ có thể tự chủ cuộc sống, thực sự thoát nghèo bền vững”.

Công tác rà soát đang được các địa phương triển khai chặt chẽ từ cơ sở đến cấp tỉnh. Qua khảo sát thực địa, chính quyền phân loại mức độ khó khăn, xác định nhu cầu cụ thể, từ đó thiết kế chính sách hỗ trợ người dân phù hợp. Ở nhiều nơi, chính quyền cơ sở còn phối hợp với các hội đoàn thể vận động nhân dân tích cực tham gia sản xuất, làm ăn chính đáng, hướng đến thoát nghèo đa chiều.

Về phía Trung ương, các bộ, ngành cũng chủ động vào cuộc. Theo kế hoạch, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các đơn vị chức năng triển khai chủ trương sử dụng ngân sách nhà nước làm nguồn lực nền tảng, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa để hỗ trợ sinh kế cho hơn 334.000 hộ đã được hỗ trợ nhà ở. Các chính sách được thiết kế theo hướng đa chiều: Đào tạo nghề, giải quyết việc làm, hỗ trợ y tế, giáo dục, tín dụng chính sách, khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư...

Hoàn thiện hành trình nhân ái

Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát không đơn thuần là câu chuyện dựng nhà mà là một hành trình nhân ái, là lời cam kết của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội trong việc bảo đảm quyền được sống trong mái nhà an toàn, bền vững của người dân. Nhưng nếu thiếu sinh kế, phần vốn đối ứng sẽ trở thành gánh nặng. Nếu không có thu nhập ổn định, niềm vui “an cư” sẽ nhanh chóng bị che phủ bởi lo toan “cơm áo” hằng ngày. Đã có những căn nhà mới phải bỏ trống vì chủ hộ rời đi làm thuê xa; đã có những khoản nợ lớn khiến người nghèo không thể thanh toán, buộc phải cầm cố cả tương lai.

Vì vậy, xóa nhà tạm không phải là điểm kết thúc, mà là điểm khởi đầu của một hành trình nhân ái. Từ một mái nhà vững chãi đến một sinh kế ổn định, cần sự đồng hành liên tục, trách nhiệm lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Chỉ khi người dân có việc làm, có thu nhập và không tái nghèo, mỗi căn nhà mới dựng lên mới thực sự trở thành nền móng cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Bài và ảnh: HỒNG TRANG HÀ