Hành trình xuống dốc của startup từng được định giá 6 tỷ USD đang bị đe dọa hủy niêm yết

Forbes đã vinh danh Anne Wojcicki, giám đốc điều hành của 23andMe và là người nổi tiếng ở Thung lũng Silicon, là “tỷ phú tự thân mới nhất”. Ảnh: WSJ

Forbes đã vinh danh Anne Wojcicki, giám đốc điều hành của 23andMe và là người nổi tiếng ở Thung lũng Silicon, là “tỷ phú tự thân mới nhất”.

Giờ đây, hàng tỷ USD tự thân của Wojcicki biến mất. Định giá của 23andMe đã giảm 98% so với mức đỉnh và Nasdaq đe dọa sẽ hủy niêm yết cổ phiếu dưới 1 USD của họ. Wojcicki đã giảm 1/4 số nhân viên vào năm ngoái thông qua ba đợt sa thải và bán công ty con. Công ty chưa bao giờ kiếm được lợi nhuận và đang đốt tiền mặt nhanh đến mức có thể cạn kiệt vào năm 2025.

Wojcicki vẫn đang bám sát mục tiêu biến 23andMe từ một nhà cung cấp dữ liệu sức khỏe thành một công ty chăm sóc sức khỏe toàn diện chuyên phát triển thuốc, cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế và bán các báo cáo sức khỏe đăng ký.

Bà vẫn phải chứng minh công việc kinh doanh có thể tự duy trì. 23andMe đã huy động được khoảng 1,4 tỷ USD và chi khoảng 80% trong số đó.

Nổi tiếng với sự quyến rũ kỳ lạ và phong cách giản dị, Wojcicki, 50 tuổi, đang tìm kiếm nguồn vốn mới. Nhưng với việc cổ phiếu của 23andMe giao dịch ở mức 74 cent, công ty có thể không huy động nổi tiền bằng cách bán thêm cổ phiếu. Các chương trình thuốc giai đoạn đầu của công ty quá tốn kém, đến nỗi Wojcicki đã tìm kiếm đối tác đầu tư cho một số chương trình nhưng cho đến nay vẫn không thành công và từ bỏ cổ phần ở những chương trình khác. Bà cũng có thể đã phải tự bỏ tiền túi ra duy trì công ty.

Theo Wall Street Journal, trọng tâm hoạt động kinh doanh xét nghiệm DNA của 23andMe là thách thức cơ bản. Khách hàng chỉ cần làm xét nghiệm một lần và rất ít người làm xét nghiệm nhận được kết quả sức khỏe thay đổi cuộc sống.

Vụ đặt cược đầy tham vọng nhất của Wojcicki là phát triển các loại thuốc dựa trên kho dự trữ dữ liệu hơn 10 triệu mẫu DNA của 23andMe mà những người tham gia thử nghiệm đã đồng ý sử dụng cho nghiên cứu. Nhưng việc đưa thuốc mới ra thị trường rất tốn kém và mất nhiều năm.

Không những thế, 23andMe đã bị vi phạm dữ liệu, làm lộ thông tin phi di truyền của 6,9 triệu khách hàng, dấy lên những lo ngại về quyền riêng tư.

CHỈ QUA MỘT ĐÊM, NHÀ SÁNG LẬP ĐÃ TRỞ THÀNH NGÔI SAO Ở THUNG LŨNG SILICON

Là con gái của trưởng khoa vật lý của Đại học Stanford, Wojcicki lớn lên ở trung tâm Thung lũng Silicon. Bà đến Yale và sau khi tốt nghiệp đại học, bà chuyển sang làm việc tại các quỹ phòng hộ và công ty cổ phần tư nhân để phân tích các công ty chăm sóc sức khỏe.

Hai điều mang tính hình thành đã xảy ra trong giai đoạn này. Bà đã chứng kiến sự sụt giảm của cổ phiếu chăm sóc sức khỏe và cách các công ty phản ứng dồn từng xu vào sự đổi mới. Bà cho biết quyết định muốn giúp người tiêu dùng kiểm soát nhiều hơn việc chăm sóc sức khỏe của họ.

Bà đã gặp Sergey Brin và hai người đã kết hôn vào năm 2007. Brin cấp vốn đầu tiên cho công ty và tuyển dụng một số nhân viên ban đầu. Google cũng đầu tư tiền và công bố khoản đầu tư của mình hai tuần sau khi Brin và Wojcicki kết hôn.

Chỉ qua một đêm, Wojcicki đã từ một cựu nhà phân tích tài chính ít tên tuổi trở thành ngôi sao ở Thung lũng Silicon. Bà xây dựng thương hiệu 23andMe, tổ chức các “bữa tiệc” để thu thập mẫu DNA của những khách đồng ý. Họ cũng thu thập nước bọt của người nổi tiếng tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos năm 2008 và một lần nữa tại Tuần lễ Thời trang New York năm đó, nơi Barry Diller, Rupert Murdoch, Harvey Weinstein và Diane von Furstenberg đã tổ chức buổi họp với 23andMe sau khi gặp Wojcicki tại hội nghị.

Các sự kiện gây chú ý lớn nhưng không giúp ích gì nhiều cho startup. Thử nghiệm của 23andMe có giá 399 USD vào thời điểm đó - quá đắt nên khó thu hút người tiêu dùng.

Vào năm 2012, một vòng tài trợ mới từ tỷ phú gốc Nga Yuuri Milner – một trong những hàng xóm của Wojcicki và Brin ở Los Altos Hills – đã giúp 23andMe giảm giá xét nghiệm DNA xuống còn 99 USD.

Chiến dịch quảng cáo toàn quốc đầu tiên của công ty vài tháng sau đó đã lọt vào mắt xanh của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm, cơ quan này đã tạm dừng bán thiết bị kiểm tra sức khỏe với lý do có nguy cơ báo cáo sai. 23andMe đã thực hiện một cách tiếp cận thận trọng đối với quy định, điển hình ở Thung lũng Silicon, và chưa nhận được sự cho phép của FDA để tiếp thị thử nghiệm của mình.

Wojcicki cho biết công ty đã tích cực hợp tác với FDA trước khi tạm dừng bán hàng nhưng chưa giao tiếp hiệu quả.

Sau hai năm và hàng triệu đô la chi ra để xác thực các báo cáo sức khỏe của mình, 23andMe đã được phép bán lại chúng.

Wojcicki cho biết cô không ngạc nhiên khi sau khi 23andMe nhận được sự cho phép của FDA, thử nghiệm của họ đã trở thành một cơn sốt lan truyền. Những câu chuyện lan truyền về việc mọi người bất ngờ phát hiện ra cha mẹ hoặc anh chị em. Bà thậm chí đã làm khách mời trên “Shark Tank”.

Năm 2019, Wojcicki chuyển 23andMe đến một tòa nhà văn phòng mới ở Thung lũng Silicon với đủ không gian để tăng gấp đôi số nhân viên của mình. Kế hoạch của bà là cho thuê lại phần còn lại, mặc dù đại dịch đã khiến điều đó không thể thực hiện được. Các lớp cử tạ, yoga và thiền miễn phí được dạy trong phòng tập thể dục ở tầng một. Tại quán cà phê dành cho người sành ăn mới, 23andEat, các đầu bếp đã lên men bột bánh pizza tươi qua đêm và đổ phấn ong có nguồn gốc địa phương vào quầy bột yến mạch.

Vào năm 2021, công ty lên sàn trong thời kỳ bùng nổ SPAC, thời điểm mà hàng trăm công ty mạo hiểm đưa ra những dự đoán táo bạo đã bán cổ phiếu giá cao cho các nhà đầu tư.

Wojcicki được trả 33 triệu USD trong năm đó, cao hơn nhiều so với mức lương thông thường đối với CEO của các công ty đại chúng lớn, mặc dù không phải là chưa từng có đối với các nhà sáng lập công ty khởi nghiệp. Cổ phiếu của Wojcicki có đặc quyền giám sát, giúp bà có quyền kiểm soát công ty một cách hiệu quả.

“KHÔNG CÒN GÌ ĐỂ NÓI NGOÀI VIỆC CHÚNG TÔI ĐÃ SAI”

Với rất nhiều mẫu DNA được lưu trữ trong ngân hàng, 23andMe bắt đầu phát triển thuốc, phân chia chi phí và lợi nhuận tương lai trong một thỏa thuận với gã khổng lồ dược phẩm GSK cho các liệu pháp được phát hiện trong cơ sở dữ liệu của 23andMe.

Không giống như hầu hết các công nghệ sinh học nhỏ, chỉ tập trung vào một số lĩnh vực, 23andMe nghiên cứu các phương pháp điều trị cho hàng chục loại bệnh. Lợi ích có thể rất lớn, nhưng bất kỳ loại thuốc nào cũng có thể tiêu tốn hàng trăm triệu đô la và phải mất 10 năm để vượt qua các thử nghiệm lâm sàng. 23andMe cho biết họ đã tìm thấy hơn 50 loại thuốc. Cho đến nay, hai loại đã được thử nghiệm ở giai đoạn đầu trên người. Cuối năm nay, dữ liệu có thể được công bố cho thấy liệu một trong số chúng có hoạt động hay không.

Wojcicki nói rằng bà có thể huy động thêm vốn để hỗ trợ nỗ lực phát triển. Nhưng lãi suất cao và cổ phiếu các công ty dược phẩm nhỏ không còn được ưa chuộng đã khiến bà không huy động được tiền. Wojcicki cắt giảm một nửa đội ngũ phát triển vào mùa hè năm ngoái.

Để tạo nguồn doanh thu định kỳ từ các thử nghiệm, Wojcicki đã chuyển sang mô hình đăng ký. Khi các công ty truyền thông tung ra các kênh “+” phát trực tuyến, Wojcicki đã triển khai 23andMe+, cung cấp các báo cáo sức khỏe được cá nhân hóa, lời khuyên về lối sống cũng như “các báo cáo và tính năng mới” không xác định với số tiền ban đầu là 229 USD, với số lần gia hạn hàng năm là 69 USD.

Khi công ty tiết lộ số lượng thuê bao lần cuối cách đây một năm, công ty chỉ có 640.000 - chưa bằng một nửa con số dự kiến vào thời điểm đó.

“Không còn gì để nói ngoài việc chúng tôi đã sai”, Wojcicki nói.

CHIẾN LƯỢC ĐỐT TIỀN CỦA CÔNG TY CÓ Ý NGHĨA KHI TIỀN RẺ

Ý tưởng đằng sau dữ liệu sức khỏe của 23andMe là có thể có những thông tin đáng lo ngại bị khóa bên trong mã di truyền của bạn mà tốt hơn hết bạn nên biết. Ví dụ: một tỷ lệ nhỏ khách hàng có biến thể di truyền hiếm gặp làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú và xét nghiệm của 23andMe là một phương pháp sàng lọc đáng tin cậy có thể giúp bác sĩ theo dõi để cứu sống.

Bruno Bowden, một nhà đầu tư công nghệ ở Thung lũng Silicon, đã đưa ra lời chứng thực ban đầu cho 23andMe nhưng giờ đây cảm thấy sản phẩm này không hữu ích lắm vì nó cho thấy anh ta ít có nguy cơ mắc bất kỳ căn bệnh hiếm gặp nào.

Vào tháng 11, 23andMe đã tung ra một sản phẩm đăng ký thậm chí còn tham vọng hơn. Đó là xét nghiệm di truyền ở cấp độ lâm sàng, toàn diện hơn cũng như các xét nghiệm máu tiêu chuẩn và các cuộc hẹn với bác sĩ của 23andMe. Sản phẩm có giá 1.188 USD một năm, thanh toán trước mà không có bảo hiểm.

Roelof Botha, thành viên hội đồng quản trị 23andMe và đối tác tại Sequoia Capital, cho biết chiến lược chi tiêu lớn của công ty có ý nghĩa khi tiền rẻ. Nhưng bây giờ thì không, “chúng tôi phải cắt giảm và tập trung vào một số lượng dự án nhỏ hơn”, Roelof Botha nói và cho biết Sequoia đã đầu tư 145 triệu USD vào 23andMe, vẫn nắm giữ toàn bộ cổ phần của mình. Ngày nay khoản đầu tư đó chỉ còn giá 18 triệu USD.

Thanh Minh