Hào khí Chiêu Trưng nơi cửa biển

Lễ hội đền Lê Khôi

Lịch sử nhà Lê sơ ghi lại, Lê Khôi là cháu nội Lê Trừ, cháu ruột của vua Lê Thái Tổ - Lê Lợi. Ông sinh ra trong một gia tộc hiển hách, sớm bộc lộ tư chất hơn người, nổi danh là một võ tướng mưu lược, văn võ toàn tài. Từ những ngày đầu nghĩa quân Lam Sơn dựng cờ khởi nghĩa chống quân Minh, Lê Khôi đã vào sinh ra tử cùng Lê Lợi, góp công lớn trong công cuộc giành lại giang sơn.

Sau khi đất nước yên bình, ông được giao nhiều trọng trách lớn, từng nhiều lần cầm quân dẹp loạn, giữ yên bờ cõi phía Nam. Năm 1446, vua Lê Nhân Tông giao cho Lê Khôi làm Tiết chế, dẫn đại binh vào Nam đánh Chiêm Thành. Chỉ huy một đội quân lớn hành quân qua muôn trùng sông núi, Lê Khôi một lần nữa chứng minh tài thao lược khi đánh tan quân Chiêm, buộc vua Chiêm phải dâng đất cầu hòa.

Thế nhưng, khi chiến công vừa rạng rỡ, vận mệnh lại nghiệt ngã với ông. Trên đường khải hoàn, khi tới Cửa Sót, Lê Khôi lâm trọng bệnh và qua đời vào ngày 3 tháng 5 năm Bính Tuất (1446), thọ 46 tuổi. Cái chết đột ngột của ông để lại niềm tiếc thương vô hạn trong lòng quân sĩ và nhân dân.

Vua Lê Nhân Tông thương tiếc, truy phong ông là Chiêu Trưng Đại Vương – bậc vương giả sáng suốt, trung dũng, đồng thời sắc cho dân lập đền thờ ngay nơi ông nằm xuống, để muôn đời hương khói.

Đền Chiêu Trưng Đại Vương Lê Khôi tọa lạc ở vị thế tuyệt đẹp: lưng tựa núi Long Ngâm, mặt hướng ra biển Đông, phía trước là dòng Cửa Sót ngày đêm vỗ sóng. Không gian đền mang vẻ linh thiêng, hùng vĩ, vừa là cõi thiêng, vừa như một pháo đài án ngữ vùng biên viễn phương Nam của quốc gia Đại Việt thuở trước.

Theo sử cũ và thần tích để lại, ngôi đền được dựng từ thế kỷ XV, qua nhiều lần trùng tu nhưng vẫn giữ được dáng dấp cổ kính. Kết cấu đền gồm tam quan, nghi môn, tòa tiền bái, trung bái và hậu cung. Phía sau là khu lăng mộ nơi an nghỉ của Chiêu Trưng Đại Vương.

Trong đền, bức tượng Lê Khôi được đúc tạc uy nghi, thể hiện hình ảnh một vị tướng tài ba, khuôn mặt cương nghị, đôi mắt nhìn xa trông rộng. Những bức hoành phi, câu đối được chạm khắc công phu ca ngợi công lao trời biển của ông với non sông.

Đặc biệt, khu lăng mộ phía sau đền nằm trên thế đất “ngọa long”, giữa trời nước mênh mông, khiến ai đặt chân tới cũng không khỏi xúc động trước sự hòa quyện giữa linh khí đất trời và công đức một con người.

Lễ hội Đền Lê Khôi được tổ chức vào các ngày từ mùng 1 đến mùng 3 tháng 5 âm lịch hằng năm, đúng ngày mất của ông. Đây là một trong những lễ hội lớn nhất vùng ven biển Hà Tĩnh, thu hút hàng vạn người dân, du khách thập phương.

Phần lễ được tổ chức trang trọng với các nghi thức rước sắc phong, dâng hương, tế lễ cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, ngư dân ra khơi an toàn, mùa màng bội thu. Những bô lão, con cháu dòng tộc Lê và dân làng đều chỉnh tề trong trang phục truyền thống, thành kính dâng lễ vật trước ban thờ vị tướng.

Phần hội sôi nổi với nhiều trò chơi dân gian gắn với đời sống cư dân miền biển như đua thuyền, vật võ, đánh cờ người, thi thả diều… Tất cả làm nên bức tranh văn hóa sống động, nơi truyền thống và hiện tại hòa quyện.

Lễ hội không chỉ là dịp tưởng nhớ công lao của Chiêu Trưng Đại Vương mà còn là ngày hội biểu dương sức mạnh cộng đồng, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước cho thế hệ hôm nay.

Năm 2017, lễ hội Đền Lê Khôi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, thêm một lần khẳng định giá trị trường tồn của di tích và lễ hội này trong đời sống tinh thần người dân xứ Nghệ - Hà Tĩnh.

Đền thờ Lê Khôi không chỉ là nơi thờ phụng một vị tướng tài mệnh yểu, mà sâu xa hơn, đó là nơi kết tụ hồn cốt của một vùng đất giàu truyền thống hiếu học, trọng nghĩa, trọng ân. Giữa mênh mông trời nước, ngôi đền là điểm tựa tâm linh, là chốn về để người dân nơi đây gửi gắm niềm tin, sự tri ân đối với những bậc tiền nhân đã đổ mồ hôi, xương máu để giữ gìn bờ cõi.

Trải qua bao biến thiên lịch sử, chiến tranh tàn phá, rồi những cơn bão biển dữ dội, đền vẫn sừng sững, linh thiêng, như chính khí phách của người xưa. Những lớp người nối nhau vun đắp, tôn tạo, để đền Lê Khôi hôm nay không chỉ là di tích, mà còn là minh chứng sống động về ý chí, về lòng trung hiếu của con người xứ Nghệ - Hà Tĩnh.

Trong dòng chảy hiện đại, nơi cửa biển Cửa Sót hôm nay đang chuyển mình mạnh mẽ, đền Lê Khôi vẫn là chốn để con người tìm về cội nguồn, soi chiếu tâm hồn, nhắc nhớ về một thời oanh liệt của cha ông. Đó cũng là nơi giáo dục thế hệ trẻ về lòng tự hào dân tộc, về những giá trị văn hóa, lịch sử không thể phai mờ.

Chiêu Trưng Đại Vương Lê Khôi – một con người, một số phận gắn với vận mệnh đất nước trong buổi đầu dựng nước, giữ nước thời Lê sơ. Ngôi đền thờ ông nơi cửa biển không chỉ thờ một vị tướng mà còn thờ chính tinh thần bất khuất, nghĩa khí và lòng trung trinh vì dân, vì nước.

Giữa bao nhiêu biến động của thời gian, đền Lê Khôi vẫn là một phần máu thịt của đất và người Hà Tĩnh, là điểm hẹn tâm linh, nơi nhắc nhở mỗi người về đạo lý làm người, về nghĩa vụ với tiền nhân và trách nhiệm gìn giữ non sông gấm vóc hôm nay.

THANH LAN