Hậu quả của béo phì ở trẻ em và cách cha mẹ cần làm

Đặc biệt, sau thời gian giãn cách xã hội vì đại dịch Covid-19, khi trẻ em phải học online tại nhà, ít vận động và chế độ ăn uống thiếu kiểm soát, tình trạng béo phì ngày càng phổ biến hơn.

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập luyện phù hợp sẽ giúp trẻ tránh được nguy cơ béo phì.

Một trường hợp gần đây tại Phòng khám Đa khoa Medlatec Thanh Xuân đã gây sự chú ý đặc biệt, khi một bé trai mới 15 tuổi, nặng hơn 110 kg, là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho các bậc phụ huynh về sự cần thiết phải quan tâm và điều chỉnh kịp thời về sức khỏe và dinh dưỡng của trẻ.

Bé N.G.H, 15 tuổi, sống tại Hà Nội, là một trong những trường hợp đáng chú ý. Mặc dù còn rất trẻ, nhưng cân nặng của cháu đã lên tới 110 kg.

Trong vòng 3 tháng gần đây, bé H. đã tăng hơn 20 kg một cách nhanh chóng và không thể kiểm soát. Lo lắng về tình trạng này, gia đình đã đưa cháu đến Phòng khám Đa khoa Medlatec Thanh Xuân để thăm khám.

Tại đây, các bác sỹ ghi nhận chiều cao của bé H. là 176 cm, với chỉ số BMI lên đến 35,5 kg/m², thuộc ngưỡng béo phì nghiêm trọng. Theo chia sẻ từ gia đình, tình trạng tăng cân của bé đã kéo dài suốt 4 năm qua, và đặc biệt tăng nhanh sau thời gian giãn cách xã hội do đại dịch.

Trong suốt thời gian đó, bé chủ yếu học tập và sinh hoạt tại nhà, ít vận động, ăn uống nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh và uống nước ngọt có gas. Mỗi bữa ăn, bé ăn tới 3 bát cơm, uống 1 lon nước ngọt và ăn 2 gói bim bim cỡ đại.

Kết quả xét nghiệm cho thấy bé H. có các chỉ số đường huyết và acid uric cao, đồng thời thiếu hụt vitamin D - những yếu tố không thể xem nhẹ, bởi chúng đều liên quan trực tiếp đến chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu lành mạnh.

Các bác sỹ chẩn đoán cháu mắc béo phì, tiền đái tháo đường và thiếu vitamin D. Đây là một hệ quả đáng lo ngại từ việc thiếu kiểm soát trong chế độ dinh dưỡng của trẻ.

Béo phì không chỉ là một vấn đề thẩm mỹ mà còn là một căn bệnh nguy hiểm, tác động tiêu cực đến cả thể chất và tinh thần của trẻ.

Theo ThS.BS Trần Thị Kim Ngọc, chuyên khoa Nhi, Phòng khám Phòng khám Đa khoa Medlatec Thanh Xuân, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng béo phì ở trẻ em, trong đó phổ biến là chế độ ăn uống không hợp lý: Trẻ em ăn quá nhiều thực phẩm giàu chất béo, đường, và thiếu chất xơ.

Các món ăn nhanh, đồ chiên rán, nước ngọt có gas, bánh kẹo ngọt... khiến lượng calo nạp vào vượt quá mức năng lượng cơ thể có thể tiêu hao, dẫn đến tích tụ mỡ thừa.

Yếu tố di truyền: Trẻ có nguy cơ cao mắc béo phì nếu gia đình có người mắc bệnh này. Gen di truyền góp phần quyết định tỷ lệ mỡ trong cơ thể của trẻ.

Ảnh hưởng tâm lý xã hội: Trẻ em chịu áp lực học tập, căng thẳng hoặc gặp tổn thương tâm lý dễ tìm đến thức ăn, đặc biệt là đồ ngọt, như một cách để xoa dịu cảm xúc.

Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học: Thói quen ngồi lâu, xem tivi, chơi game, lười vận động, ngủ không đủ giấc cũng là những yếu tố gia tăng nguy cơ thừa cân, béo phì.

Điều đáng lo ngại là nhiều bậc phụ huynh chưa nhận thức được mức độ nghiêm trọng của tình trạng béo phì ở con em mình, hoặc chỉ quan tâm đến khi có những dấu hiệu rõ ràng như đau nhức chân, đau lưng hay lo ngại về chiều cao. Quan niệm "trẻ phải mũm mĩm mới khỏe mạnh" vẫn còn phổ biến trong nhiều gia đình, dẫn đến sự chủ quan và bỏ qua các nguy cơ tiềm ẩn.

Béo phì ở trẻ không chỉ gây ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, mà còn dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe trong tương lai.

Trẻ em béo phì có nguy cơ cao mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, bệnh tim mạch, cao huyết áp, thậm chí ung thư khi trưởng thành. Béo phì cũng gây ra nhiều vấn đề về tâm lý, như sự tự ti, mất tự tin, trầm cảm và căng thẳng. Trẻ dễ bị bạn bè kỳ thị, cô lập, từ đó ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và học tập.

Điều đáng sợ là những tác động này không thể hiện ngay lập tức, khiến nhiều phụ huynh chủ quan, chỉ đến khi tình trạng trở nên nghiêm trọng mới tìm kiếm sự giúp đỡ. Chính vì vậy, việc phát hiện và can thiệp kịp thời tình trạng béo phì ở trẻ em chính là yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe và tương lai của trẻ.

Khi phát hiện trẻ mắc béo phì, việc can thiệp kịp thời là vô cùng cần thiết để đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ. Các chuyên gia khuyến cáo rằng, trong quá trình điều trị béo phì, không nên áp dụng phương pháp "ép cân" nhanh chóng, mà cần kiểm soát tốc độ tăng cân, duy trì cân nặng ổn định hoặc giảm từ từ song song với việc phát triển chiều cao.

Việc điều trị béo phì cho trẻ phải đi qua 3 nhóm giải pháp chính.

Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học: Cắt giảm lượng năng lượng nạp vào nhưng vẫn đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết.

Các thực phẩm như rau xanh, trái cây tươi, sữa chua ít đường nên được ưu tiên, trong khi hạn chế thực phẩm giàu năng lượng rỗng như đồ chiên rán, nước ngọt có gas, bánh kẹo.

Tăng cường vận động thể chất: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao như bơi lội, chạy bộ, đạp xe, ít nhất 30-60 phút mỗi ngày, 3-5 ngày mỗi tuần. Đồng thời, cần hạn chế tối đa các thói quen tĩnh tại như xem tivi hoặc chơi game.

Xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh: Tạo môi trường sống tích cực, giúp trẻ duy trì giấc ngủ đủ và đúng giờ, ăn uống đúng bữa, cùng một chế độ sinh hoạt hợp lý.

Tình trạng béo phì ở trẻ em là một vấn đề không thể xem nhẹ. Để bảo vệ sức khỏe và tương lai của trẻ, các bậc phụ huynh cần nhận thức rõ sự quan trọng của việc theo dõi và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, thói quen sinh hoạt của trẻ ngay từ sớm.

Phát hiện và can thiệp kịp thời không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất tối ưu mà còn giảm nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm trong tương lai.

Chỉ khi các bậc phụ huynh cùng chung tay, đồng hành cùng trẻ trong hành trình cải thiện sức khỏe, chúng ta mới có thể giúp trẻ vượt qua được vấn nạn béo phì, để trẻ có một tương lai tươi sáng và khỏe mạnh.

Theo PGS-TS.Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế, trẻ em Việt Nam đang phải đối mặt với ba gánh nặng về dinh dưỡng như suy dinh dưỡng thể thiếu (đặc biệt là suy dinh dưỡng thể thấp còi); thừa cân béo phì và thiếu vi chất dinh dưỡng.

Theo số liệu điều tra toàn quốc năm 2023, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi của Việt nam là 18,2% (thuộc nhóm các quốc gia có tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi trẻ em ở dưới mức 20%, là mức trung bình theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới).

Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn còn cao ở vùng Trung du và Miền núi phía Bắc (24,8%) và Tây Nguyên (25,9%). Bên cạnh đó, có sự gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì ở tất cả các đối tượng, trong đó phải kể đến là thừa cân, béo phì ở trẻ 5-19 tuổi gia tăng từ 8,5% năm 2010 lên đến 19,0% vào năm 2020 (tăng gấp hơn 2 lần sau 10 năm).

D.Ngân