Hệ lụy với kinh tế toàn cầu từ căng thẳng Israel - Iran

Căng thẳng leo thang giữa Israel và Iran đang gây biến động mạnh cho thị trường năng lượng, tài chính và hàng không. Ảnh: Reuters.

Khi các cuộc tấn công giữa Israel và Iran tiếp diễn sang tuần thứ hai, giới chuyên gia cảnh báo nếu xung đột không được kiềm chế, nền kinh tế toàn cầu cũng sẽ chịu tác động đáng kể.

Sau đòn tấn công bất ngờ hôm 13/6 của Israel khiến thị trường tài chính toàn cầu rối loạn, chứng khoán đã phần nào ổn định trở lại. Hôm 14/6, Israel tiếp tục nhắm vào ngành năng lượng của Iran.

Trước đó, một cuộc không kích từ Israel đã khiến tổng số người chết đã vượt quá 220, trong đó có ít nhất 70 phụ nữ và trẻ em, theo thông tin từ phía Tehran.

Iran lập tức đáp trả bằng hàng loạt tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái, trong đó một số ít xuyên thủng hệ thống phòng thủ của Israel, khiến ít nhất 24 người thiệt mạng.

Trên nền tảng Truth Social, Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo Tehran rằng "các cuộc tấn công tiếp theo, vốn đã được lên kế hoạch, sẽ còn mạnh mẽ hơn nữa", đồng thời nhấn mạnh Iran phải đạt được thỏa thuận hạt nhân "trước khi không còn gì để mất".

Giá dầu leo thang, chứng khoán lao dốc, vàng neo cao, ngành hàng không đảo lộn,... những hệ lụy kinh tế ban đầu của cuộc đối đầu Israel - Iran đã bắt đầu bộc lộ, trong bối cảnh thế giới lo ngại viễn cảnh một cuộc chiến toàn diện ở Trung Đông - nơi chiếm phần lớn nguồn cung dầu mỏ và khí đốt toàn cầu, theo Al Jazeera.

Giá dầu tăng cao, vàng tiến sát đỉnh

Sau đòn tấn công bất ngờ của Israel khiến nhiều tướng lĩnh và nhà khoa học hạt nhân Iran thiệt mạng, quân đội nhà nước Do Thái tiếp tục không kích vào khu vực khai thác năng lượng Nam Pars - mỏ khí đốt lớn nhất thế giới.

Giá dầu Brent - chuẩn dầu toàn cầu - tăng gần 7% lên 74,60 USD/thùng ngay đầu tuần, do lo ngại nguồn cung qua eo biển Hormuz bị gián đoạn.

Giá dầu tăng cao kỷ lục trong vòng hơn 2 năm qua sau cuộc không kích giữa Israel và Iran từ ngày 13/6. Biểu đồ: Reuters.

Phần lớn dầu mỏ và khí đốt toàn cầu được vận chuyển qua các tuyến hàng hải huyết mạch ở Trung Đông, trong đó có eo biển Hormuz - tuyến đường nối Vịnh Ba Tư với Ấn Độ Dương. Eo biển này chỉ rộng 33 km ở điểm hẹp nhất nhưng lại vận chuyển tới 1/3 lượng dầu thô được vận chuyển bằng đường biển trên toàn thế giới, tương đương khoảng 21 triệu thùng/ngày.

Căng thẳng Israel - Iran đã làm dấy lên câu hỏi muôn thuở: Liệu Tehran có đóng cửa eo biển Hormuz? Hãng tin IRINN của Iran dẫn lời nghị sĩ bảo thủ Esmail Kosari cho biết chính phủ đang cân nhắc phương án này.

Theo Goldman Sachs, trong kịch bản tồi tệ nhất nếu eo biển bị phong tỏa, giá dầu có thể vượt mốc 100 USD/thùng. Tuy vậy, trong suốt cuộc chiến Iran - Iraq (1980-1988), Hormuz chưa từng bị đóng hoàn toàn.

Giới chuyên gia lưu ý việc đóng cửa Hormuz cũng sẽ khiến Iran thiệt hại lớn khi ngắt dòng xuất khẩu dầu sang các đối tác như Trung Quốc - nguồn thu chủ chốt của nước này.

Giá vàng - tài sản được coi là hầm trú ẩn an toàn trong bối cảnh tình hình nhiều biến động - cũng tăng gần 1%, đạt 3.426 USD/ounce, sát đỉnh kỷ lục 3.500 USD hồi tháng 4.

Nguy cơ lạm phát, chứng khoán phân hóa mạnh

Việc giá năng lượng tăng đột biến sẽ kéo theo chi phí sản xuất hàng hóa thiết yếu như thực phẩm, hóa chất, quần áo,… đã đẩy lạm phát tăng và làm chậm đà phục hồi kinh tế toàn cầu. Các nền kinh tế nhập khẩu dầu lớn như Ấn Độ, Nhật Bản hay Liên minh châu Âu có thể chịu tác động nặng nề.

“Các ngân hàng trung ương thuộc G7 đang trong chu kỳ hạ lãi suất, nhưng nếu giá năng lượng tiếp tục tăng, dư địa chính sách sẽ bị thu hẹp nghiêm trọng”, chuyên gia Hamzeh Al Gaaod từ hãng TS Lombard nhận định.

Ngân hàng Trung ương Anh vừa hạ lãi suất cơ bản xuống 4,25%, trong khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tạm dừng cắt giảm lãi suất do lo ngại ảnh hưởng từ chính sách thuế quan của Tổng thống Trump sau khi tái nhiệm.

Thị trường chứng khoán Mỹ sụt giảm ngay sau đòn tấn công của Israel. Chỉ số S&P 500 và Nasdaq Composite lần lượt giảm 1,1% và 1,3% hôm 13/6. Tại Trung Đông, chỉ số EGX 30 của Ai Cập lao dốc 7,7% trong khi sàn Tel Aviv giảm 1,5%.

Phố Wall "đỏ lửa" trong những ngày chiến sự căng thẳng giữa Israel và Iran. Ảnh: Reuters.

Chứng khoán châu Âu cũng mất điểm: DAX (Đức) và CAC 40 (Pháp) giảm hơn 1,1%, còn FTSE 100 (Anh) mất 0,5%.

Song, cổ phiếu ngành quốc phòng và năng lượng lại bứt phá. Tại Anh, BAE Systems tăng gần 3%. Tại Mỹ, cổ phiếu của Lockheed Martin, Northrop Grumman và RTX đều xanh mạnh. Các đại gia dầu khí như BP và Shell cũng ghi nhận mức tăng gần 2%.

Tuy nhiên, sang đầu tuần, tâm lý lo ngại của các nhà đầu tư đã dịu bớt: giá dầu và vàng điều chỉnh giảm nhẹ, thị trường chứng khoán phục hồi.

“Có vẻ giới đầu tư kỳ vọng xung đột sẽ không vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Quan trọng là Iran chưa tấn công bất kỳ tài sản quân sự nào của Mỹ”, Al Gaaod nhận định.

Hàng không Trung Đông đảo lộn

Trước tình hình chiến sự leo thang, hàng loạt hãng hàng không đã hủy hoặc chuyển hướng các chuyến bay trong khu vực Trung Đông.

Emirates (UAE) ngừng bay đến Iraq, Jordan, Lebanon và Iran đến hết ngày 30/6; các chuyến đến Lebanon tạm dừng đến 22/6. Etihad Airways cũng hủy toàn bộ chuyến bay Abu Dhabi - Tel Aviv đến hết ngày 22/6, đồng thời thay đổi lịch trình nhiều chuyến khác. Qatar Airways dừng tạm thời các chuyến đến Iran, Iraq và Syria, khuyến cáo hành khách kiểm tra tình trạng chuyến bay trước khi đi.

Chiến sự leo thang khiến hàng loạt quốc gia Trung Đông tạm thời đóng cửa không phận và đình chỉ hoạt động sân bay. Ảnh: Reuters.

Trong khi đó, Iran đóng cửa toàn bộ không phận vô thời hạn. Iraq cũng ngừng mọi hoạt động hàng không vào ngày 13/6. Miền Đông Iraq là một trong những hành lang bay tấp nập nhất thế giới, nối châu Á - châu Âu.

Jordan cho biết đã “tạm thời” đóng không phận để phòng ngừa các rủi ro từ leo thang quân sự.

Theo Al Gaaod, ngành du lịch Trung Đông có thể bị gián đoạn trong ngắn hạn, khoảng một tháng, nhưng sẽ sớm phục hồi. Với thị trường tài chính, ông cũng lạc quan: “Chừng nào xung đột còn nằm trong giới hạn, giá cổ phiếu sẽ tiếp tục hồi phục”.

Còi báo động vang khắp Israel, tên lửa vút qua bầu trời Jerusalem Rạng sáng 19/6, còi báo động không kích vang lên khắp Israel và Bờ Tây khi hàng loạt tên lửa từ Iran bay qua bầu trời Israel và Jerusalem, theo tuyên bố từ quân đội Israel. Bộ Tư lệnh Mặt trận Nội địa Israel đã điều chỉnh chính sách phòng thủ, cho phép tụ họp nhỏ và hoạt động tại các nơi làm việc nếu gần đó có hầm trú ẩn an toàn.

Phương Linh