Hệ thống Patriot - bài toán nan giải cho Ukraine nếu Mỹ cắt viện trợ

Hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất là lá chắn cho thủ đô Kiev và các TP khác của Ukraine trước các đợt không kích từ Nga. Tuy nhiên, những động thái gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đe dọa tương lai của hệ thống này tại Ukraine, trong khi các đồng minh châu Âu của Ukraine không có nhiều lựa chọn thay thế nếu cần bù đắp sự thiếu hụt Patriot.

Điều này đặt Ukraine vào tình thế nguy hiểm, theo trang Business Insider.

Tổng thống Ukraine - Volodymyr Zelensky bên cạnh hệ thống phòng không Patriot. Ảnh: GETTY IMAGES

Lựa chọn của châu Âu

Hệ thống tên lửa phòng không MIM-104 Patriot, chủ yếu do tập đoàn Raytheon và tập đoàn Lockheed Martin của Mỹ sản xuất, đã bắn hạ tên lửa và máy bay trên bầu trời Ukraine, giúp kiềm chế lực lượng không quân Nga.

Hiện Ukraine được cho là đang vận hành sáu tổ hợp Patriot tại các địa điểm không được tiết lộ trên khắp đất nước. Các hệ thống này được đánh giá là thành công lớn, dù Ukraine và các chuyên gia quân sự nhiều lần khẳng định rằng số lượng nhận được vẫn chưa đủ. Ngoài ra, Ukraine cũng gặp tình trạng thiếu hụt tên lửa cho các hệ thống Patriot đang có.

Ông Mykhailo Podolyak, cố vấn của Tổng thống Ukraine, nói với Business Insider rằng mất quyền tiếp cận Patriot là một mối lo ngại đặc biệt đối với nước này. Trong khi đó, châu Âu không có một hệ thống thay thế trực tiếp để cung cấp cho Ukraine.

Chuyên gia Justin Bronk tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI) cho biết hệ thống “gần nhất” với Patriot là SAMP/T, do tập đoàn Thales của Pháp và tập đoàn đa quốc gia MBDA phát triển. Tuy nhiên, SAMP/T thiếu một tính năng “cực kỳ quan trọng” là bắn hạ tên lửa đạn đạo có tốc độ cao.

Theo ông Bronk, SAMP/T “có một số khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo, nhưng không hiệu quả bằng Patriot”. Trong bối cảnh phương Tây nói chung đang thiếu hụt các hệ thống phòng không, họ đã gấp rút phát triển các hệ thống mới, chẳng hạn như Gravehawk do Anh thiết kế. Tuy nhiên, Gravehawk được thiết kế để đối phó với các mục tiêu di chuyển chậm hơn, như tên lửa hành trình, và số lượng sản xuất còn rất ít so với Patriot.

Ngành công nghiệp quốc phòng đang phát triển nhanh chóng của Ukraine cũng đang chế tạo một hệ thống đối trọng với Patriot, nhưng để nó có thể hoạt động và đạt số lượng đủ lớn sẽ mất nhiều năm.

Trước khi chiến tranh nổ ra, Ukraine có một số hệ thống phòng thủ chống tên lửa đạn đạo, nhưng chúng đã cạn kiệt.

Ông George Barros, chuyên gia về Nga tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), nói rằng Ukraine không có một hệ thống thay thế nào có thể đảm nhận vai trò của Patriot, và châu Âu cũng không có hệ thống tương đương có thể triển khai trên quy mô lớn.

Điều này cũng được thể hiện qua việc các nước châu Âu và đồng minh khác của Mỹ phụ thuộc rất nhiều vào hệ thống Patriot để bảo vệ không phận.

Số lượng viện trợ có hạn

Một số đồng minh của Ukraine sở hữu hệ thống Patriot có thể chuyển giao cho Ukraine. Tuy nhiên, Washington có quyền ngăn chặn việc chia sẻ vũ khí do Mỹ sản xuất. Điều này càng đáng lo ngại khi tên lửa sử dụng trong hệ thống Patriot cũng do Mỹ chế tạo.

Ông Mick Ryan - Thiếu tướng về hưu của Lục quân Úc và hiện là một chiến lược gia quân sự, nói với Business Insider rằng châu Âu đang xây dựng các hệ thống phòng không khác nhau, nhưng sẽ “gặp khó khăn trong việc lấp đầy khoảng trống mà Patriot để lại, trừ khi họ gửi chính các hệ thống Patriot của mình sang Ukraine”.

Theo vị chuyên gia, châu Âu cần cân nhắc số lượng Patriot có thể viện trợ mà không làm suy yếu khả năng phòng không của chính châu Âu.

Ông Ryan mô tả rằng châu Âu hiện đã “chạm giới hạn” số lượng Patriot có thể gửi đi.

Dù Ukraine tin rằng các đồng minh châu Âu có thể hỗ trợ thêm, vẫn còn phải xem xét các động thái của ông Trump sẽ tác động thế nào đến quan điểm của châu Âu.

Ông Mark Cancian, cố vấn cấp cao về quốc phòng và an ninh tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho rằng châu Âu sở hữu nhiều trang thiết bị có thể kết hợp để phần nào thay thế Patriot nhưng vấn đề là họ sẵn sàng cung cấp bao nhiêu.

Hệ thống Patriot khai hỏa. Ảnh: CSIS

Người hùng của Ukraine

Các tên lửa phóng từ hệ thống Patriot đã ngăn chặn nhiều cuộc tấn công từ Nga. Hệ thống này cũng được cho là đã bắn hạ một máy bay do thám A-50 của Nga - sự kiện mà một sĩ quan cấp cao của Lục quân Mỹ lúc đó gọi là “lịch sử”.

Ukraine đã nhận các tổ hợp Patriot từ Hà Lan, Đức và Mỹ, với những hệ thống đầu tiên đến tay Kiev vào năm 2023.

Theo ông Barros, hệ thống Patriot được triển khai gần thủ đô Kiev và đã đóng vai trò “cực kỳ quan trọng” trong việc bảo vệ trung tâm đầu não của Ukraine.

Các đồng minh của Ukraine ở châu Âu đã cam kết tiếp tục hỗ trợ nước này, với nhiều quốc gia hiện đang cung cấp các gói viện trợ lớn nhất từ trước đến nay và hứa sẽ bù đắp bất kỳ khoảng trống nào do Mỹ để lại.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trở ngại, bao gồm việc châu Âu gặp khó khăn trong sản xuất vũ khí, và việc chế tạo khí tài mới cần nhiều năm. Nói cách khác, vấn đề không chỉ nằm ở ý chí viện trợ.

Hiện tại, châu Âu đã viện trợ cho Ukraine nhiều hơn Mỹ, khoảng 143 tỉ USD so với khoảng 124 tỉ USD từ Mỹ, và châu Âu vẫn còn cam kết hàng tỉ USD chưa giải ngân.

Tuy nhiên, nếu Ukraine gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất, Kiev có thể phải chịu tổn thất nặng nề hơn nữa.

THẢO VY