Hệ thống thi hành án dân sự minh bạch là nền tảng để bản án đi vào cuộc sống

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Tiếp tục chương trình Kỳ họp, sáng 11/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi).

Tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu đề nghị hoàn thiện toàn diện dự thảo theo hướng tăng tính khả thi, phân định rõ trách nhiệm, thẩm quyền giữa các cấp, đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa có kiểm soát, để công tác thi hành án thực sự trở thành công cụ bảo đảm công lý và củng cố niềm tin của nhân dân vào pháp luật.

Các đại biểu cũng nhấn mạnh thi hành án dân sự được xem là mắt xích cuối cùng nhưng có ý nghĩa quyết định trong chuỗi hoạt động tư pháp. Tuy nhiên, trên thực tế, hoạt động này vẫn còn nhiều bất cập, chồng chéo và kéo dài, đặc biệt trong khâu phối hợp giữa các cơ quan thi hành án với chính quyền địa phương và lực lượng chức năng.

Cho rằng hiệu quả thi hành án phụ thuộc không chỉ vào chấp hành viên mà còn vào sự đồng hành, trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) nêu rõ hiệu quả thi hành án phụ thuộc không chỉ vào chấp hành viên mà còn vào sự đồng hành, trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp.

Dự thảo luật hiện mới dừng ở quy định chung, chưa phân định rõ vai trò, quyền hạn của từng cấp chính quyền, dẫn đến tình trạng "đẩy-né-chờ" khi tổ chức cưỡng chế.

"Nếu không ràng buộc cụ thể trách nhiệm của từng cấp, công tác thi hành án vẫn sẽ bị chậm trễ, thiếu quyết liệt," đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt nhấn mạnh và đề nghị tách riêng một khoản trong Điều 14, quy định rõ trách nhiệm phối hợp, hỗ trợ và giám sát của Ủy ban nhân dân các cấp. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế phối hợp bắt buộc giữa cơ quan thi hành án, công an, viện kiểm sát và các cơ quan liên quan.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa Cao Thị Xuân phát biểu. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Góp ý hoàn thiện đối với dự thảo Luật, đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) đề cập về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thi hành án dân sự và cho biết, tại khoản 2 Điều 14 quy định: "Trường hợp có sự chống đối, cản trở việc thi hành án, cơ quan thi hành án dân sự đề nghị lực lượng công an bảo đảm trật tự, an toàn theo quy định của pháp luật."

Nhấn mạnh quy định này chưa thực sự phù hợp ở hai vấn đề, đại biểu Thanh Hóa phân tích, theo quy định, trường hợp có sự chống đối, cản trở việc thi hành án thì cơ quan thi hành án đề nghị phối hợp của lực lượng công an.

Tuy nhiên, thực tế trong nhiều trường hợp cơ quan thi hành án rất khó có thể dự báo trước được việc đương sự có sự chống đối hay cản trở thi hành án hay không. Khi xảy ra chống đối, cản trở, cơ quan thi hành án mới đề nghị lực lượng công an phối hợp thì có thể sẽ không kịp thời, hiệu quả.

Hơn nữa, trong thực tiễn tổ chức thi hành án dân sự cho thấy, nếu chỉ có thi hành án "đơn thương độc mã" tổ chức thi hành án thì hiệu quả không cao. Do đó, rất cần sự chung tay vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, lực lượng công an, tòa, viện, đại biểu Cao Thị Xuân chỉ rõ.

Bên cạnh đó, theo phân tích của đại biểu Thanh Hóa, quy định tại khoản 2 Điều 17, cơ quan thi hành án dân sự gồm: Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố; Cơ quan thi hành án quân khu và tương đương. Như vậy, quy định tại khoản 2 Điều 14 không áp dụng đối với Văn phòng thi hành án dân sự.

Trong khi đó, theo quy định tại khoản 1 Điều 27, khoản 1 Điều 31, khoản 1 Điều 32 thì Văn phòng thi hành án dân sự được quyền tổ chức thi hành án theo yêu cầu của đương sự đối với những bản án, quyết định giống như thẩm quyền thi hành các bản án, quyết định của cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố.

Do đó, đại biểu Cao Thị Xuân đề nghị Cơ quan soạn thảo cần cân nhắc chỉnh lý khoản 2 Điều 14 theo hướng bổ sung: Văn phòng thi hành án dân sự được quyền đề nghị lực lượng công an bảo đảm trật tự, an toàn theo quy định của pháp luật; đồng thời, làm rõ theo quy định của pháp luật nào và trường hợp nào thì được xem là có sự chống đối, cản trở việc thi hành án để có cơ sở đề nghị lực lượng công an bảo đảm trật tự, an toàn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Nêu ý kiến thảo luận, các đại biểu cũng thống nhất, việc làm rõ trách nhiệm, tăng tính chủ động và cơ chế phối hợp thực chất là điều kiện tiên quyết để khâu thi hành án vận hành hiệu quả, tránh đùn đẩy, né tránh và chồng chéo trách nhiệm.

Dự thảo luật cũng cần hoàn thiện mô hình tổ chức cơ quan thi hành án dân sự, nhất là phòng thi hành án khu vực, nhằm tăng tính chủ động, giảm tải cho cấp tỉnh.

Cụ thể, hiện Trưởng phòng thi hành án khu vực chưa có con dấu, tài khoản, không có quyền ra quyết định cưỡng chế, khiến mọi văn bản phải chuyển lên cấp tỉnh phê duyệt. Điều này làm giảm tính linh hoạt và kéo dài tiến độ xử lý vụ việc.

Do đó, theo ý kiến đại biểu, cần trao thực quyền cho Trưởng phòng thi hành án khu vực, xem đây là một cấp quản lý vùng có địa vị pháp lý độc lập, được ký quyết định và chịu trách nhiệm trong phạm vi thẩm quyền. Khi được trao quyền thực chất, cấp khu vực sẽ phát huy vai trò "cánh tay nối dài" của hệ thống, giải quyết kịp thời các vụ việc phức tạp tại địa phương.

Việc tổ chức cơ quan thi hành án cần tương đồng với hệ thống Tòa án và Viện kiểm sát nhân dân khu vực, để tạo sự thống nhất và thuận lợi trong phối hợp, bảo đảm tính công bằng và minh bạch trong quá trình thực thi pháp luật.

Liên quan đến chuyển giao quyền, nghĩa vụ thi hành án, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng quy định này là bước tiến quan trọng trong việc xử lý các vụ việc phát sinh khi người phải thi hành án chết, doanh nghiệp sáp nhập hoặc chia tách.

Tuy nhiên, để khả thi, cần bổ sung cơ chế tạm chỉ định người quản lý di sản, cho phép Tòa án thẩm định người thừa kế và tài sản tạm thời, kéo dài thời hạn xem xét từ 5 ngày lên 15 ngày, đồng thời trao quyền cho Viện kiểm sát giám sát quy trình chuyển giao, tránh việc lợi dụng để trốn tránh nghĩa vụ.

Đa số các ý kiến tại phiên thảo luận đều nhấn mạnh việc sửa đổi lần này không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật lập pháp, mà còn là bước cải cách thể chế quan trọng trong lĩnh vực tư pháp, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào công lý và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Một hệ thống thi hành án dân sự minh bạch, chuyên nghiệp và hiệu quả là nền tảng để bản án của Tòa án thực sự đi vào cuộc sống./.

(TTXVN/Vietnam+)