Hiệu quả từ phát huy sức dân trong xây dựng nông thôn mới

Người dân xã Bạch Long (Giao Thủy) tích cực ứng dụng khoa học kỹ thuật, nâng cao hiệu quả nuôi thủy sản.

Niềm tin của nhân dân - nền tảng thành công

Ngay giai đoạn bắt đầu triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng NTM, Nam Định đã xác định rõ: thành công của NTM không thể chỉ trông chờ vào ngân sách hay mệnh lệnh hành chính, mà phải bắt nguồn từ ý chí, sự chủ động và tinh thần trách nhiệm của chính người dân. Phương châm “Dân cần, dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân giám sát, dân thụ hưởng” đã được cụ thể hóa trong từng hoạt động, từng công trình, từng tiêu chí xây dựng NTM ở cơ sở. Kết quả sau hơn 10 năm đã có hàng nghìn tỷ đồng, hàng triệu ngày công, hàng trăm nghìn mét vuông đất được người dân tự nguyện đóng góp để xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu, từ giao thông, trường học, nhà văn hóa đến hệ thống thủy lợi; không nợ đọng xây dựng cơ bản.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Trần Anh Dũng, các địa phương đều ban hành nghị quyết chuyên đề, tổ chức triển khai đồng bộ, quyết liệt các kế hoạch mục tiêu, huy động tổng hợp nguồn lực, nâng cao chất lượng tiêu chí NTM. Công tác tuyên truyền được các cơ quan báo chí, đặc biệt là Báo Nam Định, triển khai mạnh mẽ, tạo hiệu ứng lan tỏa sâu rộng. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể các cấp phát huy vai trò giám sát, tập hợp vận động nhân dân, kết nối nguồn lực xã hội hóa từ cộng đồng, những người con quê hương xa xứ đồng hành cùng quê hương xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu.

Phong trào thi đua “Nam Định chung sức xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu” được lan tỏa sâu rộng với nhiều cách làm hay sáng tạo, mô hình tốt, điển hình tiên tiến được nhân rộng, trong đó người dân đóng vai trò trung tâm. Tổng vốn huy động thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM từ tháng 6/2021 đến tháng 3/2025 trên địa bàn tỉnh đạt 39.718 tỷ đồng; người dân đóng góp 388.159 ngày công, hiến 543.881m2 đất để tạo mặt bằng xây dựng đường làng ngõ xóm, nhà văn hóa, đường giao thông nội đồng... Người dân không chỉ tham gia góp công, góp của mà trực tiếp bàn bạc, giám sát, đánh giá hiệu quả các công trình, dự án thông qua việc vận hành hiệu quả mô hình “Dân biết - dân bàn - dân làm - dân kiểm tra - dân hưởng lợi”.

Từ chủ thể xây dựng đến chủ thể phát triển kinh tế - xã hội

Không chỉ đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, người dân còn tích cực tham gia tái cơ cấu sản xuất, phát triển sản xuất, kinh doanh và chuyển đổi kinh tế nông thôn; tham gia phát triển kinh tế hộ, kinh tế trang trại, hợp tác xã. Không những thế, người nông dân nông thôn mới rất tích cực ứng dụng khoa học - kỹ thuật, tiếp nhận công nghệ mới để nâng cao năng suất, chất lượng nông sản.

Trong giai đoạn 2021-2024, đã có 3.397 lao động nông thôn được đào tạo nghề, đưa tỷ lệ lao động qua đào tạo toàn tỉnh đạt 78,5% đã thể hiện sự sẵn sàng thích ứng và vươn lên từ chính người dân trong thời đại kinh tế số. Từ tháng 6/2021 đến tháng 3/2025, các thành phần kinh tế, các hộ dân huy động gần 220 nghìn tỷ đồng từ các ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng để đầu tư phát triển sản xuất, giải quyết việc làm... Trên lĩnh vực trồng trọt, người dân tự giác chuyển đổi mô hình canh tác, áp dụng giống mới, kỹ thuật tiên tiến như cơ giới hóa, nông nghiệp chính xác, nông nghiệp hữu cơ. Hơn 400 mô hình “cánh đồng lớn”, hàng nghìn ha đất chuyển đổi mục đích sử dụng hiệu quả, hơn 4.000ha sản xuất được cấp mã số vùng trồng là kết quả từ ý chí đổi mới và năng lực thích ứng của chính người nông dân. Trong chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản, bà con chủ động đầu tư trang trại theo hướng an toàn sinh học, ứng dụng công nghệ hiện đại, liên kết theo chuỗi. Sản lượng và chất lượng đều tăng cao, nhiều sản phẩm đủ điều kiện xuất khẩu, góp phần không nhỏ vào tăng trưởng chung của ngành nông nghiệp tỉnh nhà. Trong các hợp tác xã (HTX), người dân không chỉ là thành viên, mà còn là người đồng kiến tạo mô hình, đồng quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh. Với 390 HTX nông nghiệp đang hoạt động (330 HTX vận hành hiệu quả), người dân Nam Định không chỉ là thành viên mà còn trở thành người đồng kiến tạo và đồng quản lý trong các chuỗi giá trị nông sản. Phong trào phát triển các sản phẩm địa phương theo tiêu chuẩn OCOP, ứng dụng công nghệ cao, liên kết với doanh nghiệp được hưởng ứng nhanh chóng. Nhờ đó, đến nay tỉnh có 534 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên. Hệ thống 115 cửa hàng giới thiệu và bán nông sản an toàn được thiết lập, mở rộng kênh phân phối hiện đại, giúp nông sản địa phương từng bước “chinh phục” thị trường trong nước và quốc tế.

Không chỉ là người sản xuất, người dân còn trở thành chủ thể kiến tạo môi trường sống xanh - sạch - đẹp, phát triển văn hóa, xã hội, thúc đẩy giáo dục, y tế, gìn giữ truyền thống văn hóa quê hương. Người dân nông thôn trên toàn tỉnh đã tích cực tham gia bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan nơi sinh sống thông qua các phong trào thiết thực như: “Xây dựng môi trường nông thôn xanh - sạch - đẹp”, “Nhà sạch, vườn xanh, đường, sông không rác”, Phân loại và xử lý rác thải hữu cơ tại hộ gia đình... Nhờ sự vào cuộc tích cực của cộng đồng, ý thức giữ gìn vệ sinh, thu gom, phân loại và xử lý rác thải, sử dụng tiết kiệm tài nguyên nước đã dần trở thành nếp sống ở nông thôn. Toàn tỉnh đã duy trì và trồng được 2.651 tuyến đường hoa với tổng chiều dài 2.731km. Công tác phân loại rác tại nguồn và xử lý rác hữu cơ tại hộ giúp giảm khoảng 30% lượng rác đưa về khu xử lý tập trung. Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được phân loại tại nguồn đạt trên 82%. Tỷ lệ thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt đạt chuẩn tại các xã, thị trấn trên toàn tỉnh đạt trên 98%. Rác sinh hoạt thu gom, xử lý đạt trên 98%; 80-85% phụ phẩm nông nghiệp được tái sử dụng, hàng trăm tấn bao gói thuốc bảo vệ thực vật được thu gom và xử lý an toàn.

Cùng với đó, các phong trào văn hóa - thể thao, xây dựng đời sống mới, khuyến học khuyến tài… tiếp tục lan tỏa sâu rộng từ thôn, xóm đến tổ dân phố, khơi dậy tinh thần đoàn kết, tương trợ cộng đồng. Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, sự đồng lòng của người dân trong xã hội hóa đầu tư trường lớp, xây dựng xã hội học tập, động viên con em vượt khó học tập tốt đã góp phần quan trọng giúp toàn tỉnh duy trì vững chắc kết quả phổ cập giáo dục các cấp và nâng cao chất lượng đào tạo. Đáng chú ý, toàn tỉnh có 20/54 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu nổi trội về lĩnh vực giáo dục, 18 xã nổi trội về lĩnh vực chuyển đổi số, 8 xã nổi trội về lĩnh vực văn hóa, 4 xã nổi trội về lĩnh vực y tế, 2 xã nổi trội về lĩnh vực sản xuất, 2 xã nổi trội về lĩnh vực an ninh trật tự. Tất cả đều cho thấy thành quả đạt được từ ý chí, sức sáng tạo và tinh thần trách nhiệm của người dân.

Mục tiêu tỉnh đặt ra là đến năm 2025 có 50% xã, thị trấn đạt chuẩn NTM nâng cao, 25% đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; tuy nhiên đến nay Nam Định đã vượt xa các mốc quan trọng này. Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, toàn tỉnh có 157/161 xã, thị trấn (chiếm 97,5%) đạt chuẩn NTM nâng cao, vượt 47,5% so với mục tiêu Nghị quyết số 06-NQ/TU; có tới 54/146 xã (37%) được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, vượt 12% so với mục tiêu; 9/15 thị trấn (60%) đạt chuẩn đô thị văn minh. 3 huyện Giao Thủy, Trực Ninh, Xuân Trường đã được công nhận đạt chuẩn huyện NTM nâng cao. Đặc biệt, huyện Hải Hậu đang nỗ lực hoàn thiện các tiêu chí để trở thành huyện NTM kiểu mẫu toàn diện theo mô hình “Sáng - xanh - sạch - đẹp để phát triển bền vững”. Huyện Giao Thủy cũng đang tiến hành xây dựng mô hình huyện NTM kiểu mẫu về giáo dục với định hướng điều chỉnh linh hoạt theo mô hình chuyển đổi số.

Những kết quả trên khẳng định sức dân thực sự là nguồn lực nội sinh mạnh mẽ, làm nên những đổi thay rõ nét trong từng ngõ xóm, thôn làng, góp phần đưa nông thôn Nam Định tiệm cận những hình mẫu phát triển hiện đại - văn minh - đáng sống trong thời đại mới.

Bài và ảnh: Thanh Thúy