Hiểu sai về nicotine có thể khiến nỗ lực cai thuốc thất bại

Các sản phẩm chứa nicotine để hỗ trợ cai thuốc lá như miếng dán, kẹo gum, ống hít… (Ảnh: everyonehealth.co.uk)

Cho đến nay, Việt Nam vẫn là một trong số các quốc gia trong khu vực có tỷ lệ hút thuốc lá cao, với khoảng 15,6 triệu người trưởng thành đang hút thuốc.

Vì vậy, nhiều chương trình cai thuốc đã được triển khai, bao gồm từ tuyên truyền để ngăn chặn người bắt đầu hút, tư vấn, điều trị cai thuốc, đến tăng thuế, áp dụng khu vực cấm hút thuốc, v.v.

Về mặt hỗ trợ y tế, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho phép sử dụng một số sản phẩm có chứa nicotine như miếng dán nicotine, kẹo gum, viên ngậm, cũng như dược phẩm.

Do vậy, cần hiểu rõ bản chất của loại chất này để tránh hoang mang lẫn chủ quan. Thông tin về nicotine bị diễn dịch sai lệch có thể khiến người hút thuốc lựa chọn tiếp tục hút thuốc lá đốt cháy truyền thống thay vì sử dụng các sản phẩm có nicotine thay thế áp dụng trong các biện pháp cai thuốc.

(Ảnh: AFP/TTXVN)

Mức độ gây hại của nicotine tới đâu?

Từ năm 2017, FDA đã công bố: Nicotine không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra các bệnh nghiêm trọng như ung thư, bệnh tim hay bệnh phổi, mà chính là khói thuốc lá. Trước đó, từ tháng 6/2013, Viện Quốc gia về Chăm sóc và Sức khỏe Xuất sắc của Anh cũng khẳng định nicotine tự nó ít gây nguy cơ sức khỏe.

Báo cáo cập nhật tháng 11/2025 của Tổ chức Hành động về Thuốc lá và Sức khỏe (ASH – tổ chức chống hút thuốc tại Anh) tái khẳng định nicotine là chất gây nghiện nhưng bản thân nó ít gây rủi ro trực tiếp cho sức khỏe.

Do đó, nicotine có thể được sử dụng trong các sản phẩm không chứa thuốc lá, chẳng hạn như kẹo ngậm, miếng dán, xịt họng, hoặc các loại dược phẩm. cho mục đích cai thuốc lá.

Điều này cho thấy từ lâu, khoa học đã khuyến nghị và chấp nhận phương pháp cai thuốc lá bằng cách tiếp cận “dùng nicotine để cai nghiện nicotine.”

Tuy nhiên, vẫn có nhiều ý kiến nhầm lẫn khi cho rằng nicotine là “chất độc và chất gây nghiện, đáp ứng đầy đủ tiêu chí của ma túy.”

Thực tế, nicotine dù là một chất gây nghiện nhưng mức độ gây hại trực tiếp và hệ lụy xã hội của nicotine không thể so sánh với các chất hướng thần, ma túy.

Nicotine có độc tính cấp tính thấp, hiếm khi gây tử vong ở liều người dùng thông thường, trong khi các chất ma túy mạnh có thể gây suy hô hấp, ngộ độc cấp hoặc tử vong ngay từ lần sử dụng đầu tiên.

Những tác hại lâu dài khi hút thuốc lá, bao gồm ung thư hay bệnh tim mạch, không phải do nicotine mà chủ yếu do hàng nghìn chất độc trong khói thuốc do đốt cháy.

Hơn nữa, nicotine không gây ảo giác, không làm mất kiểm soát hành vi hay nhân cách, trong khi ma túy mạnh có thể dẫn tới rối loạn tâm thần, hành vi nguy hiểm và phạm pháp.

Một điểm khác biệt quan trọng nữa là nicotine được sử dụng hợp pháp trong liệu pháp thay thế nicotine (NRT), được WHO và FDA nhìn nhận là phù hợp để hỗ trợ người hút thuốc cai thuốc, điều mà các chất ma túy mạnh hoàn toàn không có.

Nicotine ở liều rất cao có thể gây độc, dẫn đến các phản ứng cấp tính như chóng mặt, buồn nôn và nôn. Tuy nhiên, người sử dụng thường nhanh chóng điều chỉnh để tránh những tác dụng khó chịu này bằng cách giảm lượng nicotine tiêu thụ.

Về nguy cơ ung thư, bằng chứng khoa học khẳng định nicotine không phải là nguyên nhân gây ra bất kỳ bệnh lý ung thư nào, và cũng không liên quan riêng lẻ đến hầu hết các bệnh do hút thuốc lá gây ra (như bệnh về hô hấp, tim mạch…).

Tuy nhiên, vì nicotine là chất gây nghiện nên cần được quản lý, giám sát chặt chẽ. Trong lĩnh vực y khoa, để sử dụng các sản phẩm cai thuốc cần có chỉ định bác sỹ. Còn trong lĩnh vực thuốc lá, các sản phẩm có nicotine đều chịu sự kiểm soát của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (2012).

Vai trò của nicotine trong chương trình cai thuốc lá

Năm 2023, WHO đã khởi xướng một quy trình tiền thẩm định cho các sản phẩm thuốc chống lại các rối loạn do sử dụng thuốc lá gây ra, để cải thiện khả năng tiếp cận toàn cầu đối với các loại thuốc cai thuốc lá được khuyến nghị.

Vào tháng 4/2024, kẹo cao su và miếng dán nicotine của một công ty sản xuất đã trở thành liệu pháp thay thế nicotine (NRT) đầu tiên được WHO tiền thẩm định.

WHO khuyến cáo NRT, varenicline, bupropion và cytisine là những phương pháp điều trị cai thuốc lá hiệu quả.

Tại Anh, các sản phẩm NRT gồm miếng dán, kẹo cao su và ống hít là biện pháp điều trị hàng đầu, được sử dụng rộng rãi để hỗ trợ cai thuốc lá. NRT được cấp phép sử dụng cho phụ nữ mang thai, người mắc bệnh tim mạch và trẻ em từ 12 tuổi trở lên.

Các khuyến nghị của WHO, FDA, NICE, ASH… về các sản phẩm thay thế nicotine hỗ trợ cai thuốc cho thấy nicotine có vai trò quan trọng trong y khoa. Do vậy, theo các chuyên gia, việc truyền thông sai lệch gây hiểu nhầm về nicotine ghép cùng với các chất cấm, sẽ có thể khiến người hút thuốc lo ngại về việc sử dụng các sản phẩm này để cai thuốc. Từ đó, vô hình trung tạo xung lực trong chiến lược cai thuốc lá quốc gia./.

(TTXVN/Vietnam+)