Hồ sơ rủi ro cao phải kiểm tra trước, hoàn thuế sau

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Chiều 19/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Mọi tiêu chí phân nhóm phải dựa trên dữ liệu có khả năng kiểm chứng

Điều 3, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đã quy định phân nhóm người nộp thuế theo các tiêu chí rủi ro, tuân thủ, quy mô. Song, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, khái niệm các tiêu chí khác theo quy định của Bộ Tài chính hiện còn mở, có thể dẫn tới cách hiểu và áp dụng không thống nhất. Đặc biệt trong bối cảnh dữ liệu quản lý thuế còn phân tán giữa các cơ quan. Đồng thời, dự thảo Luật cũng giao cho Bộ Tài chính quy định chi tiết điều này.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc mọi tiêu chí phân nhóm phải dựa trên dữ liệu có khả năng kiểm chứng, được cập nhật định kỳ và được công khai trong khung tiêu chí chung. Điều này giúp bảo đảm minh bạch, phòng ngừa tùy nghi áp dụng và củng cố niềm tin của người nộp thuế đối với cơ quan thuế.

Tại Điều 6, dự thảo Luật quy định về nguyên tắc quản lý thuế như quản lý rủi ro, giao dịch độc lập, bản chất kinh tế. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng lưu ý, nguyên tắc quản lý thuế theo thông lệ quốc tế cần được bổ sung giới hạn phạm vi áp dụng để tránh máy móc khi áp dụng các chuẩn mực quốc tế vào điều kiện thực tiễn của nước ta, đặc biệt với các mô hình kinh doanh mới như kinh tế số, nền tảng trực tuyến xuyên biên giới.

Đại biểu đề nghị ghi rõ “áp dụng thông lệ quốc tế phù hợp điều kiện thị trường, cơ sở dữ liệu và năng lực quản lý tại Việt Nam”. Điều này vừa bảo đảm hội nhập, vừa tránh rủi ro áp dụng vượt quá khả năng thực hiện.

Về khai thuế, tính thuế, khấu trừ thuế, chống gian lận bổ sung hồ sơ tại khoản 5, Điều 12 cho phép người nộp thuế khai bổ sung hồ sơ trong 5 năm.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng chỉ rõ, thực tiễn cho thấy nhiều trường hợp lợi dụng cơ chế này để né thanh tra, điều chỉnh số liệu vào thời điểm nhạy cảm. Do đó, cần xem xét bổ sung cơ chế cảnh báo rủi ro.

“Mọi hồ sơ khai bổ sung làm thay đổi thuế lớn hoặc nộp trong thời điểm sát kỳ kiểm tra phải đưa vào diện kiểm tra sau bổ sung. Biện pháp này góp phần làm giảm thất thu thuế, nâng cao tuân thủ và phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro đã nêu tại Điều 6”, đại biểu nhấn mạnh.

Về gia hạn nộp thuế, tại khoản 6, Điều 14 cho phép Chính phủ quyết định gia hạn trong trường hợp đặc biệt, đây là quy định hợp lý nhưng khá mở, dễ bị hiểu rộng. Do đó, đại biểu đề nghị xem xét xác lập rõ tiêu chí trong trường hợp đặc biệt, bao gồm: biến động kinh tế vĩ mô, thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng chuỗi cung ứng hoặc yêu cầu ổn định kinh tế do Quốc hội giao. Việc quy định rõ nguyên tắc sẽ tạo tính tiên liệu cho doanh nghiệp, tránh lạm dụng chính sách gia hạn và tăng tính minh bạch trong điều hành quản lý thuế.

Điều 18 dự thảo Luật đã đề cập cơ chế hoàn thuế tự động là bước tiến quan trọng, song chưa có nguyên tắc phân loại hồ sơ theo mức độ rủi ro để bảo đảm hoàn đúng, hoàn đủ, tránh gian lận thuế giá trị gia tăng. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị xem xét bổ sung quy định hồ sơ rủi ro thấp được hoàn trước, kiểm tra sau, hồ sơ rủi ro cao phải kiểm tra trước và hoàn sau, dựa trên tiêu chí công khai, minh bạch. Điều này tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và bảo vệ an toàn ngân sách.

Cơ quan thuế phải là người thông báo về nghĩa vụ thuế

Theo ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội), Điều 13, dự thảo Luật quy định: hộ kinh doanh thực hiện kê khai thuế. Và từ ngày 1/1/2026, chúng đã bỏ chữ “khoán” mà chuyển sang kê khai.

ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Đại biểu cho biết, hộ kinh doanh e ngại nhất việc kê khai, vì họ không có thói quen ghi chép. Bây giờ yêu cầu cuối năm phải kê khai, nếu vượt quá mức phải chịu thuế thì phải tính thuế, không vượt quá thì thôi. Trong khi đó, vào cuối năm, người ta không thể nhớ lại được một năm qua kinh doanh như thế nào, cách làm này dễ khiến họ vô tình rơi vào tình trạng không kê khai đủ và rơi vào tình trạng trốn thuế.

Mặt khác, chúng ta cũng có quy định, hộ kinh doanh được tính thuế thông qua máy tính tiền, tức là bán được hàng nào thì phải bấm vào máy tính tiền ngay, bán được hộp diêm một nghìn đồng cũng phải bấm vào máy tính tiền. Nếu kết nối máy tính tiền này với cơ quan thuế, thì cơ quan thuế sẽ biết ngay được doanh thu là bao nhiêu.

Từ thực tế trên, đại biểu Hoàng Văn Cường nêu rõ, chúng ta đã có chủ trương hỗ trợ cho các hộ kinh doanh phương tiện để thực hiện tính thuế thông qua máy tính tiền, thì cơ quan thuế sẽ là người quản lý được đầy đủ thông tin về doanh thu kinh doanh của một hộ, và cuối năm cơ quan thuế sẽ là người thông báo về nghĩa vụ thuế, chứ không để các hộ kinh doanh phải báo cáo thuế.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu cũng đề nghị cơ quan thuế hỗ trợ các hộ kinh doanh trong cách thức trích xuất dữ liệu từ máy tính tiền, để biết được hoạt động kinh doanh có doanh thu, chi phí như thế nào, giúp các hộ kinh doanh quản lý tốt hơn.

Đặc biệt, máy tính tiền có in ra hóa đơn, thì cũng nên coi đây là hóa đơn tính tiền, chứ không phải dùng hóa đơn điện tử như trước đây của cơ quan thuế bán ra, để tránh tình trạng những hộ kinh doanh từ 1 tỷ đồng trở lên phải đi mua hóa đơn tính tiền của một công ty dịch vụ và phải trả thêm tiền cho hoạt động không cần thiết đó.

"Nếu chúng ta hỗ trợ được cho hộ kinh doanh phương tiện tính tiền, hỗ trợ cách thức quản lý, kể cả phần mềm thì kiến nghị trong dự thảo Luật là trích 0,1% phần vượt thu thuế để hỗ trợ công tác quản lý thuế là phù hợp. Và nếu dùng 0,1% này để giúp hộ kinh doanh hoạt động tốt hơn thì cũng mang lại lợi ích lớn cho cả xã hội và giúp các hộ kinh doanh chuyên nghiệp hơn", đại biểu Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Hoàng Ngọc