Hòa bình Ukraine: Ông Trump và châu Âu dần 'chung nhịp đường dài'

Tổng thống Mỹ Donald Trump và các lãnh đạo châu Âu dường như đang tiệm cận về cách tiếp cận dài hạn với cuộc chiến Ukraine, song mỗi bên nhấn mạnh những công cụ và cách thức khác nhau. Nếu ông Trump đặt kỳ vọng vào sức ép kinh tế và thời điểm thích hợp để thúc đẩy đối thoại thì châu Âu lại tăng cường hỗ trợ quân sự và chuẩn bị khung bảo đảm an ninh cho giai đoạn hậu chiến.

Hai bên đều chọn đường dài

Trở về Mỹ sau chuyến thăm cấp nhà nước Anh ngày 18-9, Tổng thống Trump cho biết hiện giờ chưa phải thời điểm để kêu gọi ngừng bắn giữa Nga và Ukraine. Ông Trump nói với báo giới trên chuyên cơ Air Force One rằng việc thúc đẩy một thỏa thuận ngay lúc này là chưa thích hợp, nhưng nếu phải hành động, ông sẽ “rất cứng rắn”, theo đài CNN.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại hội nghị thượng đỉnh ở bang Alaska (Mỹ) ngày 15-8. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Trong nhiều phát ngôn gần đây, ông Trump thừa nhận nỗ lực đàm phán hòa bình khó khăn hơn dự tính ban đầu. Ông từng nhiều lần đặt ra hạn chót để Moscow phải đạt thỏa thuận ngừng bắn, song những mốc thời gian này đều bị bỏ qua.

Tại cuộc họp báo chung với Thủ tướng Anh Keir Starmer hôm 18-9, ông Trump công khai bày tỏ sự thất vọng với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đồng thời khẳng định rằng Mỹ sẵn sàng giúp bảo đảm hòa bình cho Ukraine khi chiến sự kết thúc. Tổng thống Mỹ cũng cho rằng việc châu Âu ngừng mua dầu từ Nga sẽ là một đòn bẩy quan trọng để buộc Moscow phải tính đến giải pháp hòa bình.

“Cuối cùng, nếu giá dầu giảm, hoặc nếu Nga không bán được dầu, họ sẽ buộc phải dàn xếp. Và các nước Liên minh châu Âu hay Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO)" - ông Trump nhấn mạnh.

Các diễn biến trên dường như là chỉ dấu cho thấy ông Trump đã đổi lập trường về xung đột Nga-Ukraine từ nhanh chóng kết thúc chiến sự sang ủng hộ một tiến trình hòa bình dài hơi cho Ukraine.

Thủ tướng Anh Keir Starmer (phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) tại dinh thự Chequers ngày 18-9. Ảnh: THE WHITE HOUSE

Trong khi đó, các quốc gia châu Âu vẫn tiếp tục gia tăng hỗ trợ quân sự cho Kiev. Ngày 9-9, tại cuộc họp Nhóm Liên lạc Quốc phòng Ukraine (Ramstein) ở London, Anh công bố kế hoạch cung cấp hàng nghìn máy bay không người lái (UAV) tấn công tầm xa sản xuất trong nước, dự kiến bàn giao trong 12 tháng tới. Đức cũng xác nhận đã chuyển giao bệ phóng đầu tiên trong gói viện trợ hệ thống phòng không Patriot cho Ukraine. Hàng trăm nghìn quả đạn pháo cùng nhiều khí tài khác cũng được các nước châu Âu cam kết bổ sung nhằm duy trì năng lực phòng thủ cho Kiev.

Thái độ của châu Âu đối với nỗ lực ngoại giao của ông Trump có phần dè dặt. Sau cuộc gặp giữa ông và Tổng thống Putin tại Alaska hồi tháng 8, nhiều lãnh đạo châu Âu ghi nhận thiện chí thúc đẩy hòa bình từ phía Washington nhưng bày tỏ hoài nghi về khả năng đạt tiến triển nhanh chóng.

Khi Moscow từ chối lời đề nghị tổ chức cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky trong khung thời gian hai tuần mà ông Trump mong muốn, Thủ tướng Đức Friedrich Merz cho rằng Nga đã đưa ra “những điều kiện tiên quyết không thể chấp nhận”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng nhận định động thái này cho thấy ông Putin đã bác bỏ ý định của người đồng cấp Mỹ.

Trước tình hình đó, chiến lược của châu Âu được định hình theo hướng vừa duy trì sức ép quân sự với Nga, vừa giữ cho Washington tiếp tục đồng hành trong quá trình tìm kiếm một giải pháp hậu chiến cho Ukraine. Chính ông Trump cũng thừa nhận khi trả lời phỏng vấn ngày 3-9 rằng cuộc chiến Nga-Ukraine “khó giải quyết hơn nhiều so với dự đoán”, khi cả hai phía “chưa sẵn sàng” cho đối thoại trực tiếp.

Như vậy, đến hiện tại có thể thấy rằng dù cách tiếp cận có khác biệt về phương thức, cả Washington và châu Âu đều đang hướng tới một tiến trình dài hơi cho Ukraine.

Trong một cuộc phỏng vấn phát sóng ngày 18-9, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cũng nhận định rằng Tổng thống Trump đã chuyển từ việc đưa ra “tối hậu thư về một lệnh ngừng bắn vô điều kiện” sang ủng hộ một giải pháp “bền vững, lâu dài” cho xung đột Ukraine, theo đài RT.

Thông điệp của châu Âu

Hiện tại, châu Âu vẫn xúc tiến các nỗ lực tìm cách đảm bảo an ninh cho Ukraine. Các lãnh đạo như ông Macron, ông Merz cùng nhiều lãnh đạo châu Âu khác liên tục họp bàn, chẳng hạn như các cuộc họp đa phương hôm 4-9 và 9-9. Nỗ lực đối ngoại của Tổng thống Zelensky những tuần qua cũng rất sôi động khi liên tục đối thoại song phương với các đối tác châu Âu như Phần Lan, Đan Mạch,...

Các lãnh đạo châu Âu họp bàn đảm bảo an ninh cho Ukraine hôm 5-9. Ảnh: TELEGRAM

Theo The Kyiv Independent, châu Âu cam kết triển khai lực lượng để cung cấp bảo đảm an ninh cho Ukraine khi có thỏa thuận hòa bình, đồng thời kêu gọi Mỹ hậu thuẫn toàn diện kế hoạch này.

Tuy vậy, các lãnh đạo châu Âu thừa nhận vẫn có ít dấu hiệu cho thấy ông Putin sẵn sàng nhượng bộ. Theo The New York Times, quân đội Nga tiếp tục không kích Ukraine, trong đó có lần bị cáo buộc đánh trúng văn phòng Hội đồng Anh và Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Kiev.

Nỗ lực của giới lãnh đạo châu Âu được xem như một lời đáp trả Moscow, theo các nhà phân tích.

“Các lãnh đạo châu Âu đang gửi tín hiệu tới Nhà Trắng rằng chiến lược những tuyên bố mơ hồ, hoa mỹ nhưng không được thực hiện cần phải chấm dứt” - cựu Bộ trưởng Quốc phòng Đức Karl-Theodor zu Guttenberg nhận định.

Dù vậy, chi tiết về các bảo đảm an ninh vẫn chưa được thống nhất, đặc biệt là việc liệu Đức có cam kết triển khai quân gìn giữ hòa bình ở Ukraine hay chỉ giới hạn trong huấn luyện, cung cấp vũ khí, cùng hỗ trợ trên không và trên biển.

Châu Âu muốn thể hiện sự đoàn kết. “Hành động tự nó đã có ý nghĩa. Chúng ta có một nhóm bạn của Ukraine, không chỉ là châu Âu, nhóm này họp thường xuyên và sẵn sàng nhận trách nhiệm [trong việc bảo đảm hòa bình hậu chiến] - Đại sứ Phần Lan tại Đức Kai Sauer nói.

Ông Sauer nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần hai yếu tố: Nga đồng ý ngừng bắn và Mỹ tham gia ủng hộ.

Theo các chuyên gia, nỗ lực của châu Âu không chỉ nhằm định hình những yếu tố thiết yếu cho một thỏa thuận hòa bình, mà còn để trấn an Tổng thống Zelensky khi ông cân nhắc những nhượng bộ khó khăn trên bàn đàm phán.

“Đối với Ukraine, để chấm dứt chiến sự, họ cần chắc chắn rằng sẽ không có một cuộc chiến mới trong vài năm tới. Để điều đó trở nên đáng tin, họ cần có sự bảo đảm, cần có cam kết an ninh” - bà Jana Puglierin, chuyên gia tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu, nhận định. Tuy nhiên, bà Puglierin cũng lưu ý rằng việc bàn về cam kết an ninh cho Ukraine ngoài trấn an Kiev, lục địa già này còn nhằm để làm vừa lòng ông Trump và duy trì vị thế của châu Âu trong các cuộc đàm phán.

DƯƠNG KHANG