Hóa chất cực độc trong gần 3.000 tấn giá đỗ vừa bị phát hiện là gì?

Giá đỗ là loại thực phẩm quen thuộc, xuất hiện thường xuyên trong bữa ăn hàng ngày. Ảnh: Eatfresh.

Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an tỉnh Đắk Lắk vừa kiểm tra đồng loạt 6 cơ sở sản xuất giá đỗ tại TP. Buôn Ma Thuột và phát hiện dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng. Trong quá trình sản xuất, ngoài các nguyên liệu thông thường, các cơ sở này còn sử dụng một loại "nước kẹo" không màu.

Kết quả giám định cho thấy đây là hoạt chất 6-Benzylaminopurine, một hóa chất không nằm trong danh mục được phép sử dụng trong sản xuất thực phẩm tại Việt Nam. Chỉ trong 2024, nhóm này đã đưa ra thị trường hơn 2.900 tấn giá đỗ chứa hóa chất cấm, tương đương 8-10 tấn mỗi ngày.

Thông tin này nhận được sự quan tâm lớn từ người dân bởi giá đỗ là loại thực phẩm quen thuộc, xuất hiện thường xuyên trong bữa ăn hàng ngày. Đáng chú ý, các cơ sở tiêu thụ lượng lớn giá đỗ ngâm "nước kẹo" nói trên lại chính là nơi mà nhiều người dân thường xuyên lui tới để mua thực phẩm.

Hoạt chất độc hại như "quả bom nổ chậm'

Có ba hormone tự nhiên kiểm soát sự tăng trưởng và các chức năng khác của thực vật, gồm: auxin, cytokinin và giberelin. Trong đó, 6-Benzylaminopurine (BAP) là một loại cytokinin tổng hợp đầu tiên, được biết đến với khả năng kích thích tăng trưởng tế bào thực vật.

Bên cạnh đó, chất này còn có tác dụng ức chế enzym hô hấp của thực vật. Nhờ đặc tính này, khi được phun lên nông sản sau thu hoạch, 6-Benzylaminopurine giúp giữ màu sắc tươi xanh lâu hơn, kéo dài thời gian bảo quản.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết 6-Benzylaminopurine là hợp chất được sử dụng phổ biến trong nông nghiệp để kích thích tăng trưởng tế bào thực vật, thúc đẩy cây ra nhánh, đâm chồi, ra hoa và kết trái. Mặc dù hợp chất này được luật pháp cho phép trong một số trường hợp, việc sử dụng trên giá đỗ như trong vụ việc này lại là vi phạm pháp luật.

Trong các bữa ăn của người Việt, giá đỗ thường được chế biến theo nhiều cách, kể cả ăn sống. Khi đó, 6-Benzylaminopurine có thể đi trực tiếp vào cơ thể. Theo PGS Thịnh, chất này không gây ngộ độc cấp tính nhưng có thể gây tác hại lâu dài đến sức khỏe thông qua những biến đổi và tích tụ trong cơ thể, như "quả bom nổ chậm'.

Cụ thể, 6-Benzylaminopurine có khả năng kích thích sự sinh trưởng bất thường của tế bào trong cơ thể người, dẫn đến tình trạng rối loạn tế bào. Khi chất này tích tụ lâu ngày, nó có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh, biểu hiện qua các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, nôn mửa. Về lâu dài, hợp chất này có thể gây tổn thương gan, làm suy yếu cơ thể và dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng.

Đặc biệt, tác động của 6-Benzylaminopurine còn nguy hiểm hơn đối với phụ nữ mang thai. Sự tích tụ chất này trong cơ thể người mẹ có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, sinh non, hoặc các bất thường trong quá trình phát triển của trẻ.

Việc ngâm giá đỗ với hợp chất 6-Benzylaminopurine được xem là vi phạm pháp luật. Ảnh: Lemandou.

Phân biệt giá đỗ “ngậm” hóa chất

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh nhấn mạnh, giá đỗ đã bị tẩm qua 6-Benzylaminopurine không thể làm sạch bằng nước hay bất kỳ hóa chất nào, bởi hợp chất này đã thấm sâu vào tế bào thực vật. Do đó, người tiêu dùng cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa 6-Benzylaminopurine ngay từ khâu chọn lựa thực phẩm, ưu tiên mua giá đỗ từ các nguồn uy tín, đảm bảo an toàn.

Hiện tại, các tổ chức y tế quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) chưa có hướng dẫn cụ thể về việc nhận biết thực phẩm nhiễm BAP. Do đó, việc nhận biết và tránh tiêu thụ thực phẩm có chứa BAP chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và quan sát.

PGS Thịnh cho biết thêm việc nhận biết giá đỗ nhiễm hóa chất có thể bước đầu thông qua giá thành sản phẩm. Thông thường, giá đỗ tẩm hóa chất thường có giá rẻ hơn so với sản phẩm được trồng tự nhiên, do quá trình sản xuất nhanh và ít tốn kém hơn. Điều này đòi hỏi người tiêu dùng cần cẩn trọng khi lựa chọn để bảo vệ sức khỏe gia đình.

Giá đỗ sạch có nhiều rễ, thân cong queo, không bóng, không quá to hay mập, với độ dài lý tưởng khoảng 2-3 cm. Ảnh: Representational image /Shutterstock.

Song song với đó, người tiêu dùng cũng có thể nhận biết giá đỗ ngâm hóa chất qua vẻ bề ngoài bắt mắt, thu hút ánh mắt của người đi chợ.

Một mẻ giá đỗ làm đúng quy trình tự nhiên sẽ mất từ 4-5 ngày, trong khi giá đỗ ngậm thuốc kích thích chỉ cần 1-2 ngày. Do đó, giá đỗ nhiễm hóa chất thường có thân trắng bóng, cọng dài, rễ ngắn hoặc rất ít rễ. Ngược lại, giá đỗ sạch có nhiều rễ, thân cong queo, không bóng, không quá to hay mập, với độ dài lý tưởng khoảng 2-3 cm.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết, giá đỗ thường được làm ở nhiệt độ 30-35 độ C, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật phát triển. Với thói quen ăn giá sống mà không rửa sạch kỹ lưỡng, người dân dễ bị ảnh hưởng bởi vi khuẩn hoặc hóa chất tồn dư.

Để an toàn hơn, vị chuyên gia khuyến cáo người dân nên chần giá qua nước sôi, rửa và ngâm nước sạch kèm theo một chút muối trước khi sử dụng. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ từ vi sinh vật và hóa chất còn sót lại trên giá đỗ.

Kỳ Duyên