'Hoa và gai' trên lối đi mới - Bài cuối

ĐỂ CÂY ĐIỀU ĐƯỢC “SỐNG ĐÚNG NGHĨA…”

BPO - Tuy trong nhóm cây trồng chủ lực nhưng nhiều năm nay cây điều bị đe dọa vì các yếu tố như: thời tiết, giá bấp bênh, cạnh tranh khốc liệt với các loại cây trồng khác… khiến diện tích ngày càng bị thu hẹp. Để cây điều “không chết” trước những bất lợi này, cần phải có chính sách phù hợp, kịp thời và hành động quyết liệt hơn nữa, giúp cây điều được sống đúng nghĩa với sứ mệnh mới, nhiệm vụ mới đúng giá trị thực tế của nó.

Xóa bỏ tình trạng “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”

Huyện Phú Riềng có diện tích điều lớn với hơn 20.000 ha. Huyện được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) quy hoạch cấp mã vùng trồng đối với cây điều để đảm bảo vùng nguyên liệu cho các doanh nghiệp (DN) sản xuất và chế biến điều trên địa bàn huyện.

Nhiều năm nay, huyện Phú Riềng đã thực hiện một số chương trình để giúp các nông hộ giữ ổn định vùng nguyên liệu cây điều. Trong đó có nhiều chương trình hội thảo trình diễn kỹ thuật, hỗ trợ nông dân, đồng bào dân tộc thiểu số mỗi năm khoảng 40.000 cây điều. Ông Lê Văn Chung, Phó chủ tịch UBND huyện Phú Riềng cho biết: Hiện trên địa bàn huyện có khoảng 10 DN sản xuất, kinh doanh điều quy mô lớn và xuất khẩu, còn lại hơn 100 DN quy mô sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ. Thời gian qua, cơ quan chức năng đã tuyên truyền cho các cơ sở kinh doanh cố gắng phát huy và có biện pháp bảo vệ giá trị hạt điều Bình Phước.

Bình Phước hướng đến chế biến chuyên sâu, trở thành hạt nhân tích cực trong ngành điều Việt Nam. Trong ảnh: Công nhân Công ty TNHH Hạt điều vàng (xã Bù Nho, huyện Phú Riềng) đang phân loại hạt điều

Đến nay, những giống điều tốt của địa phương và giống điều do Sở NN&PTNT hỗ trợ đã được nông dân trồng, lai ghép và tái canh cho năng suất ổn định. Nhờ đó, cây điều hiện vẫn giữ được ổn định diện tích làm vùng nguyên liệu phục vụ các cơ sở sản xuất, chế biến điều trên địa bàn huyện.

Phó giám đốc Sở NN&PTNT Lê Thị Ánh Tuyết cho biết: Hạt điều Bình Phước muốn giữ vững thương hiệu số 1 thế giới phải nâng cao chất lượng bằng cách thoát khỏi cái bóng “hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Vì trước đây phần lớn số lượng điều ngoại nhập vào tỉnh để chế biến rất nhiều, trong khi không phải DN, cơ sở chế biến nào cũng để riêng các loại sản phẩm có nguồn gốc từ các nước khác nhau. Vì vậy mới có tình trạng điều của các nước như Campuchia, Bờ Biển Ngà, Ấn Độ... khi về Bình Phước, sau khi qua khâu chế biến thô được đưa đi các thị trường khác đều mang tên khai sinh “hạt điều Bình Phước”.

Để làm được điều này cần phải có sự đoàn kết giữa các DN kinh doanh trong ngành điều với nhau, có sự liên kết giữa các hội viên trong hội điều với nhau. Đồng thời phải có sự liên kết giữa nhà nông, DN với các cơ quan chức năng mang tầm định hướng chiến lược phát triển cây điều trong thời gian tới.

Đoàn kết mới lớn mạnh

Để ngành điều trong tỉnh lớn mạnh nhằm bảo vệ quyền lợi của nông dân, DN nói riêng và bảo vệ thương hiệu điều Bình Phước, các hội viên cần chia sẻ thông tin, đoàn kết với nhau tạo nên thị trường thống nhất, tránh trường hợp bị thương lái nước ngoài ép giá điều thô khi nhập khẩu cũng như các mặt hàng khác từ hạt điều được xuất khẩu ra thị trường thế giới. Ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Long Sơn, Chủ tịch Hội Điều Bình Phước chia sẻ: Thị trường ngành điều ngày càng có nhiều DN tham gia sản xuất, chế biến, vì vậy sự cạnh tranh ngày càng cao, khốc liệt hơn. Hiện tượng hạt điều thô bị DN mua gom đầu cơ làm giá vẫn diễn ra nhiều, dẫn đến giá nguyên liệu ngày càng cao so với giá điều nhân. Trong khi sản lượng điều thô thế giới ngày càng tăng, trung bình mỗi năm tăng 10%. Vì thế, DN điều cần phải đoàn kết để chống lại việc bị ép phải mua giá điều thô ở mức cao. Các DN không nên cạnh tranh để mua bằng được nhằm phá giá lẫn nhau. Đối với hạt điều Việt Nam, cần phải mua giá hợp lý, có lợi cho người trồng điều, để đảm bảo lợi ích hai bên - giữa người trồng điều và nhà sản xuất, chế biến.

Để thực hiện được những điều này, cần có chiến lược mang tính dài hơi. Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Đào Thị Lanh cho biết: Chính sách tốt, sản phẩm làm ra có giá trị cao sẽ giúp người trồng điều an tâm chăm sóc vườn cây, tích cực trong thâm canh tăng năng suất để tạo ra sản phẩm có chất lượng, năng suất cao. Đối với các cơ sở, DN sản xuất, kinh doanh chế biến điều, cần có chiến lược xây dựng vùng nguyên liệu đảm bảo chất lượng, đó là hướng đầu tư bền vững giúp khách hàng trong nước và quốc tế đề cao chất lượng sản phẩm, đặc biệt việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Vì vậy, chủ trương, quan điểm nâng tầm giá trị thương hiệu cho sản phẩm điều Bình Phước là hết sức cần thiết.

Để nâng cao chất lượng, giá trị hạt điều Bình Phước, chúng ta phải sản xuất ra điều đạt tiêu chuẩn chất lượng Organic và Global Gap như đặt hàng của các DN. Từ đó, nông dân trồng điều được hưởng lợi vì áp dụng khoa học - kỹ thuật trong canh tác cũng như sản phẩm của người dân bán được giá tốt hơn. Đối với DN, khi đã xác định và truy xuất được nguồn gốc của hạt điều sẽ làm tốt hơn khâu quảng bá, thương mại dẫn đến lợi nhuận cũng cao hơn. Đồng thời mối quan hệ các DN và hợp tác xã, nông hộ trồng điều được gọi là “mối quan hệ win - win” - hai bên cùng có lợi thì sẽ dẫn tới hạt điều Bình Phước vươn xa ra thị trường thế giới.

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Lê Thị Ánh Tuyết

Việc quan tâm kỹ thuật trồng, chăm sóc, nghiên cứu các giống điều mới giúp hạt điều Bình Phước ngày càng chất lượng, có khả năng cạnh tranh với các sản phẩm khác. Từ đó sẽ bán được giá cao hơn so với hạt điều cùng loại của các địa phương, quốc gia khác. Đối với DN, cơ sở kinh doanh khi có được nguồn nguyên liệu chất lượng, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm sẽ tự tin, mạnh dạn đầu tư liên kết với nông dân để bảo vệ và phát triển thương hiệu “Hạt điều Bình Phước”; tạo thế và lực tốt hơn khi thương thảo các hợp đồng thương mại.

Anh Vũ Mạnh Tùng, Giám đốc Công ty TNHH Hạt điều vàng, xã Bù Nho, huyện Phú Riềng cho biết: Từ khi thành lập, công ty đã có định hướng rất rõ rệt, xác định thị trường cần hướng tới, áp dụng những công nghệ chế biến hiện đại kết hợp kỹ thuật chế biến chuyên biệt. Tất cả sản phẩm điều giữ đặc trưng chung là hương vị tự nhiên của hạt điều Bình Phước. Hiện công ty phát triển theo hướng xây dựng chuỗi giá trị từ nông trại đến bàn ăn. Năm 2020, công ty thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp sạch Hòa Phú ở xã Bù Nho, mục đích làm vùng nguyên liệu sạch cung cấp cho công ty để chế biến các sản phẩm chuyên sâu từ hạt điều Bình Phước.

Mối quan hệ “win - win”

Nhìn đúng thực tế ngành điều của tỉnh để có hướng phát triển phù hợp là điều được lãnh đạo tỉnh quan tâm thời gian qua, thể hiện rõ nhất trong Nghị quyết số 11-NQ/TU. Hiện ngành điều Bình Phước ngoài sản xuất, chế biến các sản phẩm từ hạt điều được trồng trong tỉnh; để đáp ứng công nghệ chế biến điều hiện đại, công suất lớn, nhiều DN đã nhập hạt điều thô từ các nước trên thế giới phục vụ chế biến nhân trắng, bán thô. Đặc biệt, các DN đã chuyển qua đầu tư thiết bị hiện đại, chế biến chuyên sâu với nhiều sản phẩm phong phú từ hạt điều Bình Phước. Mặt khác, Bình Phước là nơi nhập khẩu hạt điều thế giới rất nhiều để chế biến, chứng tỏ đây cũng là lĩnh vực cần được đánh giá thực tế để có giải pháp quản lý phù hợp nhằm giữ nét riêng cho từng sản phẩm điều Bình Phước cũng như vị hạt điều của mỗi nước nhập khẩu.

Việc để cây điều được sống đúng nghĩa, không bị cạnh tranh khốc liệt với các loại cây trồng khác như hiện nay; hay việc nông dân được tiếp cận khoa học - kỹ thuật trong canh tác một cách hiệu quả nhất là điều cần được quan tâm đúng nghĩa. Mặt khác, vẫn còn nhiều DN, cơ sở chế biến, sản xuất, xuất khẩu điều thô với sản lượng lớn; việc tách bạch giữa hạt điều Bình Phước với hạt điều nhập khẩu chưa được phân định rõ ràng, mặc dù một số DN đã đi vào chế biến sâu và đạt hiệu quả tích cực trong kinh doanh ban đầu. Để khắc phục những khó khăn này, các DN cần chung tay với người trồng điều, hợp tác xã, tổ hợp tác cũng như câu lạc bộ xây dựng liên kết sản xuất, đặt hàng theo tiêu chuẩn chất lượng của quốc tế để hạt điều Bình Phước đáp ứng yêu cầu các thị trường khó tính.

Ngọc Bích