Hoàn thiện cơ chế, chính sách để đẩy mạnh sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện chiến lược phát triển kinh tế gắn với an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước và hội nhập kinh tế quốc tế.
Triển khai đồng bộ hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 50/2010/QH12) được Quốc hội thông qua nhằm khuyến khích và thúc đẩy việc sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm, hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
Bên cạnh nhiều văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành đã được ban hành, công tác triển khai, tuyên truyền, phổ biến quy định đã được các đơn vị tích cực triển khai như chuỗi hoạt động của sự kiện Giờ trái đất được tổ chức thường niên với sự hưởng ứng của hàng triệu người dân. Nhiều tin, bài, phóng sự chuyên sâu về hoạt động tiết kiệm năng lượng đã được các cơ quan thông tấn, báo chí của trung ương và địa phương xây dựng và tuyên truyền.
Theo số liệu thống kê của Hội Khoa học và công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam (VECEA), tính đến nay đã có hơn 9.500 hộ dân lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời nối mái thông qua vận động chương trình tiết kiệm điện; hơn 300 lớp tập huấn, hội thảo hướng dẫn về tiết kiệm điện cho doanh nghiệp, các tầng lớp nhân dân đã được triển khai; 1.200 doanh nghiệp được hỗ trợ thực hiện tiết kiệm năng lượng, xây dựng mô hình quản lý năng lượng và thực hiện các giải pháp về tiết kiệm điện; hơn 5.000 Kiểm toán viên năng lượng và Quản lý năng lượng được đào tạo, cấp chứng chỉ.
Theo Hội Khoa học và công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam, tính đến nay đã có hơn 9.500 hộ dân lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời nối mái
Thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai dán nhãn năng lượng cho 19 chủng loại sản phẩm. Trên 20.000 sản phẩm đã được dán nhãn năng lượng trên thị trường.
Hiệu quả sử dụng điều hòa không khí tăng 13% hàng năm, tiết kiệm khoảng 100 triệu kWh/năm. Việc nâng hiệu suất năng lượng (CSPF) cho máy điều hòa từ 3,8 lên 4,2 tại tiêu chuẩn TCVN 7830:2012 lên TCVN 7830:2015 cùng với sự phát triển của máy điều hòa biến tần (inverter) tích lũy từ 2016 - 2021 cũng đã hỗ trợ phần lớn việc tiết kiệm năng lượng.
Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã góp phần thể chế hóa chủ trương, đường lối quan điểm nhất quán của Đảng, và Nhà nước, xác định sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là chính sách được ưu tiên hàng đầu, giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện chiến lược phát triển kinh tế gắn với an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước và hội nhập kinh tế quốc tế.
Việt Nam đã tạo lập được hành lang pháp lý, tháo gỡ rào cản, cụ thể hóa các quy định về biện pháp quản lý, kỹ thuật và chính sách thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong toàn bộ hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải, xây dựng dân dụng, chiếu sáng và sinh hoạt của cộng đồng, tạo điều kiện triển khai đồng bộ hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bền vững của đất nước.
Những điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung
Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra yêu cầu đổi mới cơ chế, chính sách, phát triển thị trường hiệu quả năng lượng một cách đồng bộ. Cùng với đó, Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại Hội nghị COP26.
Trong bối cảnh đó, việc xem xét, sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả theo hướng tăng cường các quy định, chế tài mang tính bắt buộc thay vì khuyến khích thực thi các giải pháp tiết kiệm năng lượng là cần thiết.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 77/2025/QH15) ngày 18/6/2025 được Quốc hội thông qua có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026, sửa đổi, bổ sung 21 khoản liên quan đến các nội dung trong Luật số 50/2010/QH12. Các nội dung tập trung chủ yếu tới nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước; quản lý, phát triển đối với tổ chức dịch vụ năng lượng, kiểm toán năng lượng, đào tạo nhân lực; chính sách ưu đãi, công cụ hỗ trợ tài chính; chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng; phân cấp, phân quyền...
Các nội dung trong Luật số 77/2025/QH15 tập trung chủ yếu tới quản lý, phát triển đối với tổ chức dịch vụ năng lượng, kiểm toán năng lượng, đào tạo nhân lực; chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng...
Trong đó, nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, Luật đã tăng cường trách nhiệm của địa phương, các Bộ ngành, tăng cường chế tài. Cụ thể, bổ sung Khoản 6, Điều 5 như sau: “Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là một chỉ tiêu trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội quốc gia, tỉnh, thành phố và cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm. Tỉnh, thành phố căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội xây dựng kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hằng năm và 5 năm”.
Luật đã bổ sung khoản 4 Điều 9 về việc Bộ trưởng Bộ Xây dựng ban hành định mức sử dụng năng lượng áp dụng trong ngành sản xuất vật liệu xây dựng; Bổ sung khoản 3 Điều 13 về việc Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành quy định về định mức sử dụng năng lượng tự dùng trong cơ sở sản xuất, vận chuyển và phân phối năng lượng.
Khoản 4, Điều 46 nêu rõ, báo cáo kết quả thực hiện mục tiêu sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hằng năm và trong từng giai đoạn năm năm gửi Bộ Công Thương tổng hợp, báo cáo Thanh tra Chính phủ.
Về phân cấp, phân quyền, bổ sung nội dung thực hiện phân cấp thẩm quyền của Thanh tra Chính phủ cho UBND cấp tỉnh đối với nội dung ban hành danh sách cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm; thực hiện phân cấp thẩm quyền của Thanh tra Chính phủ cho Bộ quản lý chuyên ngành trong nội dung ban hành danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng và lộ trình thực hiện.
Bãi bỏ nội dung Thanh tra Chính phủ ban hành Danh mục phương tiện, thiết bị tiết kiệm năng lượng được trang bị, mua sắm. Ngoài ra, thẩm quyền của Thanh tra Chính phủ được sửa đổi hoặc bãi bỏ tại các luật liên quan tại 2 nội dung, đề xuất giữ nguyên 1 nội dung về việc Thanh tra Chính phủ ban hành danh mục và lộ trình phương tiện, thiết bị phải loại bỏ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, trình độ khoa học và công nghệ của đất nước theo từng thời kỳ.
Lộ trình để các đơn vị xây dựng văn bản hướng dẫn Luật số 77/2025/QH15 được lên kế hoạch từ tháng 12/2025 đến 12/2027. Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi Nghị định số 21/2011/NĐ-CP quy định chi tiết về biện pháp thi hành Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Nghị định số 134/2013/NĐ-CP ngày 17/10/2013 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực, an toàn đập thủy điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả và Nghị định 17/2022/NĐ-CP ngày 31/1/2022; Thông tư quy định danh mục lộ trình dán nhãn năng lượng; trình Chính phủ thành lập Quỹ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; rà soát, hoàn thiện văn bản dưới luật.
