Hoàn thiện cơ chế quản lý nợ công, bảo đảm linh hoạt và kiểm soát rủi ro

Tại phiên họp thứ 50 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 16/10, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho biết, dự thảo Luật tập trung sửa đổi các quy định về thẩm quyền của Chủ tịch nước, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong quá trình đàm phán, ký kết, phê duyệt và gia hạn các điều ước quốc tế về vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài.

Dự thảo cũng phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ quyền quyết định hạn mức vay về cho vay lại và hạn mức bảo lãnh Chính phủ hàng năm, gắn liền với kế hoạch vay - trả nợ công. Đồng thời, bổ sung nhiệm vụ mới cho Bộ Tài chính nhằm tăng tính chủ động trong điều hành, rút ngắn quy trình, giảm bớt thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý vốn vay.

Đặc biệt, Điều 29 của Luật hiện hành về trình tự, thủ tục vay ODA được sửa đổi toàn diện, theo hướng đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian phê duyệt và tháo gỡ các vướng mắc trong giải ngân - một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết Thường trực Ủy ban cơ bản đồng thuận với định hướng sửa đổi, song nhấn mạnh Luật chỉ nên quy định khung nguyên tắc, còn nội dung chi tiết giao Chính phủ hướng dẫn để bảo đảm tính linh hoạt, tránh chồng chéo với các văn bản pháp luật khác.

Tuy nhiên, ông Mãi lưu ý cần làm rõ cơ chế “trình tự, thủ tục đặc thù” trong quá trình vay ODA, vốn ưu đãi, vì hiện nay dự thảo vẫn chưa nêu rõ phạm vi áp dụng.

Quang cảnh phiên thảo luận

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng đề nghị xác định rành mạch ranh giới giữa Luật Quản lý nợ công và Luật Điều ước quốc tế, đặc biệt là quy trình đàm phán, ký kết, phê chuẩn điều ước quốc tế về vay ODA và vay ưu đãi, nhằm tránh xung đột pháp lý.

Ông Tùng cho rằng Điều 29 của dự thảo chỉ nên giới hạn ở các nguyên tắc cơ bản về thẩm quyền và trình tự, còn các quy định chi tiết cần giao cho Chính phủ và Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện. Đồng thời, phải làm rõ trường hợp nào cần xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi ký hoặc phê chuẩn, bảo đảm thống nhất trong quy trình lập pháp và điều hành.

Một trong những điểm mới đáng chú ý là mở rộng đối tượng được tiếp cận vốn vay ODA và vốn ưu đãi đến các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và một phần chi đầu tư. Dự thảo cũng cho phép ngân hàng thương mại được thực hiện cho vay lại mà không chịu rủi ro tín dụng.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đồng thuận với chủ trương mở rộng đối tượng vay, song cảnh báo việc miễn rủi ro tín dụng cho ngân hàng có thể làm giảm trách nhiệm thẩm định, giám sát và ảnh hưởng đến an toàn nợ công. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị đánh giá kỹ lưỡng tác động trước khi đưa vào áp dụng chính thức.

Ngoài ra, khoản 3, Điều 35 của dự thảo được sửa đổi theo hướng các khoản vay ODA và vay ưu đãi của Chính phủ không tính vào tổng mức dư nợ tín dụng của ngân hàng được ủy quyền cho vay lại. Tuy nhiên, ông Hoàng Thanh Tùng nhận định, quy định này chưa tương thích với Luật Các tổ chức tín dụng, vì luật hiện hành chỉ loại trừ các khoản vay từ nguồn vốn ủy thác mà ngân hàng không chịu rủi ro tín dụng.

Về cơ chế cấp phát và cho vay lại, dự thảo quy định các địa phương không nhận bổ sung cân đối từ ngân sách Trung ương sẽ được phép vay lại vốn ODA, trong khi các địa phương chưa tự cân đối ngân sách sẽ được cấp phát toàn bộ vốn vay.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cảnh báo, nếu áp dụng quy định này, có thể có tới 28 - 30 địa phương được cấp phát toàn bộ vốn ODA, dẫn đến nguy cơ vay vượt trần và gia tăng gánh nặng nợ công. Ông đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành, đồng thời trao quyền quyết định linh hoạt cho Chính phủ, căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội từng giai đoạn.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu Bộ Tài chính và cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát toàn diện dự thảo, bảo đảm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, tuân thủ Hiến pháp và phù hợp các cam kết quốc tế. Đồng thời, cần xử lý triệt để các vướng mắc trong huy động và trả nợ công, tạo hành lang pháp lý minh bạch cho các hoạt động vay và sử dụng vốn.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công phải đạt được hai mục tiêu đồng thời: Linh hoạt trong huy động vốn phục vụ phát triển, đáp ứng nhu cầu đầu tư công và chuyển đổi hạ tầng quốc gia và kiểm soát chặt chẽ rủi ro, bảo đảm an toàn nợ công và bền vững tài khóa quốc gia.

Ông Nguyễn Đức Hải cũng đề nghị nghiên cứu cơ chế giao Bộ Tài chính phê duyệt đề xuất vay vốn căn cứ kế hoạch vay nợ hàng năm, đồng thời đánh giá kỹ tác động khi cho phép địa phương vay lại hoặc cấp phát toàn bộ vốn ODA, nhằm bảo đảm sự cân đối giữa huy động vốn và nghĩa vụ trả nợ.

Việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công lần này được xem là bước điều chỉnh quan trọng trong quản trị tài chính quốc gia, nhằm nâng cao tính tự chủ cho địa phương, tạo điều kiện huy động vốn quốc tế, đồng thời tăng cường kiểm soát rủi ro nợ công trong dài hạn.

Khi được thông qua, Luật mới kỳ vọng sẽ thiết lập cơ chế quản lý nợ công hiện đại, linh hoạt nhưng vẫn bảo đảm kỷ luật tài khóa, góp phần xây dựng nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững - nền tảng quan trọng cho mục tiêu phát triển nhanh và ổn định của đất nước.

Văn Sơn