Hoàn thiện hàng lang pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp

Nâng cao trách nhiệm của các lực lượng thực thi pháp luật, góp phần bảo vệ tài nguyên rừng, phát triển lâm nghiệp bền vững

Một số khó khăn, vướng mắc

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, quá trình tổng kết thực tiễn thi hành Nghị định số 35/2019/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp đã phát hiện một số khó khăn, vướng mắc, bất cập chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu từ thực tiễn công tác quản lý, cụ thể như sau:

Đối với diện tích chưa thành rừng nhưng có cây rừng tái sinh bảo đảm khả năng tái sinh thành rừng chưa có chế tài xử lý. Do vậy, đề nghị xem xét mở rộng quy định xử phạt vi phạm đối với hành vi phá rừng trái pháp luật đối với diện tích đất chưa thành rừng nhưng có cây rừng tái sinh tự nhiên. Diện tích rừng hoặc diện tích có cây trồng chưa thành rừng tính bằng m2 hoặc ha; tuy nhiên, chưa quy định phương pháp xác định diện tích rừng bị thiệt hại.

Về hành vi lấn, chiếm rừng (Điều 7) còn quy định chung chung nên còn nhiều cách hiểu khác nhau; do vậy, đề nghị cần quy định rõ về hành vi lấn rừng là gì, chiếm rừng là gì để việc xử phạt vi phạm hành chính bảo đảm theo quy định.

Khoản 2 Điều 10 Nghị định 35/2019/NĐ-CP quy định: Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi đánh giá, cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững không đúng quy định của pháp luật về tiêu chí quản lý rừng bền vững. Mức xử phạt còn thấp, không có tính răn đe, đồng thời chưa phù hợp với mức độ, hành vi vi phạm.

Chưa có quy định xử lý đối với trường hợp chủ rừng không thực hiện xây dựng phương án khai thác gỗ rừng trồng trong rừng phòng hộ, rừng sản xuất do chủ rừng tự đầu tư dẫn đến khai thác không đúng theo đối tượng, điều kiện trong quy chế quản lý rừng phòng hộ.

Chưa có quy định áp dụng xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm hành chính trên diện tích rừng được quy hoạch sang loại rừng khác nhưng chưa chuyển loại rừng theo quy định pháp luật thì áp dụng xử phạt như đối với loại rừng tương ứng trước khi quy hoạch sang loại rừng khác, để đảm bảo áp dụng thống nhất giữa các địa phương và cơ quan chức năng và tương ứng với hành vi chuyển mục đích sử dụng rừng...

Do vậy, việc xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 35/2019/NĐ-CP là rất cần thiết nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, bảo đảm phù hợp với Luật Lâm nghiệp, Luật Xử lý vi phạm hành chính (sửa đổi, bổ sung năm 2025) và các luật có liên quan.

Đồng thời khắc phục những hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện Nghị định số 35/2019/NĐ-CP, bổ sung các hành vi vi phạm mới phát sinh, điều chỉnh mức xử phạt cho phù hợp, tăng tính răn đe, thống nhất cách hiểu và áp dụng giữa các địa phương, lực lượng chức năng.

Bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, phù hợp với điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương và các lực lượng thực thi pháp luật, góp phần bảo vệ tài nguyên rừng, phát triển lâm nghiệp bền vững.

Đảm bảo xử lý vi phạm gắn liền với khôi phục tài nguyên rừng

Dự thảo Nghị định quy định phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng trong lĩnh vực lâm nghiệp, bảo đảm thống nhất với Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, được sửa đổi, bổ sung năm 2020 và năm 2025, cũng như phù hợp với Luật Lâm nghiệp và các văn bản pháp luật có liên quan. Đồng thời, dự thảo quy định, làm rõ một số khái niệm, thuật ngữ chuyên ngành nhằm bảo đảm hiểu và áp dụng thống nhất.

Quy định các biện pháp khắc phục hậu quả nhằm đảm bảo xử lý vi phạm gắn liền với khôi phục tài nguyên rừng, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, chủ rừng, đồng thời tăng cường tính răn đe, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong quản lý, sử dụng rừng. Các biện pháp này bao gồm: buộc trồng lại rừng; buộc chi trả dịch vụ môi trường rừng (kể cả tiền lãi do chậm chi trả); thu hồi giấy chứng nhận, chứng chỉ vi phạm; và các biện pháp khác phù hợp với tính chất, mức độ vi phạm. Trong đó, quy định bắt buộc đối với hành vi phá rừng tự nhiên: tổ chức, cá nhân vi phạm phải trồng lại rừng bằng loài cây bản địa phù hợp với quy hoạch của địa phương, nhằm khôi phục hệ sinh thái, bảo đảm đa dạng sinh học, duy trì đúng chức năng rừng.

Quy định nguyên tắc áp dụng xử phạt cho các tình huống đặc thù trong lâm nghiệp, như: hành vi vi phạm xảy ra trên diện tích đã được quy hoạch sang loại rừng khác nhưng chưa có quyết định chuyển; hành vi gây thiệt hại đồng thời cho nhiều loại rừng hoặc nhiều loại lâm sản; tang vật vi phạm là loài thuộc các Danh mục, Phụ lục khác nhau; những trường hợp tạm giữ tang vật mà không thể niêm phong.v.v.. Những quy định này nhằm khắc phục vướng mắc trong thực tiễn áp dụng, bảo đảm tính công bằng, minh bạch và phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây.

Minh Hiển