Hoàn thiện hành lang pháp lý về quản lý kinh doanh đa cấp

Siết điều kiện hoạt động, tăng mức ký quỹ

Một trong những nội dung đáng chú ý nhất của dự thảo Nghị định sửa đổi là đề xuất tăng mức ký quỹ của doanh nghiệp bán hàng đa cấp từ 10 tỷ đồng lên 20 hoặc 50 tỷ đồng tùy theo quy mô. Đồng thời, cũng yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh năng lực tài chính, duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ và có quy trình minh bạch về hoa hồng, chi trả.

Ngoài ra, doanh nghiệp phải có sự hiện diện pháp lý và nhân sự tại địa phương nơi triển khai hoạt động, thay vì chỉ tập trung tại trụ sở chính. Điều này nhằm đảm bảo tính sát sao trong quản lý, giám sát và xử lý kịp thời các sai phạm.

Đại diện Bộ Công Thương cho biết, các sửa đổi lần này hướng đến việc sàng lọc doanh nghiệp yếu kém, không đủ năng lực và ngăn ngừa tình trạng “treo đầu dê bán thịt chó”, lợi dụng mô hình đa cấp để vận hành hệ thống đầu tư tài chính trá hình.

Theo đó, quy định đối với người tham gia bán hàng đa cấp sẽ phải trải qua kỳ kiểm tra kiến thức pháp luật nghiêm ngặt hơn, nếu không vượt qua, cá nhân sẽ không được phép tham gia bất kỳ công ty đa cấp nào trên toàn quốc. Thông tin từ Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho thấy, trong đợt kiểm tra kiến thức pháp luật bán hàng đa cấp vào tháng 6/2025, có đến hơn 90% người tham gia không đạt yêu cầu. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chuẩn hóa đào tạo, thi cử và cấp chứng nhận cho người bán hàng.

Cùng với đó, dự thảo cũng đề xuất 2 phương án, nâng mức ký quỹ tối thiểu lên 50 tỷ đồng (phương án 1), hoặc 20 tỷ đồng (phương án 2), vẫn giữ nguyên tỷ lệ 5% vốn điều lệ. Theo Bộ Công thương, việc nâng chuẩn ký quỹ là bước đi cần thiết, trong bối cảnh doanh thu trung bình của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp đã tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2018. Với quy mô hoạt động lớn, mạng lưới người tham gia đông đảo, các doanh nghiệp càng cần phải chứng minh khả năng tài chính đủ mạnh để thực hiện các nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh, đặc biệt là các nghĩa vụ trả thưởng, mua lại hàng hóa, hoàn tiền trong các trường hợp đặc biệt.

Lý giải sự điều chỉnh trên, đại diện Bộ Công Thương cho biết, điều này nhằm tăng cường trách nhiệm với người tham gia. Một số vụ việc bán hàng đa cấp bị khởi tố hình sự gần đây đã cho thấy số thiệt hại thực tế của người dân vượt xa mức ký quỹ 10 tỷ đồng, dẫn đến rủi ro mất trắng cho hàng nghìn người tham gia. Vì vậy, Bộ Công Thương cho rằng cần phải gia tăng điều kiện về năng lực tài chính đối với các doanh nghiệp mới gia nhập thị trường.

Bộ Công Thương đề xuất tăng ký quỹ đa cấp lên 50 tỷ đồng

Hoàn thiện thể chế phải đi đôi với thực thi hiệu quả

Nếu không thiết kế chính sách cẩn trọng, những doanh nghiệp làm ăn bài bản lại phải gánh thêm chi phí, trong khi các mô hình biến tướng có thể né tránh luật qua hình thức hợp tác đầu tư hoặc dùng nền tảng số.

Bà Trương Thị Nhi – Chủ tịch Hiệp hội Bán hàng đa cấp Việt Nam cho rằng: “Các đối tượng với nhiều thủ đoạn tinh vi, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết của nhiều người, đã lôi kéo được nhiều thành phần, nhất là các bạn trẻ gia nhập vào mạng lưới đa cấp phi pháp”.

Bà cho rằng, cần tăng cường truyền thông song song với thanh tra – kiểm tra, không nên chỉ trông chờ vào quy định hành chính.

Theo PGS. TS. Ngô Trí Long, dự thảo Nghị định mới đang hướng đến việc nâng chuẩn thị trường bán hàng đa cấp từ cả hai phía: chuẩn hóa điều kiện gia nhập và nâng cao năng lực tài chính. Những thay đổi này nếu được thông qua sẽ góp phần đáng kể vào việc thanh lọc thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, ngăn chặn các mô hình đa cấp trá hình, biến tướng. Trong bối cảnh các hình thức bán hàng trực tuyến phát triển mạnh mẽ, thị trường bán hàng đa cấp cần được giám sát chặt chẽ, minh bạch và chuyên nghiệp hơn bao giờ hết.

Để thị trường đa cấp chân chính phát triển, các chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng cơ chế chia sẻ chi phí thanh tra, kiểm tra giữa Trung ương và địa phương; công bố danh sách công ty đa cấp được cấp phép và vi phạm một cách định kỳ, công khai; chuẩn hóa đào tạo pháp luật cho người tham gia và áp dụng hệ thống sát hạch toàn quốc; tăng cường kiểm soát hoạt động trên nền tảng số, mạng xã hội nơi đang là điểm nóng cho các mô hình lách luật. Như vậy, việc sửa đổi Nghị định không chỉ là câu chuyện pháp lý, mà còn là một phép thử về năng lực điều hành, sự phối hợp giữa trung ương và địa phương, và tính chủ động của người dân trong việc tự bảo vệ mình.

Thái Thu