Hoàn thiện pháp luật thi hành án hình sự và lý lịch tư pháp

Mở rộng phạm vi điều chỉnh, tăng tính nhân đạo trong thi hành án

Các đại biểu cơ bản tán thành với tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, cho rằng việc sửa đổi toàn diện Luật Thi hành án hình sự năm 2019 là cần thiết, nhằm khắc phục những bất cập sau hơn 5 năm thi hành.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cho rằng, dự thảo đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, bao quát toàn bộ hoạt động thi hành các hình phạt và biện pháp tư pháp đối với cá nhân, pháp nhân thương mại. Đại biểu tán thành hướng mở rộng này, đồng thời đề nghị làm rõ ranh giới giữa thi hành án hình sự và thi hành biện pháp tư pháp, tránh chồng chéo giữa cơ quan tư pháp và hành chính.

Về nguyên tắc thi hành án, đại biểu đề nghị bổ sung quy định về bảo mật thông tin cá nhân và dữ liệu sinh trắc học của người chấp hành án, phù hợp với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 và Hiến pháp năm 2013. Bên cạnh đó, cần làm rõ cơ chế bảo vệ dữ liệu, tránh rủi ro vi phạm quyền riêng tư trong quá trình chuyển đổi số.

Đại biểu đồng tình với chủ trương giao Công an cấp xã chủ trì giám sát, giáo dục, quản lý người chấp hành án tại cộng đồng, song đề nghị quy định rõ trách nhiệm phối hợp giữa Công an và UBND cấp xã để tránh đùn đẩy, đặc biệt khi người chấp hành án tái phạm.

ĐBQH Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về quản lý giam giữ, đại biểu đề nghị bổ sung thẩm quyền trích xuất phạm nhân để khám chữa bệnh hoặc chăm sóc con nhỏ dưới 36 tháng tuổi đi cùng mẹ, phản ánh những vướng mắc thực tế tại các trại giam.

Dự thảo luật lần này cũng được đánh giá là có nhiều quy định nhân văn, bảo đảm quyền của người chấp hành án như: học nghề, khám chữa bệnh, thăm gặp trực tuyến khi có lý do bất khả kháng, được hiến mô, bộ phận cơ thể. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị quy định chặt chẽ điều kiện hiến mô, bộ phận cơ thể người, bảo đảm tính minh bạch, ngăn ngừa lạm dụng, xuyên tạc chính sách nhân đạo.

Toàn cảnh phiên thảo luận. Ảnh: Phạm Thắng

Các ý kiến cũng thống nhất cần cụ thể hóa tiêu chí đào tạo nghề gắn với nhu cầu tái hòa nhập, tạo cơ chế phối hợp giữa trại giam và doanh nghiệp, đồng thời minh bạch hóa quản lý quỹ lao động phạm nhân để tránh tiêu cực.

Bảo mật dữ liệu, tạo thuận lợi trong cấp lý lịch tư pháp

Đối với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, các đại biểu thống nhất về sự cần thiết sửa đổi, trong bối cảnh yêu cầu cải cách hành chính, chuyển đổi số và điều chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an.

ĐBQH Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) cho rằng, việc xây dựng cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp tập trung tại Cục Hồ sơ nghiệp vụ, Bộ Công an là phù hợp, song cần cơ chế giám sát độc lập và bảo mật dữ liệu để tránh lạm quyền, truy cập trái phép. Đại biểu đề nghị bổ sung quy định về phân quyền truy cập, ghi nhận truy cập và chế tài xử lý vi phạm nhằm bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Về Phiếu lý lịch tư pháp, đại biểu cho rằng hiện nay đang tồn tại tình trạng yêu cầu tràn lan Phiếu số 1, số 2 trong nhiều thủ tục hành chính. Do đó, cần giao Chính phủ ban hành danh mục cụ thể các trường hợp bắt buộc nộp Phiếu và nghiêm cấm yêu cầu ngoài danh mục để giảm gánh nặng cho người dân.

Đối với Phiếu lý lịch tư pháp số 2, dự thảo đã thu hẹp quyền yêu cầu, chỉ cho phép sử dụng khi có sự đồng ý của cá nhân, thể hiện tiến bộ trong bảo vệ bí mật đời tư. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị bổ sung ngoại lệ đối với các trường hợp an ninh, quốc phòng, nhập cư hoặc theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, để bảo đảm tính khả thi trong thực tiễn.

ĐBQH Trần Hồng Nguyên (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Trần Hồng Nguyên (Lâm Đồng) nêu ý kiến về thủ tục cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người Việt Nam ở nước ngoài, chỉ ra nhiều vướng mắc trong việc nộp hồ sơ trực tuyến qua VNeID và khó khăn khi phải đến trực tiếp cơ quan đại diện ngoại giao. Đại biểu kiến nghị nghiên cứu bổ sung cổng dịch vụ trực tuyến dành riêng cho kiều bào, cho phép nộp hồ sơ, đóng lệ phí và nhận kết quả trực tuyến, bảo đảm thuận tiện nhưng vẫn an toàn thông tin.

Theo các đại biểu, việc sửa đổi đồng bộ hai luật này là bước đi quan trọng trong hoàn thiện thể chế, bảo đảm quyền con người, cải cách tư pháp và chuyển đổi số, hướng tới nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, phục vụ tốt hơn người dân và xã hội.

Diệp Anh