Hoàn thiện thể chế để đáp ứng yêu cầu phát triển Thủ đô trong giai đoạn mới

Quang cảnh Hội thảo.

Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Nguyễn Hồng Tuyến phát biểu khai mạc Hội thảo.

Vụ trưởng Vụ Pháp luật Đinh Dũng Sỹ đề xuất bỏ HĐND cấp quận, huyện và giữ lại HĐND cấp phường, xã.

Đây là hội thảo đầu tiên của Bộ Tư pháp liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô nhằm đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội, đáp ứng nguyện vọng, mong muốn phát triển Thủ đô của nhân dân cả nước.

Có cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội cho Thủ đô

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Nguyễn Hồng Tuyến cho biết, sau 9 năm thi hành, Luật Thủ đô năm 20212 và các văn bản quy định chi tiết của Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương và thành phố (TP) được ban hành đã góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của chính quyền và Nhân dân TP về vị trí, vai trò và định hướng xây dựng, phát triển Thủ đô. Các cơ chế, chính sách được ban hành đã và đang từng bước đi vào cuộc sống, có tác động tích cực tới sự phát triển kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước trên địa bàn Thủ đô.

Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, việc tổ chức thi hành Luật Thủ đô và các văn bản quy định chi tiết thi hành còn chưa đạt được kết quả như mong muốn. Vì vậy, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 với 8 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu. Trong đó, có giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về Thủ đô với cơ chế, chính sách phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển Thủ đô trong giai đoạn mới.

Cụ thể, sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô với các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội cho Thủ đô; đẩy mạnh cải cách hành chính, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô trên một số lĩnh vực. Sớm tổng kết mô hình thí điểm việc thực hiện để khắc phục những hạn chế, yếu kém.

Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Nguyễn Hồng Tuyến phát biểu khai mạc Hội thảo.

Để tham mưu cho Chính phủ lập đề nghị xây dựng Luật Thủ đô sửa đổi, Bộ Tư pháp đã phối hợp với UBND TP Hà Nội đánh giá kết quả thi hành Luật Thủ đô; tổng kết thực tiễn thi hành và đề xuất hoàn thiện, đánh giá tác động chính sách. Còn với Hội thảo chuyên đề này, ông Tuyến nhấn mạnh Bộ Tư pháp mong muốn tham vấn các ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý nhiều kinh nghiệm để tiếp tục làm sáng tỏ những vấn đề có ý kiến khác nhau về chủ đề Hội thảo, từ đó hoàn thiện báo cáo đánh giá tác động chính sách cho việc lập đề nghị trình Chính phủ xem xét, thông qua vào cuối năm 2022.

Đề xuất thành lập thành phố trong thành phố

Liên quan đến chủ đề Hội thảo, báo cáo nghiên cứu của Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật đề xuất mô hình tổ chức chính quyền Thủ đô theo hướng không tổ chức HĐND ở quận, huyện, thị xã, phường.

Chính quyền Thủ đô được quyết định các vấn đề: Điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn cơ quan chuyên môn thuộc UBND Thủ đô; thành lập một số cơ quan chuyên môn đặc thù cấp TP và cấp huyện. Tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách HĐND TP, đảm bảo mỗi TP, quận, huyện, thị xã sẽ có ít nhất một đại biểu chuyên trách. Ban hành các biện pháp hành chính hoặc biện pháp ngăn chặn hành vi vi phạm hành chính đối với 3 lĩnh vực: đất đai, xây dựng, phòng cháy, chữa cháy. Thường trực HĐND TP được quyết định một số vấn đề (phòng chống thiên tai, dịch bệnh, đầu tư công, những vấn đề cấp bách khác…) giữa hai kỳ họp…

Về thu hút, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển Thủ đô, báo cáo của Vụ kiến nghị Hà Nội được quy định việc tuyển dụng thẳng những người có tài năng, năng lực, trình độ cao về giáo dục - đào tạo, y tế, văn hóa, nghệ thuật, thể thao, khoa học công nghệ vào làm việc ở các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc Thủ đô. TP được quy định việc ký hợp đồng và quyết định mức lương, chế độ đãi ngộ theo cơ chế thỏa thuận đối với một số vị trí việc làm trong các cơ quan, đơn vị của Thủ đô cần có sự đảm nhiệm của người có năng lực, kinh nghiệm và trình độ cao…

Vụ trưởng Vụ Pháp luật Đinh Dũng Sỹ đề xuất bỏ HĐND cấp quận, huyện và giữ lại HĐND cấp phường, xã.

Tại Hội thảo, Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) Đinh Dũng Sỹ đề xuất thêm một phương án khác về mô hình tổ chức chính quyền là bỏ HĐND cấp quận, huyện và giữ lại HĐND cấp phường, xã. Bởi theo quan điểm của ông là chúng ta không nên buông cơ sở và cấp xã, phường là cấp cơ sở, là nơi gần dân nhất, sát dân nhất, cần phải nắm, mà HĐND cấp TP thì ở xa cấp xã, phường. Mặt khác, cấp huyện chỉ là cấp trung gian, HĐND TP dễ gần và dễ giám sát hơn. Đặc biệt, ông đề nghị cần có trao đổi về việc thành lập TP trong TP, tương tự như TP Hồ Chí Minh. Trường hợp có TP trong TP thì cơ quan HĐND nên tổ chức thành 3 cấp: cấp TP, cấp TP trong TP và cấp phường.

Đồng tình với nhiều đề xuất phân cấp, phân quyền cho Thủ đô, nhưng ông Sỹ cho rằng cần cân nhắc việc Thường trực HĐND được quyết định một số vấn đề giữa hai kỳ họp. Ông phân tích, cần tăng tính chuyên nghiệp cho HĐND bằng cách tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách, hoạt động thường xuyên hơn (có thể là mỗi quý một kỳ họp). Như vậy sẽ bảo đảm nguyên tắc hoạt động của HĐND TP tốt hơn là trao cho Thường trực HĐND các quyền trên (trừ các vấn đề có tính cấp bách, đột xuất).

Bên cạnh tán thành về trao quyền tự chủ cho TP trong thu hút, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao, ông Sỹ cũng kiến nghị cơ chế ngân sách đặc thù cho Thủ đô, ít nhất là cho phép tỷ lệ phân chia giữa ngân sách Trung ương với ngân sách địa phương đối với Hà Nội phải cao hơn so với quy định chung và Hà Nội được để lại toàn bộ số vượt thu của năm sau so với số thu của năm trước (không phải so với dự toán).

Từ thực tiễn địa phương, Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP Hà Nội Nguyễn Chí Đoàn chia sẻ những kết quả đạt được, những hạn chế, khó khăn trong thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH14 của Quốc hội về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại TP Hà Nội. Để thí điểm quản lý mô hình chính quyền đô thị TP đạt được hiệu lực, hiệu quả, Hà Nội đề xuất các cơ quan chức năng ở Trung ương bổ sung quy định phụ cấp đối với Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND phường, nâng mức phụ cấp công vụ đối với công chức phường, nghiên cứu đề xuất tăng mức phụ cấp đối với đội ngũ người hoạt động không chuyên trách ở phường và tổ dân phố; tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về việc liên thông, điều động giữa công chức phường và công chức quận…

Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương Phan Trung Tuấn cho rằng, cần tư duy lại cách thức thiết kế quy định hiện hành vốn mang tính nhỏ lẻ, chưa có tính tổng thể. Chúng ta cần đề xuất những cơ chế, chính sách mạnh dạn hơn nữa để gỡ được các điểm nghẽn, tạo điều kiện cho Hà Nội phát triển bứt phá. Ông Tuấn cũng không đặt nặng vấn đề có hay không HĐND mà cơ chế hoạt động của HĐND như thế nào để bảo đảm hiệu quả thực tế.

Hà Uyên