HOẠT ĐỘNG GIẢI TRÌNH CÓ VAI TRÒ QUAN TRỌNG TRONG THỰC HIỆN CHỨC NĂNG GIÁM SÁT TẠI CỦA ỦY BAN TƯ PHÁP

Giám sát của cơ quan dân cử là hoạt động mang tính chất quyền lực nhà nước, được tiến hành bởi chủ thể là các cơ quan dân cử đối với tổ chức, cá nhân được pháp luật quy định.

Theo quy định của Hiến pháp và Luật tổ chức Quốc hội, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, chủ thể thực hiện thẩm quyền giám sát của Quốc hội bao gồm: Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và bại biểu Quốc hội. Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước.

Theo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân thì “Giám sát” là việc chủ thể giám sát theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình, xử lý theo thẩm quyền hoặc yêu cầu, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý. Luật cũng quy định một trong những hình thức để cơ quan của Quốc hội thực hiện chức năng giám sát của mình đó là hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Hoạt động giải trình tại có vai trò quan trọng trong thực hiện chức năng giám sát của các cơ quan của Quốc hội

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà, hoạt động giải trình tại Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội có những vai trò quan trọng trong thực hiện chức năng giám sát của các cơ quan của Quốc hội.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà

Cụ thể, hoạt động giải trình là phương thức để các cơ quan của Quốc hội có thể thực hiện quyền lực của nhân dân trong việc “kiểm soát” hoạt động của các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước; Là một trong những công cụ hữu hiệu trực tiếp xem xét, đánh giá và chỉ ra những hạn chế, tồn tại của cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm giải trình trong thực thi nhiệm vụ, quyền hạn do pháp luật quy định; Hoạt động giải trình tác động tích cực đến nhận thức và trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan giải trình; Góp phần thúc đẩy cơ quan, tổ chức, cá nhân sớm vào cuộc giải quyết những vấn đề nổi cộm, bức xúc phát sinh từ đời sống xã hội, kịp thời bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cử tri và nhân dân.

Đồng thời, thông qua hoạt động giải trình giúp cơ quan của Quốc hội có thể đánh giá hiệu lực, hiệu quả của các văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành, qua đó từng bước kiến nghị xây dựng, hoàn thiện thể chế trong từng lĩnh vực cụ thể.

Bên cạnh các quy định tại Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 969/NQ-UBTVQH15 ngày 25/01/2024 hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội đã hướng dẫn cụ thể về nguyên tắc, phạm vi giải trình; tiêu chí lựa chọn vấn đề được giải trình, người được yêu cầu giải trình, người được yêu cầu tham gia giải trình; nguồn thông tin lựa chọn vấn đề được giải trình; trách nhiệm, quyền của người được yêu cầu giải trình, cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan; trình tự, thủ tục tổ chức hoạt động giải trình; thực hiện kết luận vấn đề được giải trình; theo dõi, đôn đốc, báo cáo việc thực hiện kết luận vấn đề được giải trình của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.

“Đây là văn bản quan trọng giúp Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội triển khai thực hiện thống nhất các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân khi tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà nhấn mạnh.

Việc tổ chức phiên giải trình tại Ủy ban Tư pháp ngày càng được chú trọng, có nhiều đổi mới.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà cũng nêu rõ: Xác định tổ chức hoạt động giải trình là một trong những hình thức giám sát quan trọng, trong những năm qua, Ủy ban Tư pháp luôn quan tâm phối hợp với các cơ quan hữu quan triển khai tổ chức phiên giải trình. Quá trình triển khai thực hiện hoạt động giải trình, Ủy ban Tư pháp luôn bám sát các quy định của Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Nhìn chung, việc tổ chức phiên giải trình tại Ủy ban Tư pháp ngày càng được chú trọng, có nhiều đổi mới, góp phần nâng cao trách nhiệm của các bộ, ngành Trung ương trong việc tổ chức thực thi Hiến pháp, pháp luật, đồng thời nâng cao tính minh bạch, công khai trong quá trình thực thi nhiệm vụ, giải quyết kịp thời những vấn đề “nóng”, mang tính thời sự, tạo chuyển biến tích cực trong công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực thuộc lĩnh vực Ủy ban Tư pháp phụ trách.

Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức phiên giải trình về việc chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người.

Sau mỗi phiên giải trình, Ủy ban Tư pháp đều ban hành Kết luận phiên giải trình, trong đó tập trung những đánh giá những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của cơ quan đối với vấn đề được yêu cầu giải trình. Đồng thời, bản kết luận cũng đưa ra những kiến nghị rất cụ thể đối với cơ quan, người có trách nhiệm giải trình và cơ quan, tổ chức có liên quan cần thực hiện.

Sau khi ban hành kết luận, Ủy ban Tư pháp quan tâm theo dõi, đôn đốc các cơ quan, tổ chức hữu quan thực hiện nội dung kiến nghị trong kết luận phiên giải trình. Trong một số trường hợp, việc đánh giá thực hiện kiến nghị trên được lồng ghép vào việc thẩm tra báo cáo công tác hằng năm trình ra Kỳ họp Quốc hội.

Phấn đấu mỗi năm tổ chức ít nhất một phiên giải trình tại phiên họp của Ủy ban Tư pháp

Để triển khai thực hiện quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và Nghị quyết số 969/NQ-UBTVQH15, trong Kế hoạch công tác năm 2024 của Ủy ban Tư pháp đã quyết định tổ chức phiên giải trình về “Một số vấn đề liên quan đến việc chấp hành pháp luật về tạm giữ, tạm giam” dự kiến vào tháng 9/2024, nhằm làm rõ về một số vấn đề liên quan đến việc thi hành tạm giữ, tạm giam, như: Việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật và hướng dẫn thi hành về thi hành tạm giữ, tạm giam; Một số vướng mắc, bất cập, khó khăn trong việc tổ chức thi hành tạm giữ, tạm giam; Việc chấp hành pháp luật về thi hành tạm giữ, tạm giam trong 03 năm (2021 – 2023).

Nhằm triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 969/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà cho biết, thời gian tới, Ủy ban Tư pháp tiếp tục xác định tổ chức phiên giải trình là một trong những hình thức giám sát quan trọng của Ủy ban Tư pháp và phấn đấu mỗi năm tổ chức ít nhất một phiên giải trình tại phiên họp của Ủy ban Tư pháp.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà, mỗi năm Ủy ban phấn đấu tổ chức ít nhất một phiên giải trình tại phiên họp của Ủy ban

Tổ chức nghiên cứu, quán triệt đầy đủ các quy định về tổ chức phiên giải trình theo quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và Nghị quyết số 969/NQ-UBTVQH15 ngày 25/01/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tiếp tục theo dõi, rà soát các thông tin nguồn để lựa chọn vấn đề được giải trình và đối tượng được yêu cầu giải trình theo quy định tại Điều 4 và Điều 5 của Nghị quyết số 969/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo đó, bảo đảm việc lựa chọn đúng, trúng, kịp thời những vấn đề phát sinh từ thực tiễn đời sống để tổ chức phiên giải trình, đồng thời có tính đến sự cân đối hài hòa giữa các lĩnh vực mà Ủy ban Tư pháp phụ trách khi quyết định việc lựa chọn vấn đề được giải trình.

Phát huy vai trò trách nhiệm của các thành viên Ủy ban Tư pháp và các đại biểu Quốc hội tham gia phiên họp giải trình; tăng cường sự phối hợp chặt chẽ và nâng cao tinh thần trách nhiệm của các đối tượng được yêu cầu giải trình.

Chú trọng vai trò tham gia của cơ quan thông tin đại chúng, làm tốt công tác định hướng tuyên truyền để hỗ trợ cho hoạt động giải trình tại Ủy ban Tư pháp nhằm đạt kết quả như mong muốn, truyền tải thông điệp và mục đích phiên giải trình đến với công chúng, góp phần thúc đẩy cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan sớm giải quyết những vấn đề đặt ra tại phiên giải trình. Cùng với đó, chú trọng việc theo dõi, đôn đốc và đánh giá việc thực hiện Kết luận phiên giải trình để có biện pháp hoặc kiến nghị phù hợp theo quy định của pháp luật....

Lan Hương