Hoạt động xuất khẩu sách của Việt Nam vẫn khiêm tốn
Hoạt động xuất khẩu sách của Việt Nam vẫn khiêm tốn, chủ yếu hướng tới Lào, Nhật Bản, Mỹ và Úc.
Ngày 5/12, Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội nghị tổng kết Công tác xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm giai đoạn 2023-2025.
Theo ông Nguyễn Ngọc Bảo - Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, hiện cả nước có 28 đơn vị được cấp phép kinh doanh xuất bản phẩm nhập khẩu, gồm 2 đơn vị chuyên ngành và 26 đơn vị có chức năng nhập khẩu.
Ông Nguyễn Ngọc Bảo - Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành.
Giai đoạn 2023-2025, thị trường xuất nhập khẩu xuất bản phẩm trong nước chịu tác động của hậu Covid-19 và biến động kinh tế toàn cầu khiến sức mua giảm. Tuy vậy, nhờ các chính sách hỗ trợ của Chính phủ, kinh tế dần phục hồi; hoạt động nhập khẩu xuất bản phẩm thích ứng nhanh, tăng cường kết nối với đối tác quốc tế. Dự báo năm 2025, tăng trưởng xuất nhập khẩu có thể đạt 30% so với 2 năm trước.
Nhu cầu sách ngoại văn tiếp tục tăng, đặc biệt trong giáo dục và nghiên cứu. Số lượng sản phẩm nhập khẩu đa dạng từ sách in đến ebook, audiobook, podcast, sách 3D… trong đó sách in vẫn chiếm 85% tổng lượng nhập khẩu. Tuy nhiên, mức độ sử dụng sách ngoại văn trong nước chưa cao; thị trường nhỏ, cạnh tranh gay gắt với thương mại điện tử; tình trạng in lậu, vi phạm bản quyền tiếp tục gây thiệt hại cho doanh nghiệp. Hoạt động xuất khẩu sách của Việt Nam vẫn khiêm tốn, chủ yếu hướng tới Lào, Nhật Bản, Mỹ và Úc.
Trên thị trường quốc tế, xu hướng phục hồi diễn ra mạnh mẽ. Năm 2024, doanh thu ngành sách toàn cầu ước đạt 132 tỷ USD, tăng trưởng dự báo 4-5%/năm giai đoạn 2024-2029. Mỹ, Anh, Đức, Nhật Bản và Trung Quốc tiếp tục là các thị trường chủ lực. Quá trình số hóa như ebook, audiobook, print-on-demand và các nền tảng Kindle, Audible, Scribd mở ra nhiều cơ hội hợp tác cho các đơn vị Việt Nam.
Thách thức lớn của doanh nghiệp là biến động tỷ giá, chi phí vận chuyển tăng, chuỗi cung ứng gián đoạn do xung đột khu vực khiến thời gian giao hàng kéo dài. Lạm phát và giá cước vận chuyển quốc tế tăng cũng khiến giá sách ngoại văn tại Việt Nam đội lên đáng kể.
Trong nước, vi phạm bản quyền, sách lậu, cả bản in và bản số vẫn diễn biến phức tạp. Công nghệ mới như AI hay xuất bản điện tử làm thay đổi mô hình tiêu dùng, tạo sức ép cho sách in truyền thống nhưng đồng thời mở ra hướng chuyển đổi số cho doanh nghiệp.
Trong 28 đơn vị được cấp phép, chỉ 19 đơn vị nhập khẩu thường xuyên. Tổng lượng nhập khẩu đạt 181.728 tên xuất bản phẩm với hơn 14,7 triệu bản, kim ngạch khoảng 65 triệu USD, chủ yếu từ Anh, Mỹ, Úc, Pháp, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Tại hội nghị, đại diện Fahasa cho rằng hoạt động xuất nhập khẩu xuất bản phẩm đã trải qua nhiều thay đổi về chính sách và đang đứng trước yêu cầu số hóa mạnh mẽ.
Doanh nghiệp này đề xuất:
- Đơn giản hóa thủ tục xác nhận hoạt động phát hành xuất bản phẩm điện tử.
- Loại bỏ các yêu cầu không cần thiết, giữ lại những điều kiện phục vụ kiểm soát nội dung và an toàn dữ liệu.
- Xây dựng cơ chế minh bạch cho quản lý xuất bản phẩm điện tử; tránh chồng chéo giữa các quy định.
- Đẩy nhanh kết nối dịch vụ công, đưa thủ tục đăng ký xuất bản phẩm nhập khẩu lên Cổng dịch vụ công quốc gia, giảm giấy tờ và rút ngắn thời gian xử lý.
- Tăng cường chống sách lậu, phối hợp giữa cơ quan quản lý - doanh nghiệp - lực lượng chức năng để bảo vệ bản quyền và thị trường sách chính thống.
- Hỗ trợ quảng bá xuất bản phẩm Việt Nam, mở rộng các hoạt động hội chợ sách, giao lưu bản quyền, kết nối đối tác nước ngoài để đẩy mạnh xuất khẩu.
Đại diện Alpha Books kiến nghị thêm 5 nhóm giải pháp:
1. Xem sách, gồm sách ngoại văn là hạ tầng giáo dục cần ưu tiên, xem xét ưu đãi thuế, phí; thúc đẩy chương trình tủ sách ngoại văn cho trường học - thư viện.
2. Chuẩn hóa quy trình thẩm định nội dung, tránh mỗi nơi hiểu một kiểu, ứng dụng công nghệ trong nộp hồ sơ, xin phép nhập khẩu.
3. Tăng cường bảo vệ bản quyền số, hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế phối hợp đa bên trong phát hiện - xử lý vi phạm; thiết lập quy trình phản hồi nhanh cho chủ sở hữu bản quyền.
4. Thiết lập cơ chế phối hợp công - tư, khuyến khích hình thành các CLB doanh nghiệp sách ngoại văn, hỗ trợ tổ chức hội sách quốc tế, kết nối với các viện văn hóa và đại sứ quán.
5. Xây dựng đường dây nóng phản ánh vi phạm bản quyền, mở rộng mô hình xử lý sách lậu để tiếp nhận phản ánh liên quan đến sách ngoại văn, ebook, audiobook.
Ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành.
Theo các doanh nghiệp, thị trường xuất nhập khẩu sách Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội mới về tri thức toàn cầu nhưng cũng đầy thách thức về cạnh tranh và tiêu chuẩn quốc tế. Ngành xuất bản Việt Nam có thể phát triển bền vững khi nâng cao chất lượng sản phẩm, chuẩn hóa quy trình, tăng liên kết và chủ động tiếp cận các cơ chế thương mại mới.
Sự hỗ trợ của cơ quan quản lý, đặc biệt là Cục Xuất bản, In và Phát hành, được đánh giá là yếu tố then chốt. Việc hoàn thiện chính sách, hướng dẫn chuyên môn, thúc đẩy xúc tiến bản quyền và hội chợ sách quốc tế sẽ góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, đưa xuất bản Việt Nam vươn ra thị trường thế giới.
Sau khi nghe ý kiến của các doanh nghiệp nhập khẩu xuất bản phẩm và đội ngũ làm công tác chuyên môn, ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cho biết, thời gian tới để thực hiện Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045, ngành xuất bản sẽ triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm.
Trước hết, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường công tác bảo vệ bản quyền xuất bản phẩm. Đồng thời, phải rà soát và đề xuất sửa đổi hệ thống pháp luật liên quan đến xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm, trong đó có Luật Xuất bản 2012.
Đề xuất cơ chế hỗ trợ thuế, tổ chức hội chợ sách quốc tế tại Việt Nam, đẩy mạnh quảng bá sách Việt Nam ra nước ngoài. Doanh nghiệp cần đầu tư công nghệ, mở rộng thị trường, đào tạo nhân lực và phát triển kênh phát hành sách ngoại văn.
Tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp nhập khẩu, nhà xuất bản, doanh nghiệp phát hành; đồng thời liên kết giữa các doanh nghiệp nhập khẩu để giảm chi phí, tránh rủi ro và nâng cao sức cạnh tranh.
