Bảo hiểm nông nghiệp 'đứng ngoài cuộc': Gánh nặng dồn lên ngân sách và nông dân

Bảo hiểm lúa và bảo hiểm trâu, bò chỉ có vài tỉnh tham gia

Theo Bộ Tài chính, chính sách bảo hiểm nông nghiệp hiện vẫn duy trì mức hỗ trợ cao, hộ nghèo và cận nghèo được ngân sách chi trả 90% phí bảo hiểm, còn các tổ chức, cá nhân sản xuất nông nghiệp không thuộc hai nhóm này được hỗ trợ 20%. Tuy vậy, kết quả triển khai lại khá hạn chế. Bảo hiểm cho cây lúa và bảo hiểm cho trâu, bò chỉ có vài tỉnh triển khai.

Bước sang giai đoạn 2022-2025, cả nước chỉ còn 1 tỉnh là Tuyên Quang (Hà Giang cũ) duy trì bảo hiểm nông nghiệp, nhưng chỉ áp dụng cho nuôi trâu, bò. Số hộ tham gia cũng giảm mạnh, từ 16.731 hộ với giá trị bảo hiểm 146 tỉ đồng giai đoạn 2019-2021 xuống còn 3.630 hộ với gần 71 tỉ đồng giá trị bảo hiểm. Tổng phí bảo hiểm cũng giảm từ gần 7 tỉ đồng (ngân sách hỗ trợ 5,72 tỉ) xuống 2,6 tỉ đồng (ngân sách hỗ trợ 2,3 tỉ).

Đại biểu Châu Quỳnh Dao (đoàn An Giang)

Thực trạng hạn chế của bảo hiểm nông nghiệp và rủi ro thiên tai lại một lần nữa được nêu tại Quốc hội. Đại biểu Châu Quỳnh Dao (đoàn An Giang) dẫn chứng đợt mưa lũ vừa qua tại Đắk Lắk, Gia Lai, Khánh Hòa, Lâm Đồng gây thiệt hại “trên 8.900 tỷ đồng”. Bà nói, dù Chính phủ và cộng đồng đã nỗ lực ứng phó nhưng “nhiều hộ gia đình, tài sản chắt chiu dành dụm cả một đời… chỉ trong một đêm đều tan theo dòng nước”, thậm chí “những sinh mệnh mất đi trong đó có những trẻ em”. Theo đại biểu, thiên tai không chỉ phá hủy cơ sở vật chất mà còn “làm đứt gãy cả một ước vọng về tương lai” ở những khu vực tổn thương nhất.

Bà Dao nhấn mạnh, giảm nghèo bền vững phải gắn với “tăng cường sức chống chịu của nhân dân trước thảm họa thiên tai”. Trong khi đó, chính sách tài chính mới đề cập tín dụng, mà chưa coi trọng công cụ bảo hiểm.

Đại biểu chỉ rõ tỷ lệ tham gia bảo hiểm ở Việt Nam cực thấp, bảo hiểm nhân thọ chỉ bao phủ 11-11,7% dân số. Đặc biệt bảo hiểm trong lĩnh vực nông nghiệp là lĩnh vực chịu nhiều đau thương nhất, trực tiếp nhất, nặng nề nhất mà 3 năm đầu phát động thì chỉ có 16.700 hộ trên 9 triệu hộ tham gia sản xuất nông nghiệp. Nguyên nhân là người dân chưa có đủ điều kiện để tham gia bảo hiểm.

Gánh nặng tài chính vẫn dồn lên ngân sách và người dân

Đại biểu Châu Quỳnh Dao chỉ ra nguyên nhân là do nhiều sản phẩm bảo hiểm hiện nay được thiết kế không bao phủ rủi ro dịch bệnh, nên “ví dụ như nuôi tôm bị ảnh hưởng cũng không được thụ hưởng”. Bên cạnh đó, mức chi trả hỗ trợ còn rất thấp, trong khi tổn thất do thiên tai thường “rất nặng nề và chi phí hỗ trợ cao”. Vì vậy, các doanh nghiệp bảo hiểm “không thiết tha, còn ngần ngại” tham gia phát triển sản phẩm.

Một nguyên nhân khác là dữ liệu về rủi ro và bản đồ rủi ro chưa đầy đủ, khiến việc định lượng, định tính mức độ thiệt hại và thiết kế sản phẩm bảo hiểm phù hợp thực tiễn gặp nhiều khó khăn. Chính những hạn chế này làm cho bảo hiểm không phát huy được ưu thế vốn có, không trở thành công cụ chia sẻ rủi ro hiệu quả.

Bà khẳng định: “Hệ quả, gánh nặng tài chính cuối cùng vẫn đặt vào ai? Chính là người dân chịu ảnh hưởng bởi vùng lũ, chính là ngân sách Nhà nước hàng năm phải chi trả hàng chục nghìn tỷ đồng”. Điều này tạo áp lực rất lớn, bởi “nguồn ngân sách không đủ đầu tư để tăng trưởng hai con số”.

Không chỉ vậy, nhiều ngân hàng buộc phải chấp nhận rủi ro, dẫn đến nợ xấu gia tăng, trong khi các tổ chức và cá nhân lại phải tổ chức nhiều hoạt động cứu trợ, kêu gọi hỗ trợ sau mỗi đợt thiên tai. Đây là những giải pháp tình thế, không thể giải quyết căn cơ nếu công cụ bảo hiểm chưa được hoàn thiện và áp dụng hiệu quả.

Hệ quả là bảo hiểm chưa phát huy được vai trò, khiến gánh nặng tài chính dồn lên người dân và ngân sách. Đại biểu cảnh báo: “Ngân sách nhà nước hàng năm phải chi trả hàng chục nghìn tỷ đồng”, tạo áp lực lên tăng trưởng và hệ thống ngân hàng.

Từ đó, bà đề nghị Quốc hội và Chính phủ hoàn thiện chính sách bảo hiểm, nâng mức hỗ trợ phí cho đồng bào dân tộc thiểu số lên 20-50% như mô hình Nhật Bản, Hàn Quốc. Tích hợp bảo hiểm vào hệ sinh thái tín dụng nông nghiệp, phát triển bảo hiểm vi mô chi phí thấp. Đồng thời yêu cầu doanh nghiệp thiết kế sản phẩm phù hợp và “giải quyết nhanh chế độ bảo hiểm cho người dân”.

Ánh Phương/VOV.VN