Hội Đua bò Bảy Núi: Nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer ở An Giang

Hội đua bò Bảy Núi ở An Giang. (Nguồn: TTXVN)

Hội Đua bò Bảy Núi được tổ chức vào dịp Lễ Sene Dolta hằng năm tưởng nhớ công lao ông bà, tổ tiên, một trong những ngày lễ lớn trong năm của đồng bào Khmer Nam Bộ nói chung và vùng Bảy Núi nói riêng.

Theo truyền thống, đồng bào Khmer rất sùng đạo Phật (Nam tông) nên vào dịp này, bà con đưa bò đến ruộng nhà chùa cày đất, chuẩn bị mùa vụ mới như một cách tích phước cho tổ tiên ông bà. Lâu dần, hoạt động này trở thành ngày hội văn hóa thể thao độc đáo duy chỉ có của đồng bào Khmer vùng Bảy Núi.

Hội Đua bò Bảy Núi không chỉ thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống đậm chất nhân văn của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ, mà ngày hội còn là một sân chơi thể thao, giải trí ý nghĩa cho người nông dân Khmer Bộ sau những giờ lao động vất vả trên đồng ruộng.

Ngày hội không chỉ gắn liền với phong tục cầu mong mưa thuận gió hòa, trúng mùa vụ và đời sống thêm sung túc mà còn thể hiện tinh thần hăng say lao động của đồng bào Khmer, làm cho ngày hội càng trở nên thiêng liêng, trang trọng.

Đây còn là sân chơi, nơi hưởng thụ văn hóa và tìm về truyền thống dân tộc có giá trị đặc biệt trong sự kết nối tính cộng đồng giữa người Kinh và người Khmer ngày càng bền chặt.

Các đôi bò bứt tốc về đích. (Ảnh: Công Mạo/TTXVN)

Hội Đua bò Bảy Núi năm 2025 sẽ diễn ra vào ngày 20/9 tại Khu Liên hợp Thể thao-Du lịch Tà Pạ-Soài Chek, xã Tri Tôn, tỉnh An Giang, với 64 đôi bò tham gia.

Đây là lần thứ 30 Hội Đua bò Bảy Núi được tổ chức với quy mô cấp tỉnh, cũng là lần đầu tiên được tổ chức sau khi sáp nhập tỉnh An Giang và Kiên Giang.

Các đôi bò tham gia tại Hội Đua bò Bảy Núi năm nay, đến từ các xã, phường trên địa bàn tỉnh An Giang (chủ yếu là các xã, phường thuộc vùng Bảy Núi) như: Tri Tôn, Ô Lâm, Vĩnh Gia, Cô Tô, Chi Lăng, Tịnh Biên.

Các đôi bò sẽ tranh tài theo thể thức bốc thăm, đua loại trực tiếp. Các đội tiếp tục thi đấu loại trực tiếp cho đến trận chung kết để tìm ra nhà vô địch. Ban tổ chức sẽ trao cúp, cờ, hiện vật và tiền thưởng cho các giải Nhất, Nhì, Ba, Tư, Khuyến khích cùng giải “Người điều khiển bò xuất sắc”.

Các đôi bò tham gia thi đấu được chủ bò đầu tư chăm sóc theo bí quyết riêng của mình. Các “Nài bò” (người điều khiển bò) đã mải mê tập luyện từ nhiều tháng nay để có thể giành được giải thưởng cao nhất.

Trước khi bước vào cuộc đua, các chủ bò bốc thăm chọn đôi bò đi trước, đi sau; thông thường đôi đi sau có phần ưu thế hơn; nếu trong khi đua, ở vòng hô, đôi bò nào chạy tạt ra khỏi đường đua, hoặc đôi bò sau dẫm lên giàn bừa (một tấm gỗ rộng 30cm, dài 90cm, bên dưới là răng bừa) của đôi bò đi trước sẽ bị loại; nhưng đến vòng thả, đôi bò sau chỉ cần giẫm lên giàn bừa của đôi bò trước là thắng cuộc.

Còn người điều khiển bò phải đứng thật vững nếu bị ngã hoặc rơi ra khỏi giàn bừa trong quá trình đua cũng xem như thua cuộc.

Ở vòng hô - vòng đi chậm, các "nài bò" (người điều khiển bò) thể hiện sự khéo léo khi để đôi bò đi đúng đường đua và không đạp lên bừa của đôi bò đi trước. (Ảnh: Công Mạo/TTXVN)

Bước vào tranh tài, hai đôi bò sẽ thi đấu theo thể thức một vòng hô và một vòng thả (“vòng hô” - là vòng để cho các đôi bò làm quen với sân đua để lấy trớn; “vòng thả” - là khi có hiệu lệnh của trọng tài, người điều khiển bò dùng cây xà-lul - là một khúc gỗ tròn vừa tay độ 3cm, đầu có tra cây đinh nhọn kích vào mông 2 con bò của mình, để đôi bò vận hết sức lực để băng về đích), chọn đôi bò thắng cuộc vào vòng thi đấu tiếp theo. Đôi bò giành chức vô địch phải tham gia tất cả các vòng thi đấu và loại từng “đối thủ” cạnh tranh trực tiếp.

Sau khi Lễ hội Đua bò Bảy núi kết thúc, mọi người sẽ không làm thịt hay bán chúng mà giữ lại như một tài sản quý giá để gia đình gìn giữ, chăm sóc và thêm tự hào về chiến thắng đã đạt được.

Ngoài Hội đua bò Bảy Núi, còn có các chương trình văn nghệ, hoạt động triển lãm, quảng bá một số hình ảnh của địa phương và của tỉnh, tổ chức các trò chơi dân gian của đồng bào dân tộc Khmer.

Bên cạnh đó, xã Tri Tôn trưng bày các sản phẩm là đặc sản của địa phương, như gạo sữa Bảy Núi, đường thốt nốt, tinh dầu chúc..., giới thiệu nhiều món ăn truyền thống đặc trưng của vùng đất Bảy Núi, như: gà đốt Ô Thum, ếch nướng, đu đủ đâm, bò nướng... và các loại chè thốt nốt, bánh bò thốt nốt, bánh cà tum.

Qua 29 lần tổ chức, Hội đua bò Bảy Núi trở thành nét văn hóa độc đáo của cộng đồng vùng Bảy Núi ở xã Tri Tôn, thu hút sự quan tâm của du khách, là điểm nhấn trong hoạt động du lịch vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và cả nước.

Với những giá trị độc đáo, năm 2016, Hội đua bò Bảy núi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi Vật thể cấp Quốc gia.

Ngày 27/2/2020, Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang (cũ) đã ban hành quyết định phê duyệt đề án bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Hội đua bò Bảy Núi (2020-2025).

Nội dung cơ bản của đề án gồm nghiên cứu, sưu tầm, kiểm kê và số hóa tư liệu; phục hồi các dạng thức thực hành và nghi lễ liên quan; xây dựng bộ tiêu chí bảo tồn giống bò đua, kỹ thuật chăm sóc bò đua, kỹ năng huấn luyện, điều khiển bò./.

(Vietnam+)