Hối hận khi đỗ đại học

“Đỗ nguyện vọng vào DAV nhưng mình cảm thấy không còn hào hứng nữa. Đỗ rồi mình mới nhận ra hóa ra mình không thực sự thích trường đến mức đó, bây giờ cảm thấy hối hận vì đã không suy nghĩ thật kỹ trước khi đặt nguyện vọng và muốn thi lại. Nhưng mình lại thấy tiếc vì điểm thi năm nay cũng khá ổn, làm sao đây mông lung quá”.

Đây là tâm sự của một tài khoản được chia sẻ trên mạng xã hội Threads. Ở phần bình luận, một số người cũng bày tỏ chung tâm trạng khi đậu đại học nhưng cảm thấy không hề vui vẻ.

Không riêng trường hợp nêu trên, những ngày vừa qua, khi các trường công bố điểm chuẩn, mạng xã hội xuất hiện nhiều bài viết chia sẻ về việc hối hận khi chọn sai nguyện vọng. Một thí sinh thậm chí bày tỏ hoang mang khi điền nguyện vọng theo tư vấn của ChatGPT, cuối cùng lại đậu một đại học tư thục ở TP.HCM, trong khi thí sinh này sống ở miền Bắc.

Vì sao thí sinh đậu nhưng không vui?

Bàn về tình trạng thí sinh hối hận ngay khi nhận tin đậu đại học, thầy Vũ Khắc Ngọc, giáo viên tại Hà Nội, cho rằng nguyên nhân sâu xa nằm ở khoảng trống lớn trong công tác hướng nghiệp.

Hiện nay, ở Việt Nam, việc hướng nghiệp chưa được chú trọng đúng mức, cả từ phía hệ thống giáo dục, các cơ sở đào tạo, gia đình và chính học sinh. Thói quen phổ biến của nhiều em là sau khi có điểm thi mới bắt đầu “ướm” xem mình có thể đỗ vào trường nào, thay vì tìm hiểu ngành nghề phù hợp với năng lực và định hướng bản thân.

Loạt bài đăng bày tỏ sự hối hận sau khi biết kết quả xét tuyển đại học.

Là giáo viên, bản thân thầy Ngọc từng được nhiều trường mời đến chia sẻ về hướng nghiệp, nhưng phần lớn chỉ tổ chức cho học sinh lớp 12, thậm chí đến khi học sinh đã học đến kỳ 2 lớp 12 mới thực hiện.

Nội dung các buổi tư vấn cũng chủ yếu xoay quanh tuyển sinh, cách điền nguyện vọng, xét tuyển, ít khi đi sâu vào việc lựa chọn ngành nghề. Đây chính là lý do nhiều thí sinh đặt nguyện vọng “để đậu đại học”, dẫn đến tình trạng trúng tuyển nhưng không hứng thú học tập.

Bên cạnh đó, sự thiếu thông tin và thiếu định hướng từ sớm cũng là nguyên nhân quan trọng. Nói về trường hợp thí sinh dùng ChatGPT để điền nguyện vọng, ông Ngọc nói điều này cho thấy thí sinh có thái độ chưa nghiêm túc với quyết định quan trọng bậc nhất của cuộc đời.

“Bốn năm đại học là quãng thời gian đẹp nhất của tuổi trẻ, và sau đó các em sẽ phải dành 30-40 năm để gắn bó với công việc đã chọn. Lựa chọn ngành nghề, trường đại học không chỉ quyết định tương lai sự nghiệp mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống, thậm chí cả những mối quan hệ sau này. Vì vậy, đây là quyết định đặc biệt quan trọng, đòi hỏi sự đầu tư nghiên cứu nghiêm túc”, thầy nhấn mạnh.

Trong khi đó, theo bà Phạm Chi, chuyên viên hướng nghiệp, thạc sĩ Tâm lý học đường, nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thí sinh trúng tuyển đại học nhưng lại hối hận hoặc muốn bỏ học.

Trước hết là tâm lý FOMO (nỗi sợ bỏ lỡ), nhiều em có điểm cao nhưng không dám nộp nguyện vọng ngay sau khi có kết quả, lo sợ sẽ “thiệt” so với bạn bè. Một số khác chọn trường theo xu hướng, bất chấp ngành học, đến khi đỗ rồi mới nhận ra bản thân không thực sự muốn hoặc không phù hợp với ngành đó.

Nguyên nhân sâu xa hơn được bà Phạm Chi chỉ ra là việc học sinh chưa tìm hiểu kỹ về ngành học, đề án tuyển sinh cũng như chưa có định hướng nghề nghiệp rõ ràng ngay từ đầu.

Trong quá trình tư vấn cho học sinh và phụ huynh, bà nhận thấy hầu hết cha mẹ cũng cần được đồng hành vì nhiều cha mẹ chưa nắm rõ chương trình mới, lại thường có xu hướng áp đặt, khuyên con chọn những nghề được cho là “an toàn”. Tuy nhiên, ngay cả những lựa chọn tưởng chừng an toàn nhất cũng không đảm bảo chắc chắn trong bối cảnh thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động.

Nỗi sợ bỏ lỡ có thể khiến thí sinh chạy theo những ngành học không phù hợp. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Bà Chi cũng cho rằng việc học sinh chọn ngành “hot” là tâm lý dễ hiểu, bởi nó thường gắn với hai yếu tố: Trường uy tín và cơ hội việc làm. Truyền thông có ảnh hưởng lớn trong việc tạo ra xu hướng, nhưng không thể đổ lỗi hoàn toàn cho truyền thông.

Dù vậy, bà Chi vẫn thẳng thắn nhìn nhận tình trạng nhiều học sinh dễ dàng nghe theo lời khuyên của “chuyên gia TikTok” thay vì tham khảo từ nguồn thông tin chính thống.

Thêm vào đó, tình trạng FOMO khiến học sinh đăng ký nguyện vọng trong tâm thế “đến đâu hay đến đó”, ít dành thời gian tìm hiểu nghiêm túc. Đến giai đoạn cuối, nhiều em hoang mang, cuống quýt và đặt nguyện vọng một cách vội vàng, dẫn đến việc không hiểu ngành học, không biết ra trường làm gì, từ đó dễ bỏ học hoặc thi lại.

Tương tự, thầy Vũ Khắc Ngọc cũng nói rằng trong bối cảnh mạng xã hội tràn ngập thông tin, học sinh dễ bị cuốn theo những ngành nghề “hot”, được coi là xu hướng. Tuy nhiên, việc lựa chọn không nên chạy theo trào lưu mà cần xuất phát từ năng lực, tính cách và sở thích của chính mình, càng không nên nghe theo những clip “ngành hot lương trăm triệu” trên TikTok.

“Các em mới là người trực tiếp đi học, đi làm. Do đó, yếu tố quan trọng nhất vẫn là bản thân có phù hợp với ngành học và nghề nghiệp đó hay không”, thầy giáo nhấn mạnh.

Có nên bỏ nguyện vọng để thi lại?

Nói thêm về việc chọn ngành, thầy Ngọc khuyên rằng học sinh không nên chỉ dựa vào lời khuyên hay tư vấn từ bên ngoài mà cần soi chiếu với chính năng lực, tính cách và đặc điểm tâm lý của bản thân để xem có phù hợp với công việc sau này hay không. Bên cạnh đó, các yếu tố về nguồn lực gia đình, bao gồm tài chính, truyền thống nghề nghiệp hay các mối quan hệ hỗ trợ, cũng là căn cứ quan trọng trong quá trình lựa chọn.

Bà Phạm Chi phân tích nguyên nhân và khuyên thí sinh không nên vội từ bỏ kết quả trúng tuyển. Ảnh: NVCC.

Xu hướng ngành nghề hay nhu cầu xã hội chỉ nên được coi là thông tin tham khảo. Ông chỉ ra một thực tế cho thấy rất khó tìm được nguồn dữ liệu đáng tin cậy, trong khi thị trường lao động lại biến động nhanh và khó dự đoán.

“Đừng quá tin vào những nghề ‘hot’, bởi các trào lưu có thể sớm qua đi”, thầy Ngọc nhấn mạnh, đồng thời lưu ý việc chọn ngành và chọn trường đều quan trọng. Nếu chọn một ngành xu hướng nhưng học ở trường ít uy tín, sinh viên sẽ khó cạnh tranh khi ra trường. Ngược lại, vào một trường danh tiếng nhưng chọn ngành không phù hợp với năng lực, người học cũng sẽ gặp khó khăn cả trong học tập lẫn công việc sau này.

Về việc thí sinh hối hận với ngành đã trúng tuyển, thầy giáo tin rằng cảm xúc có thể thay đổi nhanh chóng, thậm chí chỉ sau một cuộc trò chuyện. Điều quan trọng hơn là học sinh cần cân nhắc kỹ lưỡng và có trách nhiệm với lựa chọn của mình.

Với những em chưa hài lòng về nguyện vọng đã trúng tuyển, các bạn có thể nghĩ đến việc thi lại. Tuy nhiên, việc này cần tính toán cẩn trọng, bởi con đường sự nghiệp không phải lúc nào cũng đi đúng như kế hoạch ban đầu, mà đôi khi còn chịu ảnh hưởng từ yếu tố cơ duyên.

“Hãy thử dấn thân, trải nghiệm và học cách yêu lựa chọn của mình,” thầy Ngọc khuyên.

Trong khi đó, bà Phạm Chi khuyên thí sinh trước hết cần bình tĩnh nhập học, không nên quá lo lắng hay nóng vội.

Hai năm đầu đại học chủ yếu là kiến thức nền tảng và đại cương, từ năm thứ ba mới đi sâu vào chuyên môn. Lúc đó, nếu cảm thấy cần thiết, sinh viên hoàn toàn có thể học thêm văn bằng hai hoặc đăng ký các tín chỉ phụ để rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp.

“Quan trọng nhất trong giai đoạn hiện tại là làm quen với phương pháp học tập ở bậc đại học, vốn khác xa so với phổ thông. Khi thích nghi được, các em sẽ có nhiều lựa chọn hơn cho tương lai”, bà Chi nhấn mạnh.

Thái An