'Hồi sinh' di tích hồ Hữu Tiệp

Ðơn vị thi công cẩu xác máy bay B52 ra khỏi hồ Hữu Tiệp để thực hiện công tác bảo dưỡng.

Trong trận Ðiện Biên Phủ trên không tháng 12-1972, quân và dân ta đã bắn rơi nhiều "pháo đài bay" B52 của Mỹ, trong đó một chiếc rơi xuống hồ Hữu Tiệp (phường Ngọc Hà, quận Ba Ðình). Sau gần 50 năm ngâm trong hồ, xác chiếc máy bay đã hư hỏng nặng nề. Vừa qua, UBND quận Ba Ðình đã quyết định đầu tư Dự án tu bổ, tôn tạo hồ Hữu Tiệp, để các thế hệ mai sau tiếp tục được chứng kiến chứng tích về chiến thắng của quân và dân ta.

Những ngày này, các nhà khoa học cùng các thành viên đơn vị thi công Dự án tu bổ, tôn tạo hồ Hữu Tiệp (phường Ngọc Hà, quận Ba Ðình) đang thống kê, bảo quản từng hiện vật sau khi trục vớt xác chiếc máy bay B52 và khai quật nhiều hiện vật liên quan dưới lòng hồ. Hồ Hữu Tiệp là một di tích đặc biệt. Cuối năm 1972, Mỹ đã tiến hành đợt tập kích đường không vào Hà Nội và các tỉnh phía bắc bằng những chiếc "pháo đài bay" B52. Với quyết tâm của quân và dân ta, nhiều máy bay B52 đã bị bắn hạ. Trong đó, đêm 27-12-1972, một chiếc máy bay B52 của Mỹ bị Trung đoàn 285 tên lửa phòng không bắn trúng, đã rơi xuống hồ Hữu Tiệp. Hồ Hữu Tiệp đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử quốc gia, nơi ghi dấu chiến công oai hùng của quân và dân Thủ đô trong 12 ngày đêm diễn ra chiến dịch "Ðiện Biên Phủ trên không" năm 1972. Sau 50 năm nằm trong nước và bùn, xác máy bay B52 - chứng tích về một thời oanh liệt đã bị xuống cấp. Phần kết cấu hợp kim nhôm, gang đúc, sắt, i-nốc… bị giòn, bị tạp chất ăn mòn, sủi trắng; các chất liệu cao-su, vải bạt, thủy tinh, nhựa… bị nấm mốc, nứt, phong hóa, hư hại cấu trúc vật lý. Bởi vậy, sau khi trục vớt và khai quật để tìm kiếm những hiện vật liên quan, các nhà khoa học phải kiểm kê, thực hiện công tác bảo quản một cách tỉ mỉ để bảo đảm lưu giữ các hiện vật. Cùng với đó, cảnh quan của hồ Hữu Tiệp sau nhiều năm không được tôn tạo cũng xuống cấp, cần được cải tạo.

Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng quận Ba Ðình Phạm Minh Hoàng cho biết: "Chỉ còn hơn một năm nữa là đến dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng Ðiện Biên Phủ trên không. Do đó, quận Ba Ðình chủ trương tu bổ, tôn tạo hồ Hữu Tiệp, nhất là xác chiếc máy bay B52, để di tích tiếp tục là nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, đồng thời thu hút đông đảo công chúng và du khách trong, ngoài nước tới tìm hiểu lịch sử. Trong đó, phần việc bảo quản, trưng bày tại chỗ mảnh xác máy bay B52 được đánh giá là khá phức tạp. Công tác duy tu, tôn tạo hiện vật xác máy bay B52 sẽ được triển khai theo phương pháp bảo quản cơ học và bảo quản trị liệu, với các bước: Làm sạch, loại bỏ tạp chất; sấy khô, gia cố, tăng độ bền vững; tạo lớp màng phủ; phủ sơn chống ăn mòn, kéo dài tuổi thọ... Các mảnh di vật khác tìm được trong quá trình khảo cổ cũng được bảo dưỡng, tính toán để phục vụ trưng bày". Sau khi hoàn thành công tác tu bổ, xác máy bay sẽ được trả về vị trí cũ, nhưng được xây bệ đỡ để đặt lên, thay vì nằm nửa chìm, nửa nổi dưới hồ như trước đây. Ðối với không gian hồ Hữu Tiệp, quận Ba Ðình cũng đang tiến hành các hạng mục nạo vét bùn lòng hồ; tôn tạo tường rào, kè quanh hồ, bao gồm: phá dỡ và xây lại 34,6 m kè đá hộc; 152,2 m tường rào, lan can đỉnh kè, cửa, thang xuống hồ, tạo không gian sạch đẹp, phục vụ cho nhu cầu tham quan, học tập của khách trong nước và quốc tế.

Đánh giá về quá trình tu bổ, tôn tạo, TS Phạm Quốc Quân, nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử cách mạng Việt Nam cho biết: "Việc bảo quản, xử lý hiện vật được đơn vị thi công thực hiện đúng quy trình, bảo đảm yếu tố khoa học. Tuy nhiên, khi cải tạo, tu bổ hồ Hữu Tiệp cần chú ý cải tạo hệ thống thoát nước sinh hoạt để không đổ xuống hồ, vận động người dân giữ gìn cảnh quan. Ðồng thời, quận nên có kế hoạch xây dựng nhà truyền thống về chiến thắng B52 tại khu vực hồ để giới thiệu những yếu tố liên quan". Trong cuộc họp đánh giá về việc tu bổ, tôn tạo di tích mới đây, đại diện chính quyền địa phương cũng đề xuất quận Ba Ðình sớm quan tâm xây dựng Nhà truyền thống chiến thắng B52 để tạo thuận lợi cho việc giới thiệu, quảng bá, cũng như giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Dự kiến, dự án tu bổ, tôn tạo hồ Hữu Tiệp kết thúc vào tháng 6-2021, sau đó công trình sẽ được bàn giao cho Phòng Văn hóa và Thông tin quận Ba Ðình để thực hiện công tác phát huy giá trị di sản, giáo dục truyền thống, phục vụ du khách tham quan. Sau đó, công tác duy tu, bảo dưỡng xác máy bay B52 sẽ được thực hiện định kỳ để lưu giữ được lâu dài.

Giang Nam