Hồi sinh những khu rừng lương thực Hawaii cổ xưa

Hòn đảo Maui thiên đường

Những hàng chanh leo lắt léo trên những triền cát lộng gió đã cạn kiệt do trồng mía hàng chục năm nay. Dòng chảy nông nghiệp đã làm nghẹt rặng đại dương và gây ra tình trạng thiếu nước, liên quan đến thực tế du lịch quá mức và hệ thống sưởi toàn cầu, đe dọa khả năng tồn tại trong tương lai của hòn đảo thiên đường Maui.

Kaipo Kekona, một nông dân Hawaii bản địa. Ảnh: The Guardian.

Từ 85% đến 90% thực phẩm ăn ở hòn đảo Maui hiện nay là từ nhập khẩu, trong khi các bệnh liên quan đến chế độ ăn uống hiện đang tăng vọt, và nhà nước phân bổ ít hơn 1% ngân sách cho nông nghiệp.

Bị ảnh hưởng bởi các đỉnh núi ngập nước mưa, Maui đã hứng chịu nhiều trận hạn hán lịch sử và những vùng đất bạc màu.

Anh Kaipo Kekona, 38 tuổi, người đã cùng vợ Rachel Lehualani Kapu hồi sinh vài mẫu đất nông nghiệp cằn cỗi thành những khu rừng lương thực màu mỡ trên một sườn núi, cho biết: “Chúng tôi tin rằng đất đai là thủ lĩnh, và con người chính là nô lệ phục vụ cho những mảnh đất”.

Trang trại của Kaipo Kekona đã được chuyển đổi từ đất nông nghiệp cằn cỗi thành một khu rừng lương thực dày đặc. Ảnh: The Guardian.

Đất ở Maui một lần nữa tràn đầy sức sống, với những con sâu ngoằn ngoèo và những con côn trùng nhiều màu bận rộn giữa các lớp rễ và lớp mùn. Khu rừng lương thực này mang đến cái nhìn thoáng qua về những khu rừng cổ đại đã phát triển trong hàng thiên niên kỷ trên những sườn núi này, cho đến khi bị đốt cháy để tạo ra đất trồng trọt - một bi kịch văn hóa và sinh thái được ghi lại trong các bài hát, câu ca và câu chuyện truyền thống ở Maui.

Hai vợ chồng anh đều là nông dân bản địa - những người lưu giữ kiến thức cổ xưa - và là một phần của phong trào chủ quyền đất đai và lương thực rộng lớn đang phát triển ở Hawaii.

Đó là một thách thức lớn. Những người nông dân Hawaii truyền thống không chỉ phải đối mặt với trận hạn hán lịch sử, lượng mưa thất thường và các mầm bệnh tự nhiên gây chết người, mà còn cả sự thống trị của nền nông nghiệp công nghiệp và tư bản nước ngoài ở Hawaii.

Trong khu rừng thực phẩm của Kekona và Kapu ở đảo Maui không có thuốc trừ sâu hay phân bón tổng hợp. Kekona nói: “Canh tác truyền thống chính là tạo điều kiện cho tự nhiên cung cấp chất dinh dưỡng cho đất để nuôi sống con người”.

Kaipo Kekona giữ quả từ cây milo tạo ra chất nhuộm màu vàng xanh sáng. Ảnh: The Guardian.

Các phương thức canh tác bản địa ở Hawaii theo chu kỳ mặt trăng và các kiểu gió, kiến thức cũng được truyền miệng qua nhiều thế hệ, và thậm chí còn được ghi lại trong các bài báo từ thế kỷ 19.

Toàn bộ hòn đảo đã từng là một khu rừng lương thực khổng lồ phát triển mạnh mẽ cho đến khi những người định cư thuộc địa vào thế kỷ 18 và 19 lấy trộm đất, nước và lao động để tạo ra các đồn điền công nghiệp - chủ yếu là đường và dứa để xuất khẩu. Điều này đã làm vùng đất cạn kiệt chất dinh dưỡng, carbon và nước trong đất cũng như nguồn lương thực và an ninh khí hậu của người Maui.

Hỗn loạn có tổ chức

Hệ thống tán là trung tâm của rừng lương thực. Trong trang trại của Kekona, cây mía, đu đủ, dừa, xoài, cà phê và cây hạt nến cung cấp bóng mát, chất dinh dưỡng, xác lá và hút nước, trong khi rêu và dương xỉ giúp ngăn chặn cỏ dại và đánh lạc hướng côn trùng.

Cây đu đủ giúp tạo ra một hệ thống tán là trung tâm của một khu rừng lương thực. Ảnh: The Guardian.

Ở giữa là các loại cây như rau củ giàu tinh bột calo (khoai môn) - một loại lương thực truyền thống của Hawaii được tôn kính như tổ tiên - bao gồm khoai lang, bánh mì, nghệ và ớt, trong khi các loại cây giàu chất dinh dưỡng khác chủ yếu được sử dụng để phủ đất hoặc làm phân bón.

Khu rừng trông có vẻ hỗn loạn hơn so với hình thức độc canh có trật tự, nhưng mỗi cây ở đây chỉ lấy những gì cần thiết để phát triển, đồng thời đóng góp vào sự tăng trưởng và phát triển của các cây cùng lứa và các thế hệ tương lai.

30 tuần trăng được sử dụng trong lịch Hawaii truyền thống quy định thời điểm trồng trọt, làm cỏ, tưới nước và thu hoạch. Bìa cứng, phân trộn và lớp phủ hữu cơ được xếp thành lớp để tái tạo đất, trong khi luống làm từ các khúc gỗ sẽ tạo ra các ngóc ngách cho vi sinh vật phát triển.

Xác cá, rong biển, vỏ sò và các phế liệu đại dương khác được trộn với thực vật lên men như vỏ cà phê để làm phân bón hữu cơ.

Không giống như nền nông nghiệp công nghiệp, sự đa dạng chính là chìa khóa. Khu rừng của Kekona có 9 giống bơ và dừa, 3 giống chuối bản địa, 6 giống khoai lang và 27 loại khoai môn có màu cam, tím và nâu. Các giống chịu hạn ngày càng trở nên quan trọng.

Các loài không bản địa như chanh dây, sả, đu đủ, lạc lâu năm và cà phê được trồng để làm giàu dinh dưỡng cho đất như cung cấp đạm, tạo bóng râm, che gió hoặc chỉ vì chúng có mùi vị thơm ngon.

Maui Hub, được đồng sáng lập bởi Autumn Ness, là dịch vụ hộp nông trại đầu tiên của hòn đảo kết nối nông dân và nhà sản xuất nhỏ. Ảnh: The Guardian.

Kekona chia sẻ: “Đó là một chu kỳ liên tục, nơi mọi thứ tồn tại cùng lúc, các loại cây trồng cung cấp dinh dưỡng cho đất và nuôi dưỡng lẫn nhau. Đây là bản chất của hệ thống thức ăn rừng mà tổ tiên của chúng ta đã truyền lại cho chúng ta qua nhiều thế kỷ”.

Maui là một trong những hòn đảo lớn nhất ở Hawaii, một quần đảo Polynesia nằm cách bờ biển phía tây của lục địa Mỹ hơn 4.000 km, khiến hòn đảo trở thành một trong những vùng đất xa xôi hẻo lánh nhất hành tinh.

Maui là một điểm nóng đa dạng sinh học cận nhiệt đới, nơi các loài động thực vật thích nghi qua hàng thiên niên kỷ với một loạt các hệ sinh thái và vi khí hậu, nhưng sự tàn phá sinh thái trong hơn một thế kỷ qua cũng đã khiến nơi đây trở thành ‘thủ đô tuyệt chủng của thế giới’.

Về cơ bản, tầm nhìn nông nghiệp Hawaii truyền thống chính là tạo ra mối quan hệ bền vững giữa cộng đồng và nông nghiệp bằng cách thiết lập mối liên hệ giữa văn hóa và đất đai.

Không chỉ là nhìn lại quá khứ, hồi sinh còn là quá trình kết hợp các phương thức canh tác tái sinh cổ xưa với các công cụ và công nghệ hiện đại để đáp ứng những thách thức về khí hậu và lương thực mà Hawaii phải đối mặt trong thế kỷ 21.

Trang trại Hōkūnui đã phát triển 25 mẫu đất trồng các loại cây phụ thuộc có thể ăn được và không ăn được, một kỹ thuật được gọi là nông lâm kết hợp Polynesia. Ảnh: The Guardian.

Đại dịch đã phơi bày những mối nguy hiểm và sự mong manh của hệ thống lương thực công nghiệp hóa toàn cầu, gây ra một cuộc khủng hoảng gần như hiện hữu cho các cộng đồng trên đảo như Maui, vốn phụ thuộc vào nhập khẩu và du lịch vì an ninh kinh tế và lương thực.

Autumn Ness, giám đốc chương trình Beyond Pesticides ở Hawaii và là đồng sáng lập của Maui Hub , cho biết: “Để một công ty hóa chất gây ô nhiễm cho hòn đảo để cung cấp thức ăn cho thế giới trong khi chúng ta bị mất an ninh lương thực là điều quá mỉa mai. nông dân và nhà sản xuất nhỏ đến cư dân.

“Điều ngăn cản Hawaii nuôi sống người dân của mình không phải là thiếu kiến thức hay kỹ năng, đó chính là cơ cấu quyền lực, tâm lý trồng rừng đang diễn ra. Chúng ta cần thay đổi câu chuyện này bởi vì, nếu không có những thay đổi căn bản, nơi này sẽ còn lại gì trong một trăm năm nữa?”

Gia đình rừng

Tại trang trại Hōkūnui ở thung lũng trung tâm, Koa Hewahewa 37 tuổi và gia đình làm rừng của mình đã kết hợp kiến thức bản địa truyền thống và công nghệ hiện đại để sửa chữa những thiệt hại do quá trình chăn nuôi gia súc thâm canh và hàng chục năm sử dụng thuốc trừ sâu và phân bón tổng hợp.

Dự án khôi phục về cơ bản là làm mát khí hậu để trả lại mưa và các loài thụ phấn - những loài chim rừng đã bị xóa sổ hoặc buộc phải di dời lên cao hơn để tránh muỗi truyền bệnh sốt rét ở gia cầm.

Kahaku Ritte-Camara, trợ lý giám đốc lâm nghiệp tại Hōkūnui, tưới cây trong trang trại. Ảnh: The Guardian.

Khu rừng được ví như một đại gia đình, tuy khó sử dụng và khó đoán nhưng luôn cùng nhau sinh sống kiên cường và mạnh mẽ. Các cây keo có hoa và cây thuộc họ myrtaceae là những cây sinh trưởng tự nhiên, hứng lấy sương mù và mưa để phân phối độ ẩm ra bên ngoài giống như một vòi phun cỏ nạp lại các tầng chứa nước.

Trong khi các loại thực vật phủ trên mặt đất như rêu và dương xỉ hoạt động giống như một lớp phủ sống và tạo ra một hệ sinh thái lành mạnh cho tất cả các loại vi sinh vật.

Cho đến nay, gia đình rừng đã biến 25 mẫu đất không có sự sống thành một vùng hỗn độn có tổ chức, một kỹ thuật mà gia đình Polynesia gọi là nông lâm kết hợp.

Hewahewa cho biết: “Sản lượng của chúng tôi không thể sánh với canh tác công nghiệp nhưng lợi tức đầu tư của chúng tôi là đất lành và nước sạch mà chúng tôi sẽ để lại cho con cái của mình… đây không chỉ là việc mang lại những cơn mưa, đó là điều đúng đắn để làm với tư cách là những người con của Hawaii”.

Mai Nguyễn (Theo The Guardian)