Hồi sinh vùng đất ngập nước ở Tràm Chim

Vườn quốc gia Tràm Chim khoác chiếc áo mới vào mùa nước nổi.

Năng, tràm hồi sinh

Trở lại thăm khu vực Gò Lau Vôi thuộc phân khu A1, Vườn quốc gia Tràm Chim cũng là nơi có bãi năng kim tự nhiên (thức ăn ưa thích của sếu), từng là “điểm hẹn” quen thuộc của đàn sếu đầu đỏ từ nhiều năm về trước.

Trước mắt chúng tôi là cánh đồng năng kim xanh mướt, trải dài thẳng tắp trong mùa nước nổi. Theo Vườn quốc gia Tràm Chim, sở dĩ có được cánh đồng năng kim như hiện nay chính là kết quả nỗ lực, kiên trì khôi phục hệ sinh thái, để sếu đầu đỏ có nguồn thức ăn tự nhiên và có thể quay trở lại trú ngụ.

Chia sẻ về kết quả phục hồi hệ sinh thái tại Vườn quốc gia Tràm Chim hơn 2 năm qua, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Vườn quốc gia Tràm Chim Đoàn Văn Nhanh cho biết: “Trong hơn hai năm qua, bằng nhiều giải pháp đồng bộ, chúng tôi đã phục hồi quần xã năng kim được gần 100ha ở khu vực vùng lõi Vườn quốc gia Tràm Chim.

Thành tựu không chỉ dừng lại các con số về diện tích mà nó còn là về chất lượng quần xã năng kim phục hồi và tạo củ rất tốt. Đây là tiền đề quan trọng cho việc chủ động chuẩn bị nguồn thức ăn thiên nhiên ưa thích cho sếu đầu đỏ”.

Để đạt được kết quả này, Vườn quốc gia Tràm Chim đã thực hiện nhiều biện pháp khoa học. Đầu tiên, Vườn đã tiến hành đốt chủ động để giải quyết lớp thực bì dày cộm. Sau đó, Vườn cho cày xới nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho năng kim phát triển, đồng thời kiểm soát độ pH của đất.

Tuy nhiên, yếu tố then chốt nhất chính là việc điều tiết mực nước hợp lý theo từng mùa (những năm trước, hệ sinh thái nơi đây bị ảnh hưởng bởi công tác điều tiết nước không phù hợp). Sự can thiệp đúng đắn của con người, dựa trên cơ sở khoa học, đã giúp thiên nhiên nơi đây tự “chữa lành”.

Bên cạnh thảm năng kim, hệ sinh thái rừng tràm cũng đang hồi sinh mạnh mẽ. Chúng tôi trở lại phân khu A1, nơi từng xảy ra đám cháy vào tháng 6/2024. Bên cạnh những cây tràm cháy đen, rất nhiều cây tràm non đã vươn mình mạnh mẽ, có những cây cao tới gần 2m.

Tiến sĩ Trần Triết, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á, Hội Sếu quốc tế (thứ 2 từ phải sang) kiểm tra thực địa về sự phục hồi của quần xã năng kim tại Vườn quốc gia Tràm Chim.

Tiến sĩ Trần Triết, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á, Hội Sếu quốc tế giải thích rằng, để rừng tràm phát triển bền vững, cần có sự điều tiết nước theo mùa, có mùa khô và mùa nước để rễ cây tràm có thể phát triển. Sự thay đổi của hệ thực vật đặc hữu tại Vườn quốc gia Tràm Chim cho thấy việc quản lý nước tại đây đang đi đúng hướng, giúp các loài thực vật bản địa phục hồi và phát triển một cách tự nhiên.

Thực hiện Đề án bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ tại Vườn quốc gia Tràm Chim, tỉnh Đồng Tháp xác định không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ loài sếu đầu đỏ, mà còn là bảo vệ hệ sinh thái nguyên thủy của vùng Đồng Tháp Mười xưa.

Cùng lan tỏa giá trị xanh

Sự phục hồi của hệ sinh thái đã mang lại những kết quả ấn tượng. Số lượng các loài chim nước về Tràm Chim ngày càng nhiều hơn. Nhiều loài chim quý hiếm, trước đây không chọn Vườn quốc gia Tràm Chim làm nơi sinh sản, nay đã trở lại.

Các loài như: cà kheo, vịt mồng, le khoang cổ, giang sen và nhiều loài chim di cư khác đã chọn nơi đây làm điểm dừng chân, sinh sản. Đặc biệt, trong năm 2024, Vườn quốc gia Tràm Chim đã chào đón 7 cá thể sếu đầu đỏ quay trở về. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho Đề án bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ.

Sự thay đổi của thiên nhiên không chỉ dừng lại ở trên cạn. Hệ sinh thái thủy sinh dưới nước cũng có những chuyển biến rõ rệt. Nước kênh tại Vườn quốc gia Tràm Chim trở nên trong vắt, soi rõ thảm thực vật dưới đáy.

Các loài thủy sinh đặc trưng của Đồng Tháp Mười xưa như: hoa nhĩ cán tím, nhĩ cán vàng (rong trứng), hoa súng trắng đã xuất hiện trở lại nhiều hơn.

Tiến sĩ Trần Triết, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á, Hội Sếu quốc tế chia sẻ: “Đã lâu rồi chúng tôi mới thấy bông súng trắng mọc rất nhiều tại các tuyến kênh của khu vực Vườn quốc gia Tràm Chim. Đây là loài ưa phèn, chỉ thị cho thấy môi trường nước đã cải thiện rõ rệt, giống với vùng Đồng Tháp Mười xưa kia”.

Bông súng trắng mọc nhiều, khắp các tuyến kênh của khu vực Vườn quốc gia Tràm Chim. (Ảnh: Phú Quý)

Việc phục hồi hệ sinh thái không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học, mà còn mang lại những giá trị tinh thần, văn hóa to lớn. Vườn quốc gia Tràm Chim đang hướng đến một mô hình sinh thái tổng hợp, kết hợp bảo tồn thiên nhiên, phát triển du lịch sinh thái và giáo dục môi trường.

Đề án bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ không chỉ là một câu chuyện về bảo tồn loài động vật quý hiếm, mà còn là một minh chứng cho sự cam kết mạnh mẽ, quyết liệt của tỉnh Đồng Tháp trong việc chủ động đầu tư ngân sách, vận động nguồn lực xã hội để cùng chung tay bảo tồn đa dạng sinh học.

Thời gian qua, song hành cùng nỗ lực của tỉnh Đồng Tháp là sự đồng lòng của cộng đồng, nơi mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp, mỗi tổ chức xã hội đều cho thấy trách nhiệm của mình trong việc bảo tồn “lá phổi xanh” của quê hương.

Rất nhiều cây tràm non đã vươn mình mạnh mẽ sau đám cháy vào tháng 6/2024 tại Vườn quốc gia Tràm Chim.

Chị Bùi Minh Nguyệt, đại diện Công ty WildTour Thành phố Hồ Chí Minh, chia sẻ: “Thời gian qua, doanh nghiệp đã phối hợp chặt chẽ với Vườn quốc gia Tràm Chim trong việc xây dựng các tour du lịch gắn với công tác bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ. Ngoài các hoạt động tham quan hệ động, thực vật đặc trưng, chúng tôi còn thiết kế những sản phẩm trải nghiệm như 'Một ngày làm nông dân', giúp du khách, đặc biệt là học sinh hiểu được ý nghĩa của việc bảo tồn sếu, vì sao sản xuất nông nghiệp chung quanh Vườn quốc gia Tràm Chim phải đi theo hướng xanh, bền vững”.

Những mô hình ấy vừa tạo ra sản phẩm du lịch mới lạ, vừa gieo mầm ý thức bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ. Các hoạt động này đã nhận được sự quan tâm, hưởng ứng tích cực của cộng đồng.

Những chuyến xe chở học sinh đến Vườn quốc gia Tràm Chim ngày càng nhiều, các em vừa vui chơi, vừa học hỏi, vừa lắng nghe câu chuyện về một vùng đất biết “thuận thiên” để hồi sinh. Đây chính là tín hiệu tích cực, cho thấy cộng đồng không đứng ngoài, mà đang cùng tỉnh Đồng Tháp chung tay lan tỏa những giá trị xanh.

HỮU NGHĨA-HOÀNG NAM