Hợp lực thực hiện nhiệm vụ phát triển khoa học công nghệ, chuyển đổi số - Bài 1: Thúc đẩy chuyển đổi số

Ghi nhận từ thực tiễn tại Thành phố Hồ Chí Minh, phóng viên TTXVN thực hiện chùm 3 bài viết với chủ đề "Hợp lực thực hiện nhiệm vụ phát triển khoa học công nghệ, chuyển đổi số".

50 năm sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Thành phố Hồ Chí Minh đang vươn mình phát triển thành đô thị, trung tâm tài chính bậc nhất Đông Nam Á. Ảnh: Hồng Đạt

Bài 1: Thúc đẩy chuyển đổi số

Việc hợp nhất Thành phố Hồ Chí Minh với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu hình thành một siêu đô thị, đặt ra yêu cầu về một mô hình phát triển mới, đòi hỏi năng lực quản trị số hiện đại, cùng mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất và công nghệ cao. Thành phố Hồ Chí Minh đang dẫn đầu cả nước về chỉ số chuyển đổi số DTI, GRDP từ kinh tế số chiếm 20%, hướng đến 25% vào năm 2025 và trên 50% vào năm 2045.

* Hiện thực hóa mục tiêu trở thành đô thị thông minh

Từ năm 2018, Thành phố Hồ Chí Minh bắt đầu triển khai đề án xây dựng Đô thị thông minh với 4 mục tiêu lớn, đó là đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh tế, hướng đến kinh tế tri thức, kinh tế số; nâng cao chất lượng môi trường sống và làm việc; tăng cường sự tham gia quản lý của người dân; quản trị đô thị hiệu quả trên cơ sở dự báo.

Thành phố thông minh không chỉ là nơi có nhiều công nghệ hiện đại mà là một hệ sinh thái đô thị trong đó con người, dữ liệu và công nghệ được kết nối và tích hợp chặt chẽ để tạo ra giá trị về mặt xã hội, môi trường và kinh tế.

9 lĩnh vực ưu tiên trong triển khai xây dựng đô thị thông minh của Thành phố Hồ Chí Minh gồm: Giao thông; y tế; an toàn thực phẩm; môi trường; chống ngập; nguồn nhân lực; an ninh trật tự; chính quyền điện tử; chỉnh trang và phát triển đô thị. Trong đó, Thành phố tập trung triển khai chính quyền điện tử, chuyển đổi dần chính quyền điện tử sang chính quyền số để phù hợp vai trò của chính quyền quản lý đô thị thông minh; phát triển hạ tầng phục vụ triển khai đô thị thông minh.

Đến nay, Thành phố Hồ Chí Minh triển khai và đạt được những kết quả tích cực, tạo tiền đề quan trọng để xây dựng Thành phố trở thành đô thị thông minh thời gian tới, phù hợp định hướng được đề cập trong Nghị quyết 57/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.. Thành phố xây dựng được một hạ tầng số tập trung, đáp ứng yêu cầu xây dựng chính quyền số và đang mở rộng ra để phục vụ phát triển đô thị thông minh; chuyển từ ứng dụng, cơ sở dữ liệu rời rạc thành nền tảng số dùng chung, từ đó, cung cấp các dịch vụ số thông minh; các trung tâm điều hành ngành giao thông, y tế, giáo dục và đào tạo, điện, nước… bước đầu có dữ liệu và đưa vào ứng dụng IoT, AI, Gis (Hệ thống thông tin địa lý).

Dù đạt được kết quả tích cực nhưng theo Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, để hiện thực hóa mục tiêu đưa Thành phố trở thành đô thị thông minh vào năm 2030, còn nhiều bài toán cần giải quyết, như vấn đề liên thông giữa các hệ thống thông tin, kết nối - chia sẻ - khai thác dữ liệu, trong đó cần có cơ chế quy định sở hữu, chia sẻ, bảo mật, thu phí dữ liệu, quyền tiếp cận dữ liệu cho doanh nghiệp, trường viện. Mặt khác, hiện nay, chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh và đồng bộ cho đô thị thông minh trong cả nước, việc sớm ban hành quy chuẩn, tiêu chí chung là cần thiết để các địa phương thực thi.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Minh Triết, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, Thành phố sở hữu tiềm năng vượt trội nhờ quy mô dân số, hạ tầng số đang phát triển và có định hướng rõ ràng về đô thị thông minh. Tuy nhiên, các thách thức về giao thông, ngập lụt và thiếu hụt nhân lực chất lượng cao vẫn là những điểm nghẽn cần giải quyết.

Phân tích thực tế Thành phố và kinh nghiệm quốc tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Minh Triết đề xuất lộ trình 3 giai đoạn để Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh hàng đầu khu vực, với ba trụ cột công nghệ cốt lõi: Digital Twins, tích hợp BIM - GIS và hệ sinh thái IoT - AI.

Cụ thể, giai đoạn 2025-2027, Thành phố tập trung xây dựng hạ tầng cơ bản và triển khai các dự án thí điểm với mục tiêu chính là chứng minh hiệu quả của các công nghệ đô thị thông minh và tạo ra sự tin tưởng từ người dân cũng như nhà đầu tư. Việc đầu tư mạnh vào đào tạo nhân lực công nghệ thông qua hợp tác với các trường đại học và tổ chức quốc tế cần được ưu tiên cao ở giai đoạn này.

Giai đoạn 2027-2030, Thành phố mở rộng các giải pháp đã thử nghiệm thành công và đạt mục tiêu trở thành một đô thị thông minh hoàn chỉnh và được công nhận quốc tế. Giai đoạn 2030-2035 phát triển các giải pháp tiên tiến, hướng tới mục tiêu đưa Thành phố Hồ Chí Minh thành trung tâm đổi mới sáng tạo (innovation hub) cho công nghệ đô thị thông minh trong khu vực.

* Thúc đẩy kinh tế số

Tầm nhìn chung của một siêu đô thị Thành phố Hồ Chí Minh mới là trở thành một trung tâm kinh tế, tài chính, dịch vụ, công nghiệp hiện đại mang tầm khu vực và quốc tế; đặc biệt, chú trọng phát triển theo hướng kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, dựa trên nền tảng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, cùng nguồn nhân lực chất lượng cao. Thành phố đặt mục tiêu năm 2025 kinh tế số đóng góp khoảng 25% GRDP và đạt 40% vào năm 2030.

Theo ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, việc hợp nhất là bước phát triển không chỉ về không gian mà còn đặt ra yêu cầu phát triển mô hình tăng trưởng mới, dựa trên năng suất lao động cao, công nghệ cao; trong nhiều mũi trọng tâm, Thành phố chọn kinh tế số là một động lực tăng trưởng mới, mang tính cốt lõi. Bài toán đặt ra là làm sao để thời gian tới, kinh tế số đóng góp thực sự hiệu quả vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của thành phố.

Sau hợp nhất, Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều lợi thế khi quy mô kinh tế và dân số vượt trội tạo ra thị trường và cơ hội lớn; hệ sinh thái kinh tế đa dạng. Thành phố sẵn có nền tảng số, thể chế số khi trước đó cả 3 địa phương đều rất năng động trong thực hiện chuyển đổi số. Nguồn nhân lực Thành phố tiềm năng, thị trường tiêu dùng rộng lớn, nhiều chính sách đặc thù… là những điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế số Thành phố.

Cùng với các lợi thế này, Thành phố cần giải quyết các thách thức sự chênh lệch về năng lực số các vùng; cần có thêm chính sách đột phá trong phát huy, đào tạo, giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao; đảm bảo an toàn, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu khi tăng quy mô.

Dựa trên thế mạnh và đặc điểm phát triển của từng khu vực, Thành phố Hồ Chí Minh định hướng phát triển kinh tế số với các trọng tâm, đó là dựa trên dịch vụ và đổi mới sáng tạo; thúc đẩy sản xuất thông minh và chuyển đổi số trong công nghiệp; tận dụng lợi thế cảng biển, du lịch để số hóa logistics và dịch vụ.

Trên cơ sở định hướng đó, Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất 5 trụ cột sẽ triển khai để thúc đẩy kinh tế số của Thành phố. Trong đó, hoàn thiện thể chế chính sách là ưu tiên hàng đầu để kịp thời tháo gỡ các nút thắt như về chính sách thu hút chuyên gia và nhà khoa học; chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số; xây dựng cơ chế tài chính đặc thù. Về phát triển hạ tầng số, Thành phố đầu tư chiến lược vào trung tâm dữ liệu khu vực; phát triển các nền tảng số dùng chung theo ngành; xây dựng hệ thống giám sát an ninh mạng tập trung.

Nâng cao nguồn nhân lực số, Thành phố tập trung đào tạo chuyên sâu theo ngành, vùng; áp dụng chính sách thu hút và giữ chân nhân tài đặc biệt; phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo và vườn ươm công nghệ. Thành phố tập trung xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quy mô quốc tế, thúc đẩy tinh thần kinh doanh và các đột phá công nghệ. Việc thúc đẩy hợp tác và liên kết cũng được Thành phố tiếp tục đẩy mạnh thời gian tới, gồm hợp tác công - tư, liên kết với trường, viện và doanh nghiệp, chủ động tìm kiếm hợp tác quốc tế.

Trong bối cảnh thúc đẩy phát triển kinh tế số, Tiến sĩ Thái Kim Phụng, Phó Hiệu trưởng Trường Công nghệ và Thiết kế, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, phát triển nguồn nhân lực số trở thành yếu tố then chốt. Điều này giúp khai thác tối đa tiềm năng, đảm bảo tăng trưởng bền vững và cạnh tranh trong nền kinh tế số toàn cầu, bởi, nguồn nhân lực số không chỉ là đáp ứng mà còn dẫn dắt sự phát triển của kinh tế số. Thành phố Hồ Chí Minh có ưu thế về quy mô và chất lượng nhân lực số, nhưng vẫn đối mặt tình trạng thiếu hụt nhân tài về công nghệ chuyên sâu như AI, bán dẫn... Cùng với giải pháp đào tạo ngắn hạn về kỹ năng số để bù đắp thiếu hụt cho nguồn nhân lực hiện có, dài hạn, Thành phố cần xây dựng hệ sinh thái giáo dục - đào tạo tích hợp kỹ năng số; phát triển năng lực quản trị nhân lực số, đặc biệt có chính sách thu hút và giữ chân nhân tài số.

Bài 2: Hệ sinh thái khởi nghiệp năng động

Thu Hoài (TTXVN)