Hợp tác xã nông nghiệp gắn với phát triển chuỗi liên kết: Gỡ điểm nghẽn, mở đường cho giai đoạn phát triển mới

Hội thảo là diễn đàn quan trọng để các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học và các đơn vị hỗ trợ chuỗi cùng nhìn lại những kết quả đạt được, thẳng thắn chỉ ra tồn tại, từ đó đề xuất giải pháp phát triển kinh tế tập thể và chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững cho Thủ đô trong giai đoạn tới.

Mô hình trồng hoa lan của Hợp tác xã Đan Hoài - Flora Việt Nam (xã Đan Phượng). Ảnh: Minh Phú

Từng bước khẳng định vai trò “đầu kéo”

Báo cáo tại hội thảo cho thấy, giai đoạn 2022-2025 đánh dấu bước phát triển đáng ghi nhận của hệ thống HTX nông nghiệp trên địa bàn Hà Nội. Theo bà Hoàng Thị Hòa, Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), đến hết ngày 30-11-2025, toàn thành phố có 1.611 HTX nông nghiệp, tăng 233 HTX so với cuối năm 2022 (tăng 16,9%). Các HTX đang thu hút 33.781 lao động thường xuyên, với doanh thu bình quân ước đạt 2.657,4 triệu đồng/HTX/năm.

Đáng chú ý, cùng với sự gia tăng về số lượng, chất lượng hoạt động của HTX từng bước được nâng lên. Trên địa bàn thành phố hiện có 12 liên hiệp HTX nông nghiệp, trong đó 11 liên hiệp đang hoạt động, đóng vai trò kết nối sản xuất, tiêu thụ, tạo sức lan tỏa trong phát triển kinh tế tập thể.

Trong những năm gần đây, nhiều HTX nông nghiệp đã mạnh dạn đổi mới tư duy, chuyển từ cung ứng dịch vụ đầu vào truyền thống sang tổ chức sản xuất hàng hóa tập trung, gắn với thị trường.

Việc ứng dụng công nghệ cao, chuyển giao tiến bộ khoa học, kỹ thuật được đẩy mạnh, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và xây dựng thương hiệu nông sản Thủ đô. Toàn thành phố hiện có 213 HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số, phát triển theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn, hữu cơ và sinh thái.

Các HTX cũng ngày càng phát huy vai trò “đầu kéo” trong tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, từng bước thay đổi tư duy sản xuất nhỏ lẻ, manh mún sang sản xuất theo chuỗi giá trị, tạo vùng nguyên liệu tập trung, nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản Hà Nội trên thị trường.

Một trong những nội dung được thảo luận sâu tại hội thảo là thực trạng phát triển các chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ nông sản.

Đến nay, toàn thành phố có 183 chuỗi liên kết đang hoạt động, tăng 42 chuỗi so với giai đoạn 2015-2020. Trong đó, 65 chuỗi có nguồn gốc từ sản phẩm chăn nuôi (bao gồm 7 chuỗi thủy sản), 118 chuỗi có nguồn gốc từ sản phẩm trồng trọt.

Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Minh Phú

Nhiều chuỗi liên kết đã phát huy hiệu quả, tạo dấu ấn trên thị trường, như: Chuỗi gạo chất lượng cao Bảo Minh; chuỗi gạo hữu cơ và bưởi Diễn của HTX nông nghiệp hữu cơ Nam Phương Tiến; chuỗi thủy sản công nghệ cao Đại Áng; chuỗi rau sạch Chúc Sơn; chuỗi thịt bò BBB của Công ty Giống gia súc Hà Nội.

Đặc biệt, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã chủ động phối hợp với 26 tỉnh, thành phố, duy trì và phát triển 1.388 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn cho thị trường Thủ đô, tăng 76% so với giai đoạn 2015-2020, góp phần bảo đảm nguồn cung nông sản ổn định, an toàn cho hơn 10 triệu dân.

Nhìn thẳng hạn chế, đề xuất giải pháp cho giai đoạn mới

Tại hội thảo, bên cạnh đánh giá kết quả đạt được, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra những tồn tại, hạn chế của HTX. Hiện còn nhiều chuỗi liên kết thiếu tính bền vững; hợp đồng giữa nông dân, HTX và doanh nghiệp chưa chặt chẽ; cơ chế chia sẻ rủi ro chưa rõ ràng. Phần lớn sản phẩm vẫn ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp; công tác xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc và chuyển đổi số còn hạn chế, gây khó khăn trong mở rộng thị trường.

Các tham luận đã tập trung làm rõ những “điểm nghẽn” cần tháo gỡ để HTX và chuỗi liên kết phát triển thực chất hơn. Tiến sĩ Phạm Quốc Trịnh (Liên minh HTX Việt Nam) cho rằng, dù số lượng HTX tăng nhanh, song giai đoạn 2026-2030 cần đặc biệt chú trọng củng cố, kiện toàn HTX, nâng cao năng lực quản trị, đẩy mạnh tuyên truyền tạo sự đồng thuận xã hội, đồng thời rà soát, điều chỉnh các chính sách hỗ trợ cho phù hợp thực tiễn. Việc gắn HTX với OCOP, VietGAP, hữu cơ là hướng đi quan trọng để nâng cao giá trị sản phẩm.

Trong khi đó, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Trưởng phòng Chính sách nông nghiệp và môi trường nhấn mạnh sự cần thiết phải đánh giá sâu thực trạng, mạnh dạn giải thể các HTX hoạt động kém hiệu quả, nhất là những HTX quy mô nhỏ, mang tính hình thức, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Từ góc độ khoa học và chuyển đổi số, ông Trịnh Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Khoa học công nghệ và kinh tế số, đề xuất Hà Nội cần sớm tháo gỡ các “nút thắt” về đất đai và vốn vay - hai vấn đề then chốt mà HTX đang rất mong chờ. Bên cạnh đó, cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, bởi hiện nay 38,2% cán bộ quản lý HTX chưa qua đào tạo, ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực tổ chức sản xuất và liên kết thị trường.

Đại biểu tham luận tại hội thảo. Ảnh: Minh Phú

GS.TS Phạm Thị Mỹ Dung, Viện trưởng Viện Khoa học phát triển nông thôn đề xuất giải pháp: Để phát triển HTX và chuỗi không phải là việc riêng của ngành Nông nghiệp và Môi trường mà cần cơ chế rõ ràng, giao trách nhiệm cụ thể của thành phố cho các sở, ban, ngành. GS.TS Phạm Thị Mỹ Dung đề nghị Hà Nội nên xây dựng khoảng 5 mô hình điểm về chuỗi liên kết theo theo Nghị định 98 sửa đổi về các lĩnh vực; xây dựng từ 1 đến 5 chuỗi sinh thái gắn với du lịch trải nghiệm…

Hội thảo là căn cứ quan trọng để Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổng hợp, tham mưu cho thành phố ban hành các cơ chế, chính sách phù hợp, hướng tới mục tiêu xây dựng hệ thống HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả, phát triển theo chuỗi giá trị, đóng góp xứng đáng vào quá trình hiện đại hóa nông nghiệp và phát triển bền vững Thủ đô trong giai đoạn tới.

Minh Phú