HTX áp dụng công nghệ gắn với sở hữu trí tuệ để thích ứng xu hướng mới

Bước ngoặt từ đầu tư công nghệ

HTX Nông nghiệp An Nghiệp (huyện Tuy An) là một trong những điển hình về chuyển đổi sản xuất. Từ mô hình canh tác truyền thống, HTX đã mạnh dạn vay vốn, đầu tư vào máy móc, thực hiện cơ giới hóa đồng ruộng, chủ động được nguồn lúa giống để phát triển thành sản phẩm gạo đáp ứng các tiêu chí thương mại. Gạo thơm Hoa Vàng - sản phẩm đạt OCOP 3 sao hai lần (2022 và 2024) - là minh chứng rõ ràng nhất cho bước chuyển đổi này.

Trong quá trình sản xuất kinh doanh, HTX An Nghiệp đã đầu tư máy sấy, máy đóng gói, thay đổi bao bì, xây dựng mã vạch, mã số và đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm. Nhờ việc chủ động đầu tư công nghệ, HTX trở thành đơn vị đầu tiên trong tỉnh xây dựng thành công thương hiệu trên cây lúa. Doanh thu ổn định trong suốt 20 năm qua đã chứng minh cho hướng đi đúng đắn.

Rượu tằm Hòa Phong đã nhận giải thưởng Mai An Tiêm 2024 do Liên minh HTX Việt Nam vinh danh.

Còn HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong (huyện Tây Hòa) đã biến sản phẩm rượu tằm thô sơ thành đặc sản được vinh danh Giải thưởng Mai An Tiêm 2024 của Liên minh HTX Việt Nam. Từ mô hình sản xuất thủ công, HTX đã từng bước đầu tư nhà xưởng, mua sắm máy móc chế biến, thiết kế nhãn mác đạt chuẩn an toàn thực phẩm, từng bước chinh phục các chuỗi phân phối chính quy.

Năm 2024, HTX Hòa Phong đã đầu tư chi phí để phục hồi nghề trồng dâu nuôi tằm. HTX xây dựng hệ thống tưới tự động, nhà sơ chế, quy trình nuôi tằm hiện đại và sự tham gia hợp đồng của 21 hộ với 44 lao động. Điều đó cho thấy rõ tầm nhìn lâu dài và trách nhiệm bảo tồn làng nghề truyền thống của mô hình kinh tế tập thể này.

Không dừng lại trong dòng chảy công nghệ, HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Đồng (huyện Tây Hòa) đang quyết tâm nâng hạng sản phẩm bột hạt sen từ 3 sao lên 4 sao theo chuẩn OCOP. HTX đã đầu tư máy móc chế biến, hệ thống đóng gói, áp dụng truy xuất nguồn gốc, đăng ký sở hữu trí tuệ để bảo vệ sản phẩm trên thị trường. Hướng đến xuất khẩu, HTX tiếp tục xây dựng nhà xưởng và hoàn thiện các tiêu chí sản phẩm OCOP cao cấp.

Nền tảng cho sự bền vững

Có thể thấy, trong xu hướng phát triển chung, nhiều HTX ở Phú Yên không chỉ đầu tư máy móc, dây chuyền đơn thuần mà còn tích cực áp dụng công nghệ số: quản trị sản xuất qua phần mềm, truy xuất nguồn gốc, thiết lập gian hàng điện tử trên sàn thương mại điện tử (TMĐT), tính toán chi phí qua công cụ phân tích dữ liệu... Đó là chìa khóa giúp HTX giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Song song, việc đăng ký sở hữu trí tuệ cho nhãn hiệu, bao bì, quy trình chế biến hay chỉ dẫn địa lý không chỉ bảo vệ sản phẩm mà còn giúc HTX xây dựng niềm tin với người tiêu dùng. Trong bối cảnh này, Liên minh HTX tỉnh Phú Yên và các cơ quan liên quan đã tăng cường hỗ trợ HTX đào tạo nhân sự về sở hữu trí tuệ, hướng dẫn quy trình đăng ký, đầu tư bảo hộ thương hiệu.

Gạo thơm Hoa Vàng của HTX An Nghiệp có nhiều cơ hội vươn xa nhờ xây dựng được thương hiệu trên thị trường.

Ngay như tại HTX An Nghiệp, để sản phẩm “gạo thơm Hoa Vàng” được công nhận OCOP và có thể thương mại hóa rộng rãi, HTX đã thực hiện quản lý chất lượng giống và sản phẩm qua phần mềm nội bộ, cho phép theo dõi từ khâu gieo trồng đến đóng gói. Việc tích hợp mã vạch, QR truy xuất nguồn gốc để người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thông tin sản phẩm trên nền tảng điện thoại cũng được triển khai.

Ngoài ra, HTX đã cải tiến bao bì nhờ thiết kế kỹ thuật số, tạo điều kiện để thương hiệu "gạo thơm Hoa Vàng" trở nên chuyên nghiệp và dễ nhận diện.

Không phải sản phẩm nào cũng dễ đăng ký sở hữu trí tuệ, nhãn hiệu tập thể, nhưng sự chuyên nghiệp hóa sản xuất qua công nghệ số là điều kiện tiên quyết để HTX An Nghiệp cũng như nhiều HTX khác trên địa bàn tỉnh Phú Yên được bảo hộ thương hiệu. Việc HTX An Nghiệp trở thành đơn vị đầu tiên của tỉnh xây dựng thành công thương hiệu gạo là minh chứng rõ ràng cho hướng đi này.

Cơ hội vươn tầm quốc tế

Trước xu hướng toàn cầu hóa và yêu cầu cao về minh bạch, sở hữu trí tuệ trở thành yếu tố bắt buộc nếu HTX muốn vượt qua những rào rản kỹ thuật để mở rộng thị trường.

Bởi trong dòng chảy toàn cầu hóa và cuộc đua chuyển đổi số, HTX không còn là mô hình sản xuất “nội địa thuần túy” mà đang dần trở thành mắt xích trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đối với Phú Yên – một tỉnh giàu tiềm năng nông nghiệp, việc nắm bắt các xu hướng quốc tế về số hóa và sở hữu trí tuệ là bước đi tất yếu để kinh tế tập thể không tụt lại phía sau.

Theo các chuyên gia, xu thế toàn cầu đang định hình lại tiêu chuẩn sản xuất và phân phối: từ truy xuất nguồn gốc bằng blockchain, mã QR toàn cầu, đến ứng dụng AI và IoT trong nông nghiệp thông minh. Đây không còn là công nghệ xa vời, mà đã hiện diện trong các mô hình thành công tại Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản và hiện đang được thí điểm tại một số HTX ở Việt Nam như ở Đồng Tháp, Hà Nội, Lâm Đồng…

Đối với Phú Yên, việc ứng dụng mã QR trong HTX Đồng Din hay cảm biến tưới nhỏ giọt tại một số HTX khác là minh chứng rằng HTX nông nghiệp tỉnh hoàn toàn có thể “cắm rễ địa phương, vươn ra quốc tế”.

Còn với quyền sở hữu trí tuệ, vấn đề này được khẳng định từ nhãn hiệu hàng hóa, chỉ dẫn địa lý, kiểu dáng bao bì đến bằng sáng chế giống cây trồng… Đây là yếu tố then chốt giúp các sản phẩm nông nghiệp định vị được chỗ đứng ở thị trường quốc tế. Chẳng hạn như khi gạo ST25 được bảo hộ tại Mỹ và Úc, hay cà phê Buôn Ma Thuột có chỉ dẫn địa lý được bảo hộ ở châu Âu, đó không chỉ là thắng lợi pháp lý, mà là bàn đạp thương mại.

Do đó, các HTX tại Phú Yên nếu muốn sản phẩm OCOP tiến xa hơn thì không thể thiếu “hộ chiếu” sở hữu trí tuệ. Các khóa tập huấn do ngành KH&CN và Liên minh HTX tỉnh, các ban ngành tổ chức thời gian qua là bước chuẩn bị chiến lược để HTX biết đăng ký, khai thác và bảo vệ tài sản trí tuệ như một loại vốn đặc biệt, vừa hữu hình, vừa vô hình.

Đặc biệt, khi các thị trường cao cấp (EU, Mỹ, Nhật Bản) đòi hỏi khắt khe về tiêu chuẩn: từ ISO, HACCP, tiêu chuẩn hữu cơ, đến quy trình “sản xuất sạch từ đồng ruộng đến bàn ăn”. Việc một số HTX ở Phú Yên như Hòa Phong, Hòa Đồng, An Nghiệp… chủ động đầu tư nhà xưởng, bao bì, nhãn mác, tem truy xuất chính là bước đi cần thiết để chuẩn hóa sản phẩm trước khi nghĩ đến việc mở rộng thị trường.

Tùng Lâm