Hướng tới giảm thiểu rác thải nhựa hiệu quả

Các thành viên nhóm Tagom ở Hà Nội hướng dẫn người dân cách phân loại rác. (Ảnh THẾ ĐẠI)

Mới 27% lượng rác thải nhựađược tái chế, tận dụng

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tại Việt Nam mỗi năm có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa thải ra môi trường. Tuy nhiên, chỉ 27% lượng rác này được tái chế, tận dụng bởi các cơ sở và doanh nghiệp.

Đây là thông tin được chia sẻ từ tọa đàm “Quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa” do báo Đại biểu nhân dân tổ chức tại Hà Nội ngày 6/12.

Tọa đàm nhằm làm rõ thực trạng, thách thức và đề xuất giải pháp đồng bộ để thực hiện hiệu quả lộ trình giảm thiểu rác thải nhựa theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Quang cảnh tọa đàm.

Tiến sĩ Lê Thanh Kim, Phó Tổng Biên tập báo Đại biểu nhân dân, cho biết, trước thực tế nêu trên, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, tham gia nhiều diễn đàn và đẩy mạnh hợp tác quốc tế với quyết tâm giảm thiểu rác thải nhựa. Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 là cơ sở pháp lý quan trọng nhất, đã đưa ra những quy định đột phá liên quan đến quản lý chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có rác thải nhựa.

Triển khai thực hiện Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Chính phủ đã ban hành hàng loạt chính sách có liên quan và đặt ra mục tiêu từ ngày 1/1/2026, không sản xuất và nhập khẩu túi nylon khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50cm x 50cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 micromet, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu hoặc sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường. Chính phủ cũng ban hành Chiến lược Quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050 cũng đã lồng ghép mạnh mẽ các giải pháp về giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế rác thải nhựa, hướng tới tỷ lệ tái chế cao hơn và hạn chế tối đa chôn lấp.

Mới nhất, ngày 3/12/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 394/NQ-CP về phát động phong trào toàn dân tham gia bảo vệ môi trường; giảm thiểu phát sinh, phân loại, thu gom, xử lý rác thải vì một Việt Nam sáng - xanh - sạch - đẹp. Nghị quyết này đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% chính quyền địa phương tổ chức phân loại rác thải sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân; hạn chế, tiến tới chấm dứt sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, túi nylon khó phân hủy…

Những văn bản nêu trên không chỉ tạo hành lang pháp lý mà còn là định hướng mục tiêu cho các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và người dân cùng vào cuộc thực hiện. Vai trò giám sát của Quốc hội và sự phản ánh kịp thời của báo chí là động lực để các chính sách này đi vào thực tiễn cuộc sống một cách hiệu quả nhất.

Cùng theo ông Kim, bảo vệ môi trường bền vững, trong đó có việc quản lý, giảm thiểu rác thải nhựa là một hành trình dài và khó khăn, đòi hỏi sự đồng lòng, quyết tâm từ Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp cho đến từng người dân. Chúng ta không thể chờ đợi mà phải hành động ngay từ hôm nay, biến những thách thức từ rác thải nhựa thành cơ hội để phát triển nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và nâng cao chất lượng môi trường sống.

Cần nỗ lực để quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Quàng Văn Hương thông tin, về tổng thể, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 cơ bản giữ số điều như Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, giảm số chương từ 20 xuống còn 16 chương, nhưng nội dung đã có rất nhiều sửa đổi, bổ sung để phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước và yêu cầu từ thực tiễn đặt ra về bảo vệ môi trường. Chỉ sau một thời gian ngắn ban hành, Luật Bảo vệ môi trường đã phải sửa đổi, và dự kiến trong năm sau, Chính phủ sẽ tiếp tục trình Quốc hội sửa đổi toàn diện Luật này.

Ông Hương cũng chia sẻ, Báo cáo số 756 ngày 26/10/2025 của Đoàn giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành của Quốc hội nêu rõ, các văn bản quy định chi tiết Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, các chính sách lớn của Luật đến năm 2022 đã có đủ khung hành lang pháp lý cần thiết để triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, các địa phương cũng đã tích cực, khẩn trương xây dựng, ban hành các quy định theo nội dung được giao để triển khai công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn.

Tuy nhiên, một số địa phương chưa ban hành quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn để triển khai thực hiện quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân; lúng túng trong áp dụng đơn giá trong hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại; một số định mức, đơn giá áp chưa phù hợp... dẫn đến việc thực hiện quy định của Luật chưa đồng bộ, thống nhất.

Cũng theo đại biểu Quàng Văn Hương, Báo cáo số 756 đã chỉ ra nhiều hạn chế.

Cụ thể như về quản lý chất thải rắn sinh hoạt, việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt vẫn chỉ dừng lại ở mức thí điểm, chưa có biện pháp triển khai thực sự hiệu quả.

Việc đầu tư hạ tầng phục vụ công tác thu gom, lưu giữ, tập kết, trung chuyển, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt chưa đáp ứng nhu cầu, chưa đồng bộ với việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình; chưa có cơ sở hạ tầng để xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại như cơ sở xử lý tập trung chất thải thực phẩm thành mùn/phân hữu cơ.

Các công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt tiên tiến, hiện đại có giá thành đầu tư, xử lý cao trong khi ngân sách của các địa phương dành cho xử lý chất thải rắn sinh hoạt còn hạn chế.

Việc triển khai các dự án cơ xử lý chất thải rắn sinh hoạt với công nghệ hiện đại còn chậm; các địa phương còn lúng túng trong việc lựa chọn cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt

Báo cáo cũng đề cập tới một số hạn chế về quản lý chất thải trong một số lĩnh vực.

Thứ nhất là về chất thải trong lĩnh vực nông nghiệp.

Ở khu vực nông thôn, hạ tầng thu gom và xử lý chất thải nông nghiệp không đáp ứng yêu cầu. Tình trạng bao bì vật tư nông nghiệp sau sử dụng vẫn còn vứt bừa bãi trên đồng ruộng hoặc được thu gom cùng với rác thải sinh hoạt; tình trạng rác thải, chất thải sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt bị cuốn trôi do mưa lũ gây ngập, tắc nghẽn, ô nhiễm nguồn nước các hồ, đập thủy lợi.

Việc lạm dụng quá mức phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật làm phát sinh lượng rác thải nhựa là bao bì đựng hóa chất, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật.

Năm 2024, lượng phát sinh chất thải nhựa lớn nhất trong chăn nuôi là bao bì thức ăn chăn nuôi và bao bì thuốc thú y, hóa chất.

Để hướng đến phát triển bền vững, ngành chăn nuôi cần có các biện pháp quản lý chất thải nhựa phù hợp, đồng thời khuyến khích các mô hình chăn nuôi thân thiện với môi trường.

Thứ hai là về chất thải y tế. Tại một số địa phương, cơ sở y tế gặp khó khăn trong việc thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn y tế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Trước hết là do hạ tầng thu gom, xử lý rác hiện tại của các địa phương chưa đáp ứng được điều kiện phân loại rác tại nguồn, do đó việc phân loại rác tại nguồn chưa thực sự đạt hiệu quả; Phương tiện, hạ tầng kỹ thuật cho việc thu gom chưa đồng bộ.

Cùng với đó, công tác xử lý bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng (chất thải nguy hại) có kinh phí cao, nguồn lực ngân sách nhà nước còn hạn chế. Tình trạng lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật chưa được kiểm soát hiệu quả. Việc thu gom, xử lý bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng hiện nay chưa có sự vào cuộc thực sự của chính quyền nhiều địa phương.

Các văn bản quy định về phân loại rác, định mức kinh tế kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý rác chậm ban hành gây ảnh hưởng đến việc thực hiện.

"Việc phân loại rác tại nguồn chưa đi vào chiều sâu, chưa được thực hiện rộng rãi đến đối tượng hộ gia đình, cá nhân. Công tác phân loại cũng chưa triệt để, chưa phân loại theo đúng quy định, như tình trạng nhập chung các nhóm chất thải sau phân loại để thu gom cùng lúc", ông Hương nói.

Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Hồ Kiên Trung thông tin thêm, thời gian qua, nhiều chương trình về phân loại chất thải đã được đẩy mạnh. Trước khi sắp xếp đơn vị hành chính, đã có 35 tỉnh đã thí điểm phân loại chất thải. Đến năm 2024, Đoàn giám sát của Quốc hội ghi nhận tỷ lệ chôn lấp rác thải chỉ còn 62,89%, giảm gần 20% và năm 2025 chỉ còn 53%. Những con số này cho thấy chất thải chôn lấp trong đó có chất thải nhựa, đã giảm đi đáng kể.

Về cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), các nhà sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa phải có trách nhiệm tái chế đối với 6 nhóm sản phẩm, bao bì; thu gom, xử lý chất thải đối với 6 nhóm sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó có khả năng tái chế, gây khó khăn cho thu gom, xử lý chất thải. Đã có 184 doanh nghiệp lớn tự tổ chức tái chế khoảng 64.000 tấn rác thải nhựa từ năm 2022 đến nay, và 315 doanh nghiệp cũng đã đóng góp tài chính cho việc tái chế xử lý nhựa.

NGÂN ANH