Hướng tới kỷ niệm 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025): Doanh nghiệp TP.HCM - Từ gian khó đến tâm điểm hội nhập

Từ một đô thị đổ nát sau chiến tranh với hàng trăm nghìn người thất nghiệp, hệ thống hạ tầng kiệt quệ và nền kinh tế kế hoạch hóa lạc hậu, TP.HCM đã khởi động hành trình hồi sinh và bứt phá bằng tinh thần dám nghĩ, dám làm. Những sáng kiến mang tính tiên phong như “xé rào” về cơ chế lương thực, mô hình hợp tác công - tư đầu tiên, khai mở thị trường hàng hóa, đã mở đường cho công cuộc Đổi mới được khởi xướng vào năm 1986.

Từ thời điểm đó đến nay, qua từng giai đoạn tái thiết - đổi mới - hội nhập - chuyển đổi số, TP.HCM đã không ngừng khẳng định vai trò hạt nhân tăng trưởng của cả nước. Với hơn 345.000 doanh nghiệp đang hoạt động, chiếm gần 1/3 tổng số DN cả nước, TP.HCM hiện đóng góp gần 27% thu ngân sách quốc gia, và là điểm đến hấp dẫn hàng đầu cho dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước.

Chuyên đề “Doanh nghiệp TP.HCM - Từ gian khó đến tâm điểm hội nhập” là sự ghi nhận hành trình 50 năm nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân TP.HCM. Qua ba bài viết chuyên sâu, chuyên đề tái hiện những bước ngoặt lớn - từ khôi phục sản xuất thời hậu chiến, hình thành lực lượng doanh nghiệp tư nhân đầu tiên, đến những chuyển biến mạnh mẽ trong thời kỳ hội nhập và kỷ nguyên số. Đồng thời, tôn vinh những con người đã dấn thân, đổi mới không ngừng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế và xã hội Thành phố.

Với nền tảng vững chắc, cộng đồng doanh nghiệp TP.HCM đang bước vào giai đoạn mới - thời kỳ của khởi nghiệp sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh và phát triển bền vững. Niềm tin, khát vọng và bản lĩnh của doanh nhân Thành phố chính là yếu tố quyết định để TP.HCM tiếp tục giữ vững vai trò trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, hướng tới mục tiêu trở thành đô thị thông minh, sáng tạo và thịnh vượng trong khu vực.

Doanh nghiệp TP.HCM - Vượt khó với khát vọng dẫn đầu (Bài 1)

Từ những xí nghiệp quốc doanh đầu tiên sau ngày giải phóng đến hàng trăm nghìn doanh nghiệp tư nhân năng động hiện nay, TP.HCM đã đi qua một hành trình 50 năm phát triển đầy bản lĩnh và tự hào. Lực lượng doanh nghiệp không chỉ là trụ cột nền kinh tế mà còn là biểu tượng cho tinh thần tiên phong, sáng tạo, dám nghĩ - dám làm của người dân Thành phố.

Khởi nguồn trong gian khó

Sau chiến tranh, TP.HCM đối mặt với muôn vàn khó khăn: nền kinh tế kiệt quệ, hơn 500.000 người thất nghiệp, gần 170.000 thương phế binh chế độ cũ, 700.000 người nghèo. Hạ tầng hư hại nghiêm trọng, vật tư thiếu thốn, giá cả leo thang. Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Thành phố đã áp dụng nhiều biện pháp linh hoạt, sáng tạo - được gọi là “xé rào” - như thu mua lương thực để đổi ngoại tệ, nhập nguyên liệu sản xuất.

TP.HCM cũng là nơi đầu tiên thành lập công ty kinh doanh lương thực, chấm dứt dần cơ chế bao cấp. Chính quyền tổ chức thành công bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp, khôi phục quyền công dân cho hơn 400.000 quân nhân chế độ cũ - một bước đi nhân đạo và chiến lược nhằm ổn định xã hội, tạo tiền đề cho phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, mô hình kinh tế bao cấp đã bộc lộ nhiều bất cập: sản xuất trì trệ, doanh nghiệp thiếu động lực cạnh tranh, hoạt động trong cơ chế “xin - cho”. Ngay từ cuối thập niên 1970, TP.HCM đã mạnh dạn đề xuất cải cách kinh tế - đặt nền móng cho công cuộc đổi mới sau này.

Thời kỳ đổi mới: Khu vực tư nhân trỗi dậy

Khi Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) khởi xướng công cuộc đổi mới, TP.HCM nhanh chóng đi đầu trong thí điểm phát triển kinh tế tư nhân. Các hộ kinh doanh cá thể, xí nghiệp tư doanh được công nhận pháp lý. Những thương hiệu như Thiên Long, Kinh Đô, Tân Hiệp Phát, Sài Gòn Co.op... ra đời từ chính tinh thần khởi nghiệp ấy, dần khẳng định chỗ đứng trên thị trường.

Đồng thời, Thành phố đón làn sóng FDI đầu tiên với sự hình thành các khu chế xuất như Tân Thuận, Linh Trung - đóng vai trò quan trọng trong mở rộng sản xuất, chuyển giao công nghệ, tạo việc làm. Đến năm 2005, TP.HCM có khoảng 100.000 doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp trong số đó chuyển từ mô hình hộ kinh doanh lên công ty cổ phần, thậm chí niêm yết trên sàn chứng khoán.

Hội nhập sâu, số hóa mạnh: Doanh nghiệp vươn tầm

Sau khi Việt Nam gia nhập WTO, TP.HCM bước vào thời kỳ hội nhập toàn diện. Các doanh nghiệp đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt nhưng cũng có cơ hội mở rộng thị trường quốc tế. Từ đây, nhiều tập đoàn tư nhân quy mô lớn được hình thành, đầu tư vào công nghệ, xây dựng chuỗi giá trị và thương hiệu toàn cầu.

TP.HCM cũng nhanh chóng trở thành trung tâm khởi nghiệp sáng tạo lớn nhất cả nước. Hệ sinh thái startup sôi động với hàng nghìn công ty công nghệ, quỹ đầu tư mạo hiểm và trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp đã tạo ra làn sóng đổi mới lan tỏa mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực.

Từ năm 1986 đến 1990, GRDP TP.HCM tăng bình quân 7,82%/năm. Từ 1991-1995, tốc độ tăng trưởng vọt lên 12,62%. Các giai đoạn tiếp theo duy trì tốc độ tăng trưởng hai con số: 10,11% (1996-2000), 11% (2001-2005) và 11,18% (2006-2010). GRDP bình quân đầu người tăng từ 700 USD (1996) lên gần 5.000 USD (2010).

Từ 2011-2020, GRDP TP.HCM tăng trung bình 6,86%/năm, vượt trung bình cả nước và toàn vùng kinh tế trọng điểm. Đến năm 2020, quy mô kinh tế TP.HCM chiếm 25,79% GDP quốc gia, mật độ doanh nghiệp đạt 27,6 DN/1.000 dân - gấp hơn 3 lần bình quân cả nước.

Sau đại dịch Covid-19, hơn 345.000 doanh nghiệp tại TP.HCM đã thích ứng, tái cấu trúc, chuyển đổi số. Doanh nghiệp tư nhân chiếm đến 95% tổng số DN; đóng góp trên 65% GRDP Thành phố; 80% DN đã ứng dụng công nghệ số, 90% thực hiện đăng ký kinh doanh trực tuyến.

PGS.TS Nguyễn Chí Hải - Đại học Kinh tế - Luật TP.HCM - khẳng định: “Nhìn lại chặng đường 50 năm, TP.HCM là biểu tượng của sự năng động, đổi mới và sáng tạo. Doanh nghiệp và doanh nhân chính là linh hồn của quá trình ấy.”

Tầm nhìn đến 2030: Đô thị khởi nghiệp và sáng tạo

Trong 5 năm tới, TP.HCM đặt mục tiêu vượt mốc 500.000 doanh nghiệp, 85% chuyển đổi số thành công, GRDP tăng trưởng trên 8%/năm. Thành phố hướng đến việc trở thành trung tâm khởi nghiệp - sáng tạo hàng đầu khu vực, với hơn 50 trung tâm hỗ trợ đổi mới sáng tạo, hơn 100.000 doanh nhân trẻ được đào tạo bài bản và hội nhập quốc tế.

DNSG