Hướng xử lý rác của TP HCM

TP HCM hợp nhất, lượng rác thải sinh hoạt phát sinh hằng ngày khoảng gần 17.000 tấn.

Nơi kêu cứu, nơi đã về đích

Hiện nay, vấn đề xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại các địa phương phía Nam đang có nhiều khác biệt. Tại TP HCM (cũ), mỗi ngày phát sinh khoảng 13.000 tấn rác. Trong đó, khoảng 3.000 tấn (23%) được tái chế thông qua cơ chế thị trường. Lượng rác còn lại được xử lý bằng các công nghệ như đốt không thu hồi năng lượng, sản xuất phân compost và chủ yếu là chôn lấp hợp vệ sinh.

Trong khi đó, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) đối mặt với nhiều thách thức lớn dù lượng rác phát sinh chỉ khoảng 1.200 - 1.300 tấn/ngày. Phương pháp xử lý chính vẫn là chôn lấp, một công nghệ lạc hậu, tốn diện tích đất và gây áp lực môi trường nghiêm trọng. Các khu xử lý như Khu Xử lý chất thải Tóc Tiên (xã Châu Pha) hay Bãi Nhát (Côn Đảo) đã gần như quá tải, dẫn đến tình trạng ùn ứ và nước rỉ rác chảy tràn, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và hình ảnh du lịch của tỉnh.

Tình hình đặc biệt nan giải tại Côn Đảo, nơi mỗi ngày phát sinh 15 - 20 tấn rác. Khu chôn lấp tạm thời tại Bãi Nhát đã quá tải nghiêm trọng, gây ô nhiễm mùi, nước rỉ rác thấm xuống đất và chảy ra biển, đe dọa trực tiếp hệ sinh thái khu dự trữ sinh quyển thế giới. Chính quyền địa phương cho biết việc đầu tư nhà máy xử lý hiện đại gặp nhiều rào cản do khó khăn trong vận chuyển, thiếu đất và nguồn điện không ổn định, trong khi phương án đưa rác về đất liền lại quá tốn kém.

Ngược lại, tỉnh Bình Dương (cũ) là một điểm sáng khi mỗi ngày phát sinh gần 2.500 tấn rác nhưng đã trở thành địa phương duy nhất ở miền Nam không còn sử dụng phương pháp chôn lấp.

Về mặt quản lý, sau sáp nhập hành chính, việc thu gom rác tại các phường ở TP HCM vẫn tiếp tục dựa trên các hợp đồng cũ đã ký với cấp huyện cho đến hết năm 2025. Một lãnh đạo phường cho biết quy trình giám sát không thay đổi, điểm khác biệt chính là các bãi trung chuyển rác trước đây do cấp huyện quản lý nay được phân chia cho từng xã, phường tự kiểm tra, đối chiếu khối lượng dưới sự giám sát của phòng kinh tế - hạ tầng và đô thị.

Đã khởi công Nhà máy đốt rác phát điện Tâm Sinh Nghĩa với công suất đốt 2.000 tấn rác/ngayÀ̉nh: QUỐC ANH

Biến rác thành năng lượng

Tại tỉnh Bình Dương (cũ), thay vì chôn lấp, toàn bộ 3.000 tấn rác thải sinh hoạt và công nghiệp mỗi ngày được Công ty CP - Tổng Công ty Nước - Môi trường Bình Dương (BIWASE) đưa về khu liên hợp xử lý chất thải để "hồi sinh". Rác được biến thành các sản phẩm hữu ích như phân bón hữu cơ và vật liệu xây dựng. BIWASE đã vận hành nhà máy đốt rác phát điện công suất 5 MW và nâng công suất xử lý, tái chế lên 2.520 tấn/ngày. Dự án này không chỉ giảm ô nhiễm mà còn tạo ra năng lượng tái tạo, tận dụng tro xỉ làm nguyên liệu sản xuất, góp phần thực hiện kinh tế tuần hoàn và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Trong khi đó, TP HCM (cũ) cũng đã khởi công 2 nhà máy đốt rác phát điện tại Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc. Nhà máy đốt rác phát điện Tâm Sinh Nghĩa, khởi công tháng 7-2024, có tổng vốn đầu tư giai đoạn 1 (2024-2025) là 6.400 tỉ đồng, công suất xử lý 2.000-2.600 tấn rác/ngày và phát điện 60 MW. Dự án này dự kiến cung cấp điện cho khoảng 100.000 hộ dân và giảm đáng kể lượng khí thải CO2. Các giai đoạn tiếp theo sẽ nâng công suất xử lý lên đến 8.600 tấn/ngày.

Đến tháng 3-2025, một nhà máy đốt rác phát điện khác với vốn đầu tư 3.500 tỉ đồng và công suất 2.000 tấn/ngày cũng được khởi công, sử dụng công nghệ của Đức. Khi các nhà máy này hoàn thành, TP HCM mới sẽ có khả năng xử lý khoảng 45%-50% tổng lượng rác sinh hoạt bằng công nghệ hiện đại. Chính quyền thành phố đang tiếp tục hỗ trợ các dự án mới nhằm đạt mục tiêu đến năm 2030, 100% rác thải sinh hoạt sẽ được xử lý bằng công nghệ đốt rác phát điện và tái chế.

QUỐC ANH - NGỌC GIANG - THẢO NGUYỄN