Huy động mọi nguồn lực cải thiện chất lượng không khí

Tại Hội thảo khoa học quốc gia về kiểm soát và cải thiện chất lượng môi trường không khí tại Việt Nam diễn ra ngày 24/5, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, thực trạng ô nhiễm không khí ở các TP lớn đang diễn biến theo chiều hướng xấu. Các chỉ số chất lượng không khí (AQI) thường xuyên ở mức trung bình đến kém. Đặc biệt, nồng độ bụi mịn PM2.5 tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh thường xuyên vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và cao hơn nhiều so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới.

Giảm ô nhiễm không khí cần được ưu tiên hàng đầu.

Tình trạng ô nhiễm không khí không chỉ kéo dài theo mùa, mà còn lan rộng về mặt không gian, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tình hình phát triển kinh tế xã hội và sinh hoạt của người dân. Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí đến từ nhiều nguồn khác nhau, gồm phát thải từ phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch; hoạt động xây dựng, cải tạo hạ tầng đô thị chưa được kiểm soát tốt; phát thải từ các cơ sở sản xuất công nghiệp; hoạt động đốt rơm rạ, chất thải và sinh khối ngoài trời…

Tại Hà Nội, ô nhiễm không khí thường gia tăng mạnh trong khoảng từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau do yếu tố bất lợi của thời tiết, hiện tượng nghịch nhiệt, lặng gió, ít mưa. Trong khi tại TP Hồ Chí Minh, nhiều đánh giá, nghiên cứu cho rằng mật độ giao thông cao và hoạt động công nghiệp là nguyên nhân chính.

Ngoài ra, có một yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng không khí, mặc dù chưa có nghiên cứu chính thức, nhưng các cơ quan quản lý và nhà khoa học cũng đang thảo luận và đánh giá về phát thải của một số nguồn phát thải tự nhiên và xuyên biên giới: Bụi từ các hoạt động nông nghiệp, cháy rừng, và khói bụi từ các nước xung quanh cũng lan truyền và góp phần làm gia tăng thêm tình trạng ô nhiễm.

Trước tình hình ô nhiễm không khí có chiều hướng gia tăng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đầu mối là Cục Môi trường đã và đang phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm như xây dựng nhiệm vụ, dự án kiểm kê phát thải tại khu vực kinh tế trọng điểm phía Bắc, phía Nam phục vụ cho công tác phân tích, đánh giá dữ liệu, xây dựng các mô hình hóa và kịch bản dự báo ô nhiễm không khí…

Hiện, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang chạy thử nghiệm mô hình dự báo chất lượng không khí trong 48 giờ tại Trung tâm quan trắc môi trường miền Bắc. Bộ đang hoàn thiện Kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng không khí, với các mục tiêu cụ thể đến giai đoạn 2025 - 2030, với từng nhóm giải pháp như năng lượng, nguồn thải, giao thông, xây dựng.

Song song với đó, Bộ đã chủ động các hoạt động hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực; phối hợp với các tổ chức quốc tế, các tập đoàn và tổng công ty để triển khai các dự án thí điểm, phát triển mạng lưới trạm đo nhanh chất lượng không khí, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, giao thông xanh và huy động nguồn lực tài chính, kỹ thuật nhằm cải thiện chất lượng không khí. Dự kiến trong thời gian sắp tới, Bộ cũng sẽ có 2 đoàn công tác, trong đó có đoàn công tác cấp cao của Bộ trưởng về trao đổi kinh nghiệm, học tập Bắc Kinh trong cải thiện, kiểm soát, quản lý chất lượng không khí.

Tại hội thảo, bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, nhấn mạnh không khí là sự sống và vấn đề ô nhiễm không khí cần được ưu tiên hàng đầu. UNDP và WHO đang hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực quản lý và hệ thống dữ liệu. Bà Ramla Khalidi khẳng định, việc ứng phó hiệu quả với ô nhiễm không khí không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn liên kết chặt chẽ với các mục tiêu về biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Bà Khalidi kêu gọi Việt Nam xây dựng nền tảng dữ liệu vững chắc, nâng cấp hệ thống quan trắc và phát triển chính sách dựa trên bằng chứng khoa học. Một chiến lược hiệu quả cần có sự phối hợp liên ngành, chỉ đạo thống nhất và sự tham gia tích cực của toàn xã hội, đồng thời đảm bảo không bỏ lại phía sau các nhóm dễ bị tổn thương.

Cũng tại hội thảo, TS Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết, chất lượng không khí kém là một nguy cơ đáng kể đến sức khỏe của người dân. Nếu không hành động sớm, tác hại đến sức khỏe từ ô nhiễm không khí có thể đe dọa những thành tựu mà chúng ta đã đạt được trong những thập kỷ gần đây.

"Vấn đề ô nhiễm không khí là một trong những chủ đề, nội dung thảo luận nhiều nhất hiện nay và có rất nhiều nghiên cứu về nội dung này. Chất lượng không khí tại Hà Nội giảm 7%; TP Hồ Chí Minh giảm 3% trong những năm qua. Chúng ta có thể thấy nó là con số nhỏ nhưng thực chất nó là rất lớn. Tôi ghi nhận và đánh giá cao các cam kết của Chính phủ Việt Nam về cải thiện chất lượng không khí. Cần củng cố cơ sở nghiên cứu khoa học, cải thiện công tác nghiên cứu và dự báo… Không khí chính là sự sống", Trưởng đại diện UNDP tại Việt Nam chia sẻ.

Trên thực tế, cải thiện chất lượng không khí không phải là trách nhiệm của riêng bộ nào mà là nhiệm vụ chung của tất cả các bộ, ngành, địa phương, tổ chức và cộng đồng. "Bên cạnh mục tiêu phát triển kinh tế 2 con số trong giai đoạn tới, chúng ta cũng sẽ phải chú trọng tới công tác bảo vệ môi trường. Ngay giờ đây, chúng ta cần chung tay hành động để giữ gìn bầu trời xanh, bảo vệ sức khỏe người dân và xây dựng một môi trường sống bền vững", Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh.

Sau hội thảo hôm nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ cùng Đoàn giám sát Quốc hội tổ chức hội thảo về cơ chế, chính sách và pháp lý liên quan đến quản lý chất lượng không khí, qua đó giúp chỉ ra những vấn đề bất cập để hoàn thiện khung pháp lý và tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương, doanh nghiệp thực hiện các biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí.

Chi Linh