Hủy gan, hại thận vì những viên 'thuốc bổ'

Nhiều TPCN chứa canxi, vitamin D, magie, kẽm... Uống quá liều, nhất là khi cơ thể không thiếu, có thể khiến khoáng chất lắng đọng, gây sỏi hoặc suy giảm chức năng thận. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Một bệnh nhân lớn tuổi, gầy yếu, đôi chân mềm nhũn, đã phải ngồi xe lăn suốt nhiều tuần trước khi được đưa vào viện trong tình trạng kiệt sức. Kết quả xét nghiệm khiến bác sĩ bất ngờ: nồng độ canxi trong máu tăng cao đến mức có thể đe dọa tính mạng.

Nguyên nhân bắt nguồn từ thói quen dùng thực phẩm chức năng “bổ xương, chắc khớp” suốt nhiều tháng - những viên thuốc tưởng như cứu cánh tuổi già lại âm thầm khiến cơ thể suy kiệt

Khi thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) bùng nổ, niềm tin vào những lời quảng cáo “tốt cho sức khỏe”, “an toàn tuyệt đối” hay “không tác dụng phụ” trở thành chiếc bẫy ngọt ngào. Và rồi, chính những viên uống được cho là giúp cơ thể khỏe mạnh lại khiến nhiều người Việt suy kiệt từng ngày.

Cạm bẫy thực phẩm chức năng

Không chỉ người cao tuổi, ngày càng nhiều người trẻ cũng sa vào chiếc bẫy mang tên “thực phẩm chức năng”.

Người đàn ông 35 tuổi nhập viện trong tình trạng nguy kịch sau khi tự mua loại “thuốc trị đau khớp” quảng cáo trên mạng. Chỉ sau thời gian ngắn sử dụng, anh bắt đầu mệt mỏi rồi nhanh chóng rơi vào suy gan, suy thận cấp. Các bác sĩ Bệnh viện Quân y 175 (Bộ Quốc phòng) đã phải điều trị hồi sức tích cực suốt gần một tháng mới kiểm soát được tình trạng ngộ độc.

“Không ít bệnh nhân nhập viện trong tình trạng biến chứng nặng sau khi tự ý dùng TPCN trôi nổi như trường hợp trên”, ThS.BS Bùi Thị Duyên, Phó chủ nhiệm khoa Dinh dưỡng - Tiết chế, Bệnh viện Quân y 175, trầm ngâm nói với Tri Thức - Znews.

Nhóm bệnh nhân hay gặp nhất là người có bệnh mạn tính, đặc biệt là các bệnh lý xương khớp, viêm khớp hay đau nhức kéo dài. Những cơn đau âm ỉ kéo dài khiến người bệnh dần mất kiên nhẫn. Khi nghe ai đó mách về một sản phẩm “giảm đau nhanh”, họ dễ dàng đặt lòng tin và dùng thử mà không biết bản thân phải đánh đổi điều gì.

Nhiều người trả giá đắt vì dùng TPCN không rõ nguồn gốc. Ảnh: Shutterstock.

Bác sĩ Duyên nhấn mạnh corticoid là loại thuốc giảm đau, chống viêm rất quen thuộc, nhưng cũng là “con dao hai lưỡi” mà nhiều người vô tình lạm dụng nhất. Khi dùng kéo dài, người bệnh còn có thể xuất hiện hội chứng Cushing, với thân hình biến dạng, bụng phình to, trong khi tay chân gầy guộc hẳn đi.

Ngoài ra, việc sử dụng những viên uống không rõ nguồn gốc trong thời gian dài cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Người bệnh dễ bị rối loạn chuyển hóa, suy gan, suy thận hoặc tổn thương tim mạch do tích tụ các hoạt chất không được kiểm soát về liều lượng và độ an toàn.

Thực phẩm chức năng chính hãng, uy tín có thể mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe. Ảnh: Cancer Center.

Vị bác sĩ cũng chỉ ra có hai nhóm người dễ rơi vào vòng luẩn quẩn của việc tự ý dùng TPCN và thuốc. Nhóm thứ nhất là những người mắc bệnh mạn tính, đặc biệt là các bệnh gây đau nhức kéo dài. Với các bệnh này, mục tiêu điều trị không phải là chữa khỏi hoàn toàn, mà là kiểm soát triệu chứng, hạn chế tiến triển của bệnh và phòng ngừa những đợt bùng phát cấp tính.

Khi việc điều trị không mang lại kết quả như mong đợi, họ thường tìm đến những lời truyền miệng hoặc quảng cáo “giảm đau nhanh”, với hy vọng thoát khỏi cơn đau tức thì.

Nhóm thứ hai là người lớn tuổi, nhất là ở khu vực nông thôn, nơi việc tiếp cận thông tin y tế chính thống còn hạn chế. Các quảng cáo lặp lại dày đặc trên mạng xã hội khiến họ tin rằng đó là sản phẩm an toàn và hiệu quả.

Thị trường ngày càng bùng nổ

Những viên uống “bổ gan”, “tăng đề kháng”, “đẹp da” xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội, từ quảng cáo của người nổi tiếng đến các livestream bán hàng. Thị trường TPCN đang bước vào giai đoạn bùng nổ, trở thành một trong những mảnh đất màu mỡ và tăng trưởng nhanh nhất của ngành công nghiệp chăm sóc sức khỏe toàn cầu.

Báo cáo của Grand View Research chỉ ra quy mô thị trường TPCN toàn cầu được ước tính đạt 192,65 tỷ USD vào năm 2024 và dự phóng sẽ tăng lên 414,52 tỷ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) 8,9% trong giai đoạn 2025-2033.

Tại Việt Nam, thị trường này cũng chứng kiến tốc độ mở rộng nhanh chóng trong hơn một thập kỷ qua. Theo Euromonitor, quy mô thị trường TPCN Việt Nam năm 2022 đạt khoảng 2,4 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) dự kiến khoảng 7% giai đoạn 2023-2028.

Thị trường thực phẩm chức năng trên thế giới đang phát triển mạnh mẽ. Ảnh: FDA.

Hiện nay, cả nước có hơn 3.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh và hơn 12.000 sản phẩm đang lưu hành, trong đó hơn 8.000 sản phẩm được sản xuất trong nước. Riêng trên các nền tảng thương mại điện tử, doanh số ngành hàng TPCN đã đạt khoảng 4.015 tỷ đồng và tiếp tục tăng trưởng mạnh, theo số liệu của Metric.

Sự tăng trưởng ấn tượng này, theo các chuyên gia, đến từ nhiều yếu tố kết hợp. Trước hết là sự gia tăng dân số và thu nhập, khiến nhu cầu chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh thay vì chữa bệnh trở nên phổ biến hơn. Song song đó, nhận thức về sức khỏe và dinh dưỡng chủ động ngày càng cao, đặc biệt sau đại dịch Covid-19, khiến người tiêu dùng sẵn sàng chi nhiều hơn cho các sản phẩm hỗ trợ thể lực và miễn dịch.

Tỉnh táo trước những lời quảng cáo

Trong thời đại mà thuốc và thực phẩm chức năng được quảng cáo tràn lan, ranh giới giữa “hỗ trợ sức khỏe” và “gây hại” trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Để bảo vệ mình, người dùng cần tỉnh táo và tuân thủ những nguyên tắc cơ bản trong sử dụng thuốc và sản phẩm bổ trợ.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng cảnh báo rằng việc sử dụng thực phẩm bổ sung không đúng cách có thể dẫn đến ngộ độc, rối loạn chuyển hóa, thậm chí tổn thương gan, thận nếu lạm dụng trong thời gian dài. Tương tự, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cũng nhấn mạnh TPCN không phải là thuốc, và cần được dùng dưới sự tư vấn của chuyên gia y tế để tránh tương tác hoặc quá liều.

ThS.BS Bùi Thị Duyên, Phó chủ nhiệm khoa Dinh dưỡng - Tiết chế, Bệnh viện Quân y 175 chia sẻ bất kỳ loại thuốc hay sản phẩm hỗ trợ sức khỏe nào cũng cần được sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Người dân tuyệt đối không nên tự mua thuốc bởi liều lượng và thời gian dùng luôn phải được điều chỉnh phù hợp với tình trạng hiện tại của cơ thể.

Bên cạnh đó, việc khám định kỳ, tuân thủ toa thuốc và tái khám đúng hẹn là yếu tố then chốt giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng. Chỉ nên lựa chọn sản phẩm từ các hãng dược uy tín, đã qua kiểm định lâm sàng và được Bộ Y tế cấp phép lưu hành.

"Đặt niềm tin vào quảng cáo quá đà hoặc hàng trôi nổi, người dùng không chỉ đối mặt với nguy cơ 'tiền mất tật mang', mà còn có thể tự đẩy sức khỏe của mình vào tình thế nguy hiểm", bác sĩ Duyên cho biết.

Kỳ Duyên