IAEA cảnh báo mức uranium của Iran chạm ngưỡng nguy hiểm

Báo cáo được đưa ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán giữa Tehran và chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn chưa đạt được bước tiến đáng kể nào, dù hai bên đã tổ chức nhiều vòng tiếp xúc.

Theo báo cáo của IAEA, đến ngày 17/5, Iran đã tích lũy 408,6 kg uranium làm giàu ở mức 60%, tăng gần một nửa so với 274,8 kg hồi tháng 2. Các chuyên gia cho biết mức 60% chỉ còn cách một bước nhỏ về mặt kỹ thuật để đạt đến 90% - mức có thể dùng để chế tạo vũ khí hạt nhân. Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi cho rằng đây là một vấn đề đáng lo ngại, khi Iran hiện là quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân duy nhất đang sản xuất loại vật liệu có độ tinh khiết cao như vậy.

IAEA cũng ước tính tổng lượng uranium làm giàu của Iran, bao gồm ở tất cả các cấp độ, đã lên đến 9.247,6 kg. Ông Grossi cảnh báo: "Iran hiện có đủ uranium làm giàu ở mức cao để có thể sản xuất một số vũ khí hạt nhân nếu họ muốn".

Về phía Iran, chính phủ vẫn khẳng định chương trình hạt nhân của nước này chỉ nhằm phục vụ mục đích dân sự và nghiên cứu khoa học. Tuy vậy, trong những tháng gần đây, một số quan chức Iran đã để ngỏ khả năng mở rộng chương trình nếu áp lực từ bên ngoài tiếp tục gia tăng. Theo đánh giá của các cơ quan tình báo Mỹ, Iran chưa bắt đầu phát triển vũ khí hạt nhân, nhưng đã thực hiện một số bước chuẩn bị giúp họ sẵn sàng hơn nếu quyết định thay đổi trong tương lai.

Theo báo cáo của IAEA, đến ngày 17/5, Iran đã tích lũy 408,6 kg uranium làm giàu ở mức 60%, tăng gần một nửa so với 274,8 kg hồi tháng 2. Ảnh: Tehran Times

Cùng với báo cáo kỹ thuật thường kỳ, IAEA còn gửi đến các quốc gia thành viên một tài liệu toàn diện dài 22 trang, tổng hợp kết quả điều tra tại nhiều địa điểm được cho là có liên quan đến chương trình hạt nhân chưa công bố của Iran.

Theo IAEA, ba địa điểm Turquzabad, Varamin và Marivan cho thấy sự hiện diện của các hạt uranium nhân tạo. Tại Lavisan-Shian ở Tehran, nơi đã bị phá dỡ sau năm 2003, các thanh tra quốc tế cho biết có dấu hiệu cho thấy một đĩa kim loại uranium từng được sử dụng trong thử nghiệm nguồn neutron gây nổ - một bước quan trọng trong quá trình chế tạo thiết bị hạt nhân.

IAEA kết luận: "Việc Iran không đưa ra câu trả lời và giải thích rõ ràng đã khiến cơ quan này kết luận ba địa điểm này, cùng với các địa điểm liên quan khác, là một phần của chương trình hạt nhân có cấu trúc không được công bố do Iran thực hiện cho đến đầu những năm 2000".

Phản ứng trước báo cáo, Bộ Ngoại giao Iran đã bác bỏ các cáo buộc và cho rằng tài liệu của IAEA mang tính thiên vị và chịu ảnh hưởng bởi động cơ chính trị. Truyền thông nhà nước dẫn lời một quan chức giấu tên cho biết Tehran sẽ có biện pháp phù hợp nếu bị gây sức ép tại cuộc họp sắp tới của Hội đồng Thống đốc.

Trong khi đó, Israel nhanh chóng đưa ra phản ứng. Văn phòng Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố báo cáo của IAEA là bằng chứng cho thấy Iran đang theo đuổi mục tiêu hoàn tất chương trình vũ khí hạt nhân. Ông Netanyahu nhấn mạnh cộng đồng quốc tế cần hành động ngay để ngăn chặn nguy cơ này trở thành hiện thực.

Mỹ, Anh, Pháp và Đức hiện đang xúc tiến việc soạn thảo một nghị quyết mới để trình lên Hội đồng Thống đốc IAEA trong cuộc họp diễn ra vào tuần tới, nhằm lên án chính thức Iran vi phạm nghĩa vụ không phổ biến hạt nhân. Nếu nghị quyết này được thông qua, đây sẽ là lần đầu tiên trong gần hai thập kỷ Tehran bị xác định không tuân thủ tại một diễn đàn quốc tế.

Cơ hội cho đối thoại vẫn còn, nhưng thời gian không nhiều

Phát biểu trước báo chí, Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ hy vọng rằng một thỏa thuận với Iran vẫn có thể đạt được trong tương lai gần. Ông cho biết đã đề nghị Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tạm hoãn các hành động quân sự để tạo thêm thời gian cho các nỗ lực ngoại giao.

“Sẽ là một điều tuyệt vời nếu chúng ta có thể đạt được thỏa thuận mà không cần thả bom khắp Trung Đông” - ông Trump nhấn mạnh.

Đọc thêm: Xu hướng du lịch kết hợp công tác toàn cầu chao đảo do chính sách của Mỹ

Tuy nhiên, các quan chức cấp cao của Iran đã bác bỏ khả năng đạt được thỏa thuận nếu các biện pháp trừng phạt không được dỡ bỏ hoàn toàn. Một quan chức Iran nhấn mạnh: “Chúng tôi không đàm phán dưới áp lực. Nếu có thỏa thuận, đó phải là một thỏa thuận công bằng, bảo đảm quyền phát triển công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình của Iran.”

Trước diễn biến căng thẳng, nhiều chuyên gia quốc tế kêu gọi duy trì các kênh liên lạc kỹ thuật giữa Iran và IAEA, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm giải pháp thông qua đối thoại. Một nhà nghiên cứu tại Đại học Tufts nhận định: “Nếu không có minh bạch và hợp tác, các rủi ro sẽ ngày càng lớn hơn, không chỉ đối với khu vực mà còn đối với toàn bộ hệ thống kiểm soát vũ khí toàn cầu.”

Tùng Lâm