Indonesia tung gói hỗ trợ kỷ lục: Cú hích kinh tế hay biện pháp tạm thời?

Chính phủ Indonesia vừa công bố gói hỗ trợ tiền mặt quy mô lớn nhất từ trước tới nay, với tổng trị giá khoảng 1,8 tỷ USD, nhắm tới hơn 35 triệu hộ gia đình, tương đương gần 140 triệu người. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Indonesia đang tìm cách kích thích tiêu dùng, ổn định đời sống người dân trước sức ép tăng trưởng chậm và những bất ổn xã hội.

Người dân Indonesia nhận trợ cấp tiền mặt. Ảnh minh họa

Gói hỗ trợ mới này được xây dựng dựa trên gói kích thích gần 1 tỷ USD được công bố vào tháng 9 vừa qua. Gói hỗ trợ tiền mặt này được thực hiện với nhiều mục tiêu.

Trước hết đó là đảm bảo phúc lợi cho người dân, hướng ưu tiên cho an sinh xã hội và nhóm lao động dễ tổn thương. Mỗi hộ gia đình nhận được 300.000 Rp mỗi tháng không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng kinh tế cho những nhóm dân số có thu nhập thấp, mà còn khơi dậy tinh thần lạc quan trong cộng đồng. Thông qua chương trình này, Chính phủ thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc củng cố mạng lưới an sinh xã hội. Mức trần ngân sách trợ cấp xã hội năm 2025, ban đầu được đặt ở mức 71 nghìn tỷ IDR (khoảng 4,28 tỷ USD), đã được nâng lên hơn 110 nghìn tỷ IDR (khoảng 6,64 tỷ USD) dưới thời chính quyền Tổng thống Prabowo, có khả năng là khoản phân bổ lớn nhất trong lịch sử Indonesia.

Thứ hai là kích thích tiêu dùng, duy trì đà tăng trưởng kinh tế. Thời gian thực hiện từ tháng 10 đến tháng 12 là mùa lễ hội và các hoạt động mua sắm, chi tiêu tăng cho dịp cuối năm. Sáng kiến này nhằm mục đích tăng cường sức mua của người dân và duy trì đà tăng trưởng kinh tế trong suốt giai đoạn cuối năm. Tổng thống Prabowo, người đã cam kết nâng mức tăng trưởng lên 8% vào năm 2029, đang trông cậy vào hỗ trợ tài chính và các chương trình xã hội có mục tiêu để duy trì đà tăng trưởng.

Nhằm tiếp tục kích thích hoạt động tiêu dùng, Bộ Tài chính cũng thông báo chính phủ sẽ chi trả 6% trong tổng số 11% thuế giá trị gia tăng áp dụng cho vé máy bay nội địa hạng phổ thông từ ngày 22/12 đến ngày 10/1/2026, một phần trong nỗ lực thúc đẩy du lịch và chi tiêu trong mùa lễ hội.

Khả năng ổn định ngân sách và kiểm soát lạm phát

Trong bối cảnh Indonesia đã có nhiều hình thức trợ giúp quy mô lớn, việc tiếp tục công bố thêm một gói hỗ trợ mới khiến nhiều ý kiến lo ngại về khả năng duy trì ổn định ngân sách và kiểm soát lạm phát. Một quan chức cấp cao Indonesia xác nhận rằng khoản hỗ trợ tiền mặt trực tiếp bổ sung của chính phủ trị giá 1,8 tỷ USD cho 35 triệu gia đình được tài trợ bằng các nguồn ngân sách được tiết kiệm hiệu quả trong năm 2025.

Tổng thống Prabowo Subianto cho biết, trong năm đầu tiên nhậm chức, Chính phủ đã yêu cầu cắt giảm tổng chi tiêu khoảng 306,7 nghìn tỷ Rp (khoảng 18,9 tỷ đô la) từ Ngân sách Nhà nước (APBN) năm 2025 và Ngân sách Nhà nước Khu vực (APBD). Phần lớn khoản tiết kiệm này đến từ việc tinh giản và cắt giảm các hoạt động "hỗ trợ quản lý", bao gồm chi phí đi lại công tác, họp hành và văn phòng phẩm, vốn đã tăng đáng kể kể từ khi đại dịch xảy ra. Mục tiêu chính của việc cắt giảm này không chỉ là tiết kiệm ngân sách, mà còn là chuyển hướng ngân sách sang các chương trình có tác động trực tiếp đến cộng đồng bao gồm chương trình Bữa ăn Dinh dưỡng Miễn phí (MBG), Trường học Cộng đồng, chương trình Khám sức khỏe Miễn phí, và phát triển cơ sở hạ tầng cơ bản và nông nghiệp ở các vùng nông thôn. Số tiền thu hồi được từ tham nhũng sẽ được tái đầu tư vào giáo dục và phát triển nguồn nhân lực.

Ngoài việc thực hiện hỗ trợ tiền mặt, Indonesia hiện cũng đang thực hiện chương trình Trợ cấp xã hội thường xuyên bao gồm hai chương trình - Chương trình Hy vọng Gia đình (PKH) và viện trợ lương thực phi tiền mặt - hướng đến hơn 18 triệu gia đình thụ hưởng trên toàn quốc. Chính phủ cũng đã áp dụng một loạt các biện pháp, từ giảm giá điện và hỗ trợ gạo cho các hộ gia đình thu nhập thấp, đến các chương trình thực tập cho sinh viên mới tốt nghiệp và bảo hiểm cho người lao động tự do. Các quan chức Indonesia khẳng định, tất cả các chương trình hỗ trợ xã hội đang được giải ngân theo từng giai đoạn và được giám sát chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Bước đi lớn và đầy tham vọng

Trong bối cảnh biến động kinh tế - xã hội của Indonesia sau đại dịch và lạm phát toàn cầu, trợ cấp xã hội (bansos) đã trở thành một công cụ quan trọng trong việc duy trì ổn định xã hội và thúc đẩy phúc lợi cho các cộng đồng dễ bị tổn thương. Trên thực tế, trợ cấp xã hội đã có hiệu quả trong việc giảm nghèo và bất bình đẳng trong xã hội, vai trò chính của nó là giảm bớt khó khăn trước mắt, bảo vệ các hộ gia đình dễ bị tổn thương khỏi những cú sốc kinh tế và đáp ứng các nhu cầu cơ bản.

Theo các chuyên gia, việc hỗ trợ xã hội tiền mặt trực tiếp là giải pháp tạm thời, không phải là giải pháp lâu dài. Vì vậy chính phủ đang chuyển hướng chiến lược an sinh xã hội từ viện trợ trực tiếp sang các chương trình Trao quyền trong năm 2026. Tác động dài hạn có thể đạt được hiệu quả hơn bằng cách cung cấp vốn dưới dạng tài sản sản xuất thay vì hỗ trợ tiêu dùng.

Cũng cần xác định nguyên nhân gốc rễ của nghèo đói, với chỉ 20% nghèo đói xuất phát từ nguyên nhân kinh tế thuần túy. Phần còn lại liên quan đến các vấn đề xã hội, khả năng tiếp cận giáo dục và thông tin hạn chế…. Do đó cần một cách tiếp cận chính sách toàn diện. Chính phủ hiện đã thay đổi mô hình từ trợ cấp tiêu dùng sang các chương trình trao quyền kinh tế dựa trên tiềm năng địa phương.

Ví dụ gần đây nhất là khởi động các chương trình tận dụng nguồn lực địa phương, chẳng hạn như chế biến thân chuối thành các sản phẩm có giá trị kinh tế cao - một hoạt động có thể áp dụng tại một số địa phương. Bộ Xã hội sẽ lên kế hoạch đào tạo người dân tại các ngôi làng về cách chế biến thân chuối thành các sản phẩm có thể tiêu thụ được. Khóa đào tạo cũng bao gồm cả kỹ năng sản xuất và tiếp cận thị trường, giúp người dân xây dựng các doanh nghiệp bền vững., mang lại thu nhập lâu dài cho người dân địa phương.

Gói trợ giúp tiền mặt dành cho gần 140 triệu người dân tại Indonesia là một bước đi lớn và đầy tham vọng, thể hiện quyết tâm của Chính phủ nước này trong việc ổn định đời sống và thúc đẩy tiêu dùng. Tuy nhiên, chương trình sẽ chỉ thực sự thành công và có ý nghĩa nếu được triển khai minh bạch, hiệu quả và góp phần củng cố sức chống chịu của nền kinh tế trong dài hạn.

Phạm Hà/VOV-Jakarta