Iran còn có một mạng lưới các cơ sở hạt nhân bí mật?

Các máy ly tâm trong cơ sở hạt nhân Natanz có thể đã bị hư hỏng hoặc bị phá hủy, nhưng các chuyên gia Israel cho rằng Iran có nhiều máy hơn ở những địa điểm bí mật. Ảnh: Reuters

Tờ The Telegraph hôm nay dẫn phát biểu của bà Sima Shine, cựu Giám đốc nghiên cứu tại cơ quan tình báo Mossad, chuyên gia có hơn 30 năm làm việc trong giới quân sự Israel cho rằng, Iran hiện sở hữu đầy đủ năng lực để tái khởi động chương trình chế tạo vũ khí hạt nhân, dù các cơ sở trọng yếu như Fordow, Natanz và Isfahan đã bị tấn công.

“Tôi chắc chắn họ có một nơi nào đó đang giấu vài trăm, nếu không phải hàng nghìn máy ly tâm và họ đã phân tán vật liệu ở nhiều nơi trên khắp Iran. Họ không thể hành động ngay lúc này hoặc ngày mai, nhưng trong tương lai, họ có đầy đủ khả năng để chế tạo bom”.

Bà Shine cũng cho rằng Iran đã chủ động di dời một phần lớn uranium làm giàu cao trước các cuộc tấn công, nhằm duy trì “một công cụ quan trọng trong tay”.

Quan điểm này không hẳn không có cơ sở khi các hình ảnh vệ tinh do Maxar Technologies cung cấp cho thấy đã có những đoàn xe tải rời khỏi các cơ sở hạt nhân của Iran, trong đó có Fordow và Isfahan - cho thấy dường như Iran đã di chuyển lượng uranium trước khi bị không kích.

Hình ảnh vệ tinh cho thấy những chiếc xe tải đang di chuyển đến cơ sở hạt nhân Fordow vào thời điểm trước khi xảy ra cuộc không kích của Mỹ. Ảnh: Maxar Technologies/AFP/Getty Images

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ước tính Iran đang nắm giữ khoảng 400kg uranium làm giàu đến 60% - đủ để chế tạo từ 9 đến 10 đầu đạn hạt nhân nếu được làm giàu tiếp lên mức 90%, cấp độ vũ khí. Tuy nhiên, hiện không rõ khối lượng uranium này đã được di dời đi đâu sau các cuộc không kích.

“Không phải tất cả các địa điểm cất giữ uranium đều được Israel biết đến - đó là điều tôi nghĩ, dù tôi không thể chắc chắn”, bà Shine nhấn mạnh.

Hình ảnh vệ tinh cho thấy xe tải trên đường cách cơ sở hạt nhân Fordow khoảng 1km, ngày 20/6/2025. Ảnh: Maxar Technologies/AFP/Getty Images

Trong bối cảnh thiếu vắng các cuộc thanh sát độc lập, IAEA đã không được tiếp cận các cơ sở hạt nhân Iran trong bốn năm qua, những nghi ngại về các địa điểm bí mật ngày càng gia tăng. Fordow - cơ sở được phát hiện lần đầu năm 2009 - được xem là bằng chứng cho khả năng tồn tại của các công trình hạt nhân khác chưa được tiết lộ.

Dù vậy, một nguồn tin khác - cũng là chuyên gia am hiểu chương trình hạt nhân Iran nhận định rằng, các “nút thắt cổ chai” trong quá trình làm giàu uranium và phát triển vũ khí đã bị “tổn thất nghiêm trọng” sau các cuộc tấn công và việc loại bỏ nhiều nhà khoa học chủ chốt.

Nguồn tin này nhấn mạnh: “Israel chưa đạt được 100% mục tiêu, nhưng cũng đã đạt được hiệu quả rất nhiều… và đã làm suy yếu đáng kể chương trình hạt nhân Iran”.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng chương trình hạt nhân có thể được tái thiết nhanh hơn nhiều nếu lượng uranium làm giàu chưa bị tiêu hủy. Bà Becky Alexis Martin, chuyên gia từ Đại học Bradford nhận định:

“Nếu uranium chưa bị phá hủy hoặc tịch thu, thì khả năng tái khởi động chương trình có thể xảy ra nhanh hơn dự đoán. Ngay cả khi các nhà máy làm giàu quy mô lớn đã bị phá hủy, Iran vẫn có thể tiếp tục làm giàu uranium ở các cơ sở nhỏ, bí mật”.

Các máy ly tâm tại cơ sở làm giàu uranium Natanz. Ảnh: Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran

Một yếu tố khác gây lo ngại là năng lực công nghệ sẵn có của Iran. Theo bà Shine, Iran còn sở hữu hàng tấn uranium làm giàu đến 25% - mức có thể nâng cấp lên thành cấp độ vũ khí nếu đủ máy ly tâm: “Họ biết cách làm điều đó… không có gì là vượt ngoài khả năng”.

Cuộc tấn công vào sáng 22/6 được cho là có sự tham gia của hơn 125 máy bay quân sự Mỹ, sử dụng bom xuyên boongke GBU-57, loại vũ khí được thiết kế để xuyên qua lớp đất đá dày tới 60m. Theo các hình ảnh vệ tinh, các quả bom đã đánh trúng cơ sở Fordow, song chưa rõ liệu có xuyên được tới các phòng làm giàu được chôn sâu tới 300-500m hay không.

Hình ảnh vệ tinh cơ sở hạt nhân Natanz sau cuộc không kích của Mỹ. Ảnh: Maxar Technologies

Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, Tướng Dan Caine, xác nhận rằng “cả ba cơ sở bị tấn công đã chịu thiệt hại nặng nề”, dù Tổng thống Mỹ Donald Trump trước đó tuyên bố chúng đã “bị phá hủy hoàn toàn”. Tuy nhiên, ông Rafael Grossi, Tổng giám đốc IAEA kêu gọi cho phép thanh sát viên quốc tế quay lại các cơ sở hạt nhân Iran nhằm “kiểm kê uranium làm giàu”.

Hình ảnh vệ tinh cơ sở hạt nhân Isfahan sau cuộc không kích của Mỹ. Ảnh: Maxar Technologies

Ông nhấn mạnh: “Chưa ai, kể cả IAEA, có thể đánh giá đầy đủ mức độ thiệt hại dưới lòng đất tại Fordow vào thời điểm này”.

Đáng chú ý, trước những lo ngại quốc tế về số lượng uranium bị mất dấu, cùng khả năng Iran tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân, một quan chức Iran khẳng định:

Hình ảnh vệ tinh cơ sở hạt nhân Fordow sau cuộc không kích của Mỹ. Ảnh: Maxar Technologies

“Nhiều người giữ vị trí cao trong chính phủ cũng không biết uranium đang ở đâu. Đừng cố tìm, nó an toàn và không gây nguy hiểm cho ai”.

Thứ trưởng Ngoại giao Iran Majid Takht-Ravanchi tuyên bố, Tehran hiện vẫn duy trì là thành viên của Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), nhưng sẽ đình chỉ mọi đàm phán trong bối cảnh bị tấn công: “Không có lý do gì để tiếp tục đối thoại trong khi các cuộc tấn công vẫn đang diễn ra. Chúng tôi không đàm phán - chỉ để mà đàm phán”.

Hồng Nhung