Iraq tiến thoái lưỡng nan do xung đột Israel-Iran

Trong không phận Iraq, tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Iran chạm trán với chiến đấu cơ của Israel, buộc Baghdad phải cảnh giác tránh bị cuốn vào cuộc xung đột mới nhất trong khu vực.

Có một thực tế, với việc vừa là đồng minh của Iran vừa là đối tác chiến lược của Mỹ – quốc gia ủng hộ Israel mạnh mẽ nhất, Iraq có thể gặp khó khăn trong việc ngăn chặn chiến sự lan sang lãnh thổ của mình.

“Có một nguy cơ lớn xung đột Israel-Iran lan sang Iraq. Người dân Iraq có lý do để lo lắng” - ông Sajad Jiyad, nhà phân tích chính trị người Iraq, nhận định với hãng tin AFP.

Những cảnh báo về nguy cơ xảy ra một cuộc chiến toàn diện trong khu vực ngày càng tăng cao sau đợt tấn công bất ngờ của Israel nhằm vào Iran hồi tuần trước dẫn tới cuộc xung đột trực diện hiện tại. Viễn cảnh các lực lượng thân Iran ở Iraq can thiệp vào ngày càng gần. Các lực lượng này đang kêu gọi Mỹ rút quân khỏi Iraq.

Một quan chức an ninh cấp cao của Iraq nói với AFP rằng các lực lượng thân Iran ở Iraq “đều đang phối hợp với chính phủ Iraq để giữ cho đất nước tránh xa xung đột”.

Tuy nhiên, chuyên gia Jiyad cảnh báo rằng chuyện Mỹ ủng hộ các đòn tấn công của Israel nếu xảy ra “có thể khiến các lực lượng thân Iran ở Iraq nhắm vào binh sĩ Mỹ” hoặc các lợi ích khác của Mỹ, chẳng hạn đại sứ quán ở Baghdad hoặc lãnh sự quán Mỹ tại Erbil (thủ phủ của vùng Kurdistan tự trị).

Điều này có thể dẫn đến các hành động trả đũa của Mỹ và Israel ngay trên lãnh thổ Iraq, ông Jiyad nói thêm.

Những người ủng hộ các nhóm thân Iran ở Iraq biểu tình ở thủ đô Baghdad (Iraq) vào ngày 16-6. Ảnh: AHMAD AL-RUBAYE / AFP)

Ai bảo vệ bầu trời Iraq?

Theo tờ Shafaq News, Iraq có năng lực phòng không rất hạn chế. Từ sau thất bại của quân đội Tổng thống Iraq Saddam Hussein năm 1991, Iraq gần như không còn hệ thống phòng không nghiêm túc nào.

“Người dân Iraq tỉnh giấc vào sáng 15-6 trước tiếng động cơ của ba UAV không rõ nguồn gốc rơi xuống nhiều khu vực trong cả nước, đáng chú ý là tại tỉnh Dhi Qar ở miền Nam. Hàng chục người dân đã tụ tập quanh các mảnh vỡ trong sự kinh ngạc” - tờ Shafaq đưa tin.

Đây không phải là sự cố đầu tiên. Các máy bay chiến đấu Israel đã nhiều lần vi phạm không phận Iraq trong thời gian gần đây sau khi bùng phát cuộc đối đầu giữa Israel và Iran.

Iraq đã gửi khiếu nại lên Liên Hợp Quốc về những sự việc này. Baghdad yêu cầu không phận của mình không bị xâm phạm và chủ quyền quốc gia được tôn trọng. Nhiều công dân Iraq hiện đang bị mắc kẹt ở nước ngoài vì không thể bay về nước do chiến sự.

“Chính phủ Iraq một lần nữa khẳng định hoàn toàn bác bỏ việc sử dụng không phận nước này để tiến hành các cuộc tấn công quân sự của Israel nhằm vào Iran hoặc các quốc gia láng giềng” - theo người phát ngôn của lực lượng vũ trang Iraq.

Chủ nhiệm Ủy ban An ninh và Quốc phòng của Quốc hội Iraq - ông Karim Aliwi al-Muhammadawi - xác nhận với Shafaq rằng “Iraq đã theo đuổi con đường ngoại giao và pháp lý bằng cách đệ trình đơn khiếu nại chính thức lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về việc không quân Israel xâm phạm không phận nước này”.

Không phận Iraq trở nên phức tạp vì liên minh do Mỹ dẫn đầu chống Tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) cũng đang hoạt động tại đây. Một số người dân Iraq tin rằng Mỹ đang phối hợp với Israel và mong muốn Washington hỗ trợ bảo vệ không phận nước họ.

Dù đã đệ đơn khiếu nại, chính phủ Iraq vẫn chưa công bố các biện pháp cụ thể nhằm ngăn chặn những vụ vi phạm tương tự trong tương lai.

Yếu tố Mỹ

Vào đầu năm 2020, trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Washington đã không kích giết chết tướng Iran Qasem Soleimani – chỉ huy cấp cao của Lực lượng Quads thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran – ngay tại thủ đô Baghdad.

Gần đây nhất, trong bối cảnh chiến sự giữa Israel và Hamas tại Dải Gaza, Iraq đã suýt bị cuốn vào xung đột khi các phe phái thân Iran phát động nhiều cuộc tấn công nhằm vào binh sĩ Mỹ trong khu vực, cũng như thực hiện các vụ tấn UAV nhằm vào Israel để ủng hộ người Palestine.

Washington đã đáp trả bằng cách không kích các nhóm vũ trang này.

Trong những ngày gần đây, Baghdad đang nỗ lực vận dụng các kênh ngoại giao để ngăn chặn bạo lực lan rộng sang lãnh thổ nước mình.

Việc Israel sử dụng không phận Iraq để tiếp cận Iran đã khiến các nhóm thân Iran nổi giận, họ cáo buộc binh sĩ Mỹ đã cho phép điều đó xảy ra.

Lực lượng vũ trang Kataeb Hezbollah – một trong những nhóm vũ trang thân Iran có thế lực ở Iraq – nhấn mạnh rằng Iran “không cần hỗ trợ quân sự” nhưng tuyên bố nhóm đang “giám sát chặt chẽ” hoạt động của quân đội Mỹ trong khu vực.

Nhóm này cảnh báo rằng nếu Washington can thiệp vào cuộc chiến, họ “sẽ hành động trực tiếp chống lại các lợi ích và căn cứ của Mỹ trong khu vực mà không do dự”.

Một quan chức Mỹ đã kêu gọi chính phủ Iraq “bảo vệ các phái bộ ngoại giao cũng như binh sĩ Mỹ”.

“Chúng tôi tin rằng Iraq sẽ ổn định và có chủ quyền hơn nếu đạt được sự độc lập về năng lượng và tránh xa ảnh hưởng độc hại từ Iran” - quan chức này nói với AFP, ám chỉ việc Iraq đang phụ thuộc vào nguồn khí đốt nhập khẩu từ Iran.

Vị quan chức này cũng cảnh báo rằng các nhóm thân Iran “vẫn đang tiến hành các hoạt động bạo lực và gây bất ổn tại Iraq”.

Những người ủng hộ các nhóm thân Iran ở Iraq biểu tình ở thủ đô Baghdad (Iraq) vào ngày 16-6. Ảnh: AHMAD AL-RUBAYE / AFP)

Lực lượng thân Iran ở Iraq “trong trạng thái sẵn sàng”

Cuộc tấn công bất ngờ của Israel nhằm vào Iran nhằm vào các cơ sở quân sự và hạt nhân, đồng thời khiến nhiều chỉ huy cấp cao và nhà khoa học nguyên tử thiệt mạng.

Israel cho biết họ hành động vì mối đe dọa hiện hữu từ chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Iran. Iran đã đáp trả bằng loạt đòn tấn công tên lửa dồn dập vào Israel.

Ông Tamer Badawi, chuyên gia về các nhóm vũ trang Iraq, nhận định: “Cuộc đối đầu với Israel càng căng thẳng, Iran càng có khả năng lôi kéo các lực lượng bán quân sự ở Iraq tham chiến”.

Hiện tại, “Iran đang cố tránh gây tổn thất cho mạng lưới của mình bằng cách giữ các đồng minh khu vực trong trạng thái sẵn sàng. Nhưng lập trường này có thể thay đổi”, ông Badawi nói thêm.

Trước khi tấn công Iran, Israel đã giáng đòn nặng vào “Trục kháng chiến” của Tehran trong khu vực, làm suy yếu đáng kể một số nhóm, bao gồm Hezbollah ở Lebanon.

“Bên cạnh các đòn tấn công bên trong lãnh thổ Iraq, các nhóm Iraq thân Iran vẫn có khả năng nhắm vào Israel từ miền tây Iraq bằng kho tên lửa như từng làm trước đây” - ông Badawi nêu ý kiến.

Các nhóm này cũng có thể nhắm đến các lợi ích của Mỹ tại Jordan.

Tuy vậy, giới chức Iraq cho biết đã có những kế hoạch khác cho đất nước. Iraq đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử quốc hội dự kiến diễn ra vào tháng 11 tới. Với các nhóm vũ trang, bầu cử là mặt trận quan trọng nhằm gia tăng số ghế trong quốc hội.

“Một thanh gươm đôi khi phải giữ trong vỏ, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng tôi từ bỏ vũ khí” - chỉ huy nhóm vũ trang thân Iran ở Iraq nói với AFP.

THẢO VY