Israel lo mất khách hàng quốc phòng lớn

Theo Defense News, những biểu hiện gần đây từ phía Manila khiến Israel đặt câu hỏi: Liệu mối quan hệ quốc phòng chặt chẽ giữa hai nước có đang nguội lạnh?

Từ đối tác thân thiết thành khách hàng im lặng

Trong thập kỷ qua, Philippines đã nổi lên như một trong những khách hàng quốc phòng lớn nhất của Israel, chỉ đứng sau Ấn Độ và Mỹ. Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), tính đến tháng 3 năm ngoái, Philippines chiếm khoảng 8,1% tổng giá trị xuất khẩu quốc phòng của Israel. Con số này chỉ thua Mỹ (13%) và Ấn Độ (34%).

Gian hàng vũ khí của Israel tại một triển lãm hàng không ở Singapore - Ảnh: AFP

Quan hệ quốc phòng song phương đạt đỉnh cao dưới thời Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Trong chuyến thăm cấp cao tới Israel vào tháng 9.2018, ông Duterte từng phát biểu công khai rằng quân đội Philippines chỉ nên mua vũ khí và thiết bị từ Israel, gọi đây là đối tác ưu tiên tuyệt đối.

Philippines khi đó đã ký nhiều hợp đồng lớn với các công ty quốc phòng Israel, bao gồm hệ thống phòng không Spyder của Rafael Advanced Defense Systems, xe tăng hạng nhẹ Sabrah do Elbit Systems phát triển, tàu tuần tra nhanh Shaldag của Israel Shipyards, và cả các dòng máy bay không người lái tiên tiến như Hermes.

Tuy nhiên, thời thế đang thay đổi. Theo một số giám đốc điều hành của các công ty quốc phòng Israel, dấu hiệu rõ ràng nhất của sự xa cách từ phía Philippines đã xuất hiện tại triển lãm quốc phòng DSEI Nhật Bản, tổ chức từ ngày 21 - 23.5 vừa qua.

Một người trong ngành tiết lộ rằng các đại diện quốc phòng từ Philippines ít quan tâm đến gian hàng của Israel và dường như thiên về các công nghệ quân sự từ Nhật Bản, một dấu hiệu cho thấy sự dịch chuyển trong ưu tiên mua sắm. Dù chưa có tuyên bố chính thức nào từ chính phủ Philippines, các công ty Israel đã bắt đầu chất vấn chính phủ của họ về nguyên nhân và hướng xử lý cho sự thay đổi này.

Nguyên nhân sâu xa

Nguồn gốc chính xác của sự rạn nứt này vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, một số lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng sự thay đổi trong lập trường của Israel về các yêu sách chủ quyền của Philippines trong khu vực có thể là một trong những nguyên nhân gây mất lòng tin.

Theo các nguồn tin giấu tên, chính phủ Israel bị cho là không sẵn sàng công khai ủng hộ các lập trường của Philippines trong các tranh chấp biển. Dù Bộ Ngoại giao Israel đã lên tiếng phủ nhận vấn đề này là trung tâm của mâu thuẫn, các nghi vấn vẫn còn tồn tại trong giới công nghiệp quốc phòng.

Ngoài ra, một nguyên nhân khác được nhắc đến là chính sách ưu tiên quốc nội của Bộ Quốc phòng Israel, trong bối cảnh chiến sự đang diễn ra tại dải Gaza. Theo một số giám đốc trong ngành, các thiết bị quốc phòng được lên kế hoạch xuất khẩu đã bị tạm dừng hoặc chuyển hướng để phục vụ Lực lượng phòng vệ Israel (IDF), ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ và cam kết giao hàng cho các khách hàng nước ngoài trong đó có Philippines.

“Các đối thủ cạnh tranh đã nhận ra cơ hội và đang tích cực hành động”, một giám đốc điều hành Israel cho biết trong điều kiện ẩn danh khi trao đổi với tờ Defense News. Ông lo ngại rằng việc mất thị phần vào tay các nhà cung cấp khác như Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc thậm chí các công ty phương Tây, là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Phản ứng từ chính phủ và doanh nghiệp Israel

Dù không có công ty nào chính thức bình luận công khai về tình hình, nhiều doanh nghiệp đang âm thầm yêu cầu chính phủ Israel có các biện pháp can thiệp để bảo vệ lợi ích xuất khẩu quốc phòng.

Bộ Ngoại giao Israel, trong một tuyên bố chính thức, thừa nhận rằng vấn đề đã được nhận biết và đang được thảo luận ở cấp cao giữa các cơ quan an ninh và doanh nghiệp quốc phòng.

Một lần nữa, chính phủ Israel chọn cách giữ trung lập trong tranh chấp quốc tế tại khu vực Đông Nam Á, điều đã từng giúp họ duy trì quan hệ với nhiều bên, nhưng nay có thể khiến một số đối tác như Philippines cảm thấy bị bỏ rơi.

Cho đến thời điểm hiện tại, đại sứ quán Philippines tại Tel Aviv vẫn chưa phản hồi các yêu cầu bình luận của truyền thông. Việc thiếu đi một lời giải thích chính thức từ phía Manila khiến các doanh nghiệp Israel càng thêm bối rối và lo lắng về triển vọng hợp tác trong tương lai gần.

Trong bối cảnh cạnh tranh trong ngành công nghiệp quốc phòng toàn cầu ngày càng gay gắt, việc mất đi một khách hàng chiếm hơn 8% thị phần là mối quan ngại nghiêm trọng đối với bất kỳ công ty quốc phòng nào, đặc biệt là với Israel, một quốc gia có tỷ lệ xuất khẩu quốc phòng cao và phụ thuộc lớn vào thị trường quốc tế.

Mối quan hệ quốc phòng giữa Israel và Philippines, vốn từng được xem là hình mẫu thành công, đang đối mặt với những thách thức khó đoán định. Các yếu tố chính trị, ưu tiên nội bộ và biến động địa chiến lược đều đang đóng vai trò trong việc làm xáo trộn cán cân hợp tác.

Dù chưa có dấu hiệu cho thấy hai nước sẽ cắt đứt quan hệ quốc phòng, nhưng sự "lạnh nhạt" rõ rệt từ phía Philippines là một lời cảnh báo đối với Israel rằng sự tin tưởng của khách hàng dù là cũ hay mới, không thể xem nhẹ.

Hoàng Vũ